اخبار

کاوه بیات نمونۀ روشنی از تاریخ‌پژوه و سندپژوه حرفه‌ای مستقل از نهاد آکادمیک در ایران است. او نه تحصیلات دانشگاهی در رشتۀ تاریخ دارد و نه وابستگی به نهاد دانشگاه. بااین‌حال آثار او در جنبش‌ها و تحولات اجتماعی تاریخ معاصر ایران و تاریخ منطقۀ قفقاز همواره پژوهش‌هایی حرفه‌ای، استاندارد و قابل قبول، هم در حوزۀ عمومی و هم در دانشگاه ایرانی بوده است.

سال‌های نخست قرن بیستم را می‌توان دورۀ اوج نفوذ و مداخلات روسیۀ تزاری در ایران دانست؛ نفوذ و مداخلاتی که با مجموعه‌ای از جنگ‌های پی‌درپی و انتزاع بخشی‌هایی از قلمرو ایران در قفقاز و آسیای میانه آغاز شد و در مراحل بعد نیز به صورتی کمتر نظامی و بیشتر سیاسی و اقتصادی دنبال گردید. همسو شدن دولت بریتانیا با روسیه به دلیل بالا گرفتن خطر آلمان در اروپا نیز اندک موازنه‌ای را هم که در کار بود به ضدّ ایران بر هم زد.

به تعبیر یكی از استادان تاریخ معاصر، نگرش دیو و دلبری یا سیاه و سفید دیدن شخصیت‌های تاریخی، یكی از اساسی‌ترین معضلاتی است كه تاریخ نگاری ایرانی از آن رنج می‌برد. یعنی این رویكرد كه بازیگران عرصه تاریخ را یكسره خوب یا تماما بد تلقی كنیم و از توجه به سویه‌های متكثر و متفاوت آنها غفلت ورزیم.

کاوه بیات در نشست «زبان فارسی و هویت ملی»: هنگام پرداختن به زبان‌های دیگر در ایران به غیر از زبان‌های ایرانی (به معنای زبان‌شناختی)، وقتی صحبت از برنامه‌ریزی و تدوین کتاب درسی می‌شود، کوچک‌ترین دانشی در این حوزه نداریم. نوع نگاه به هویت ایرانی در یک نمونه بسیار مشخص، نگاه دکتر ذبیح‌الله صفاست به ویژه در کتاب تاریخ ادبیاتی که تألیف کرده است. نگاهی که لبه تیز حمله را در ستیز با اعراب، ترکان و مغولان گذاشته و به نظرم جنبه بسیار تندی دارد. درحالی‌که من نوع نگاه دکتر مرتضوی را تائید می‌کنم که در همان چالش‌های زبان فارسی و هویت ایرانی، یک نوع آینده‌نگری را می‌بیند

کاوه بیات، پژوهشگر تاریخ معاصر در نشست «زبان فارسی و هویت ملی» درباره بی توجهی به زبان‌های ایرانی گفت: هنگام پرداختن به زبان‌های دیگر در ایران به غیر از زبان‌های ایرانی (به معنای زبان‌شناختی)، وقتی صحبت از برنامه‌ریزی و تدوین کتاب درسی می‌شود، کوچک‌ترین دانشی در این حوزه نداریم.

نشست روابط ایران و عثمانی (عبور از عثمانی به جمهوری، قاجاریه به پهلوی) با سخنرانی كاوه بیات، تاریخ نگار و پژوهشگر و به همت تاریخ سیاسی پژوهشكد‌ه تاریخ، طی روزهای اخیر، د‌ر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد‌. د‌لیل ورود‌ بیات به این بحث، بررسی‌هایی است كه وی د‌رباره شكل‌گیری مرزهای ایران و عثمانی انجام د‌اد‌ه و نیز پژوهشی د‌رباره روابط ایران و قفقاز كه د‌ر چارچوب آن توانسته از اطلاعات یك‌سری اسناد‌ د‌یپلماتیك نیز استفاد‌ه كند‌.

کاوه بیات که مدتی است کتاب «ایران فرزند، خاطرات امیرشاپور زندنیا» را منتشر کرده درباره ادعاهای کتاب در رابطه با ارتباط دکتر فاطمی با روس‌ها می‌گوید: تصور می‌كنم اگر اسناد محاكمه فاطمی به دست آيد و شائبه‌ای باشد بايد در آن اسناد منعكس شود كه هيچ نشانه‌ای از آن نيست. همچنین درباره دستگير شدن فاطمی در خانه يكی از توده‌ای‌ها سند و مدرك دقيق نيست و اين تهمت است که به وی وارد می‌کنند.

رولاند گریگور سانی، استاد علوم سیاسی در بخش تاریخ دانشگاه میشیگان، یکی از پژوهشگرانِ صاحب نام تاریخ معاصر قفقاز است. آخرین اثر وی در این حوزه کتابی است تحت عنوان اصلیِ می‌توانند در بیابان زندگی کنند ولی نه هیچ جای دیگر و عنوانِ فرعیِ تاریخ نسل‌کشی ارمنی‌ها که اخیراً از سوی دانشگاه پرینستون منتشر شده است1. آن‌چه در ادامه می‌آید بخشی از گفت‌وگویی است که نشریة گلوبال میشیگان در این خصوص با وی انجام داده است.

نشست نقد و بررسی مجموعه کتاب «یادداشت‌هایی از زندگانی باقر کاظمی» با حضور کاوه بیات، تاریخ‌نگار و پژوهشگر، دکتر منصوره اتحادیه، استاد گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، چهارشنبه دهم دی‌ماه در کتابخانه وزارت امورخارجه برگزار شد. دبیری این نشست نیز بر عهده مجید رهبانی از مجله «جهان کتاب» بود.

کاوه بیات، پژوهشگر تاریخ در نشست نقد و بررسی کتاب «از جامعه ایرانی تا میهن ترکی» گفت: ما هنوز از سعدی و حافظ و نظامی حرف می‌زنیم و این نمی‌تواند جذابیت خاصی برای جهان امروز و کشورهایی که مدعی پیوند فرهنگی با آنها هستیم، داشته باشد. به نسبت اهمیت موضوع قفقاز ما خیلی کم به این حوزه‌ها پرداخته‌ایم و توجه ما بیشتر به جهان غرب معطوف بوده است.