یکی از موضوعاتی که در حوزه نشر آثار عمومی و دانشگاهی می‌تواند تفاوتی اساسی بین این دو حوزه محسوب شود، این نکته است که در کشور ما کتاب‌های عمومی از جایگاهی ویژه برخوردار‌ند، اما آنچه جامعه را به بلوغ می‌رساند و نگاه حرفه‌ای را در جامعه حاکم می‌کند، نشر کتاب‌های دانشگاهی است.
.jpg)
نویسنده : محسن بوالحسنی
یکی از موضوعاتی که در حوزه نشر آثار عمومی و دانشگاهی می‌تواند تفاوتی اساسی بین این دو حوزه محسوب شود، این نکته است که در کشور ما کتاب‌های عمومی از جایگاهی ویژه برخوردار‌ند، اما آنچه جامعه را به بلوغ می‌رساند و نگاه حرفه‌ای را در جامعه حاکم می‌کند، نشر کتاب‌های دانشگاهی است. در کشورهای توسعه یافته جهان بیشترین حجم کتاب‌های منتشر شده مربوط به کتاب‌های دانشگاهی است و البته بیشترین استقبال هم بعد از رمان و داستان مربوط به این حوزه است. ناشران دانشگاهی نیز از بازار ویژه‌ای در خصوص کسب درآمدی که باعث پیشرفت و توسعه‌شان می‌شود، برخوردار هستند. نصرالله پورجوادی، رئیس اسبق مرکز نشر دانشگاهی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از مشکلات حوزه نشر دانشگاهی در کشور می‌گوید.
به گفته بسیاری از کارشناسان و ناشران حوزه کتاب‌های دانشگاهی، امروز مساله کپی‌رایت یکی از موضوعاتی است که باعث گرفتاری‌های بسیاری در این بخش شده است. به عقیده شما این موضوع به تازگی جدی شده یا سابقه‌ای طولانی‌تر دارد؟
این مشکل همیشه وجود داشته است. مسلما وقتی کتابی بی‌اجازه تکثیر می‌شود تاثیر بسزایی در این زمینه بر جای خواهد گذاشت و باعث ایجاد افت در بازار کتاب و ناشران می‌شود. همان‌طور که گفتم در دوران ما و قبل از انقلاب هم این مشکل وجود داشته است. قبل از انقلاب کتاب‌های خارجی را تکثیر و منتشر می‌کردند و حتی چاپخانه‌های دانشگاه‌ها خودشان این کار را انجام می‌دادند. آن زمان مساله کپی‌رایت و اعتراض ناشران مطرح نبود. اما بعد از انقلاب ناشران خارجی به این مساله اعتراض کردند و برخی هم این اعتراضات را به دادگاه لاهه بردند و درنهایت هم به حق‌شان رسیدند.
طبیعتا زمانی که رئیس مرکز نشر دانشگاهی بودید هم وضع به همین منوال بوده...
من در مرکز نشر دانشگاهی به‌شدت مخالف این موضوع بودم که کتاب‌های خارجی را به صورت غیرقانونی و پرداخت حق ناشر و مولف کتاب افست و منتشر کنیم. به هر روی این کار را درست نمی‌دانستم. همچنان هم فکر می‌کنم که یک ناشر معتبر نباید بیاید و کتاب‌های ناشران دیگر را بی‌اجازه منتشر کند. فرقی هم نمی‌کند؛ چه ناشر خارجی باشد و چه داخلی.
برخی ناشران کتاب‌های دانشگاهی معتقدند ما به 30سال پیش بازگشته‌ایم. شما این نظر را تا چه حد جامع و کامل می‌دانید؟
ما به 30 سال پیش برنگشته‌ایم، بلکه همچنان در همان روند زیست می‌کنیم و این برمی‌گردد به امضا نکردن قانون کپی‌رایت. تا وقتی در سطح کشور موضوع کپی‌رایت و حق مالکیت اثر مورد توجه قانونگذار قرار نگیرد چرخه‌ای به وجود می‌آید که در این چرخه همه ضرر می‌کنند؛ از مولف تا ناشر تا مخاطب و درنهایت جامعه دانشگاهی. این ذهنیت و تصور اشتباه در مورد بی‌اشکال بودن انتشار کتاب‌ها به صورت افست و غیرقانونی باید تغییر کند و قبح این مساله مشخص شود که سی دی و کتاب و نرم‌افزارها باید حق کپی‌رایت داشته باشند و نباید کتاب‌ها و... به صورت غیرمجاز منتشر شوند.
به نظر شما جز کپی رایت چه مشکلات دیگری در این حوزه وجود دارد؟
این به ضرر ما و فرهنگ ما است. نامش هم در تمام دنیا دزدی است. تا زمانی که دولت این قراردادهای بین‌المللی را امضا نکند این مشکل وجود خواهد داشت. بعضی‌ها فکر می‌کنند موقعش نرسیده اما از نظر من اتفاقا از موقعش هم سال‌هاست که گذشته و ما جزء معدود کشورهایی هستیم که در حال تحمل کردن این عقب‌افتادگی‌ایم. البته بی‌شک مشکلات دیگری هم وجود دارد اما اصلی‌ترین مساله همین کپی‌رایت است. با اخلاقیات نمی‌شود این مشکلات را حل کرد و همیشه در صدد نصیحت کردن بود و گفت این کار بی‌معرفتی است. باید قانون حرف بزند و آدم‌ها باید بدانند این کار مساوی است با بی‌قانونی و فرد متخلف باید تاوان پس بدهد. البته مسائل اخلاقی هم باید گفته شود اما باید این موضوع قانون شود تا اشخاص از طریق دزدی جیب‌شان را پر نکنند و تیشه به ریشه بسیاری دیگر که در این راه زحمت کشیده‌اند و عرق ریخته‌اند، نزنند. جامعه انتشاراتی ما باید این مساله را بپذیرد و از نظر قانونی و اخلاقی باید احترام بگذارند به حقوق مولفان و نباید در اخلاق معنوی دیگران دخل و تصرف کنند.
منبع: فرهیختگان