اخبار

خرداد ۱۲۹۹ خورشیدی‌ است و میرزا کوچک‌خان جنگلی، بعد از روزها نبرد و مقاومت و رنج، در گیلان حکومتی موقتی و شورای نظامی انقلاب تشکیل داده است. این اتفاق گذشته از تاثیرات سیاسی‌اش به لحاظ اجتماعی در سال‌های ناکامی مشروطه و قحطی و جنگ جهانی اول که زیست روزمره مردم را به تنگنا و رنج افکنده بود، حائز اهمیت فراوانی است.

الموت، در شمال قزوین و جنوب دریای کاسپین و در جوار شهرهای شمالی ایران به ویژه شهرهای گیلان قرار دارد. به عبارت دیگر، الموت از راه سه هزار و دو هزار به شهسوار در شرق، و از راه قدیمی انبوه – دیلمان به لاهیجان و رشت در غرب، با تمامی شهرها و قصبات درون این خطۀ جغرافیایی از شمال ایران همجوار است و بنا بر شواهد، از زمان های دور تا کنون با مردمان آنجا دارای ارتباط و خویشاوندی بوده است.

درست در روز 11 آذر ماه سال 1300 هجری شمسی، میرزا یونس که به میرزا کوچک‌خان جنگلی معروف شده بود، بعد از چند روز سرگردانی در کوه‌های بلند تالش، در اثر سوز سرما و یخبندان از این دنیا رفت. او رهبر نهضتی به نام جنگل بود.

بررسی مقایسه‌ای قیام خیابانی و میرزاکوچک‌خان جنگلی انقلاب مشروطه ایران بدون شک، نقطه آغازین بسیاری از جریانهای فکری و سیاسی در تاریخ ایران محسوب می‌شود. تا پیش از این، جنگ قدرت در ایران به شیوه کاملا سنتی خود مشهود بود و شاه به عنوان نماینده خداوند در روی زمین، یگانه مرجع حکمرانی محسوب شده، اداره حکومت نیز به شیوه کاملا استبدادی آن و بدون در نظر گرفتن رأی و خواست مردم اجرا می‌شد.

میرزا یونس رشتی معروف به میرزا کوچک فرزند میرزا بزرگ به سال 1298 قمری در یک خانواده متوسط گیلانی به دنیا آمد و در یازدهم آذرماه 1300 شمسی در چهل سالگی از دنیا رفت. مردی که هم‌عصرانش در یک موضوع باهم اتفاق نظر دارد و آن اینکه میرزا مردی بود وطن‌پرست و عدالت‌خواه. به مناسبت سالروز شهادت این بزرگ مرد ایرانی نگاهی کوتاه به قیام او از لابه‌لای منابع تاریخی خواهیم داشت.

ایران در دوران جنگ جهانی اول روزهای دشواری را پشت سر می‌گذاشت. دولت مرکزی توان اداره کشور را نداشت و قوای متجاوز خارجی نیز از شمال و جنوب به مرزهای ایران تعدی کرده بودند. اقتصاد کشور در وضعیتی به غایت نابسامان قرار داشت و ظلم و تعدی خوانین محلی از حد گذشته بود.

سخن گفتن از میرزا کوچک خان هم دشوار است و هم آسان. دشوار است چون با گذشت 95 سال از شهادت او هنوز مرام و شخصیتش در پرده‌ای از ابهام و گمان و غرض قرار دارد و آسان است چون زندگی و سخنان این گیلکِ آزاده چنان است که تصویری روشن از شخصیت و عقاید او را می‌نمایاند. قضاوت‌ها که بیشتر از سر ناآگاهی، غرض‌ورزی یا مصادره به مطلوب است، او را از مذهبیِ قشری تا بلشویکِ وابسته و از ماجراجویِ فرصت‌طلب تا یاغیِ تجزیه‌طلب معرفی می‌کند.

درباره تاسیس جمهوری رشت توسط جنگلی‌ها در تاریخ معاصر ایران جنبش‌ها و نهضت‌های گوناگونی به وقوع پیوسته که بخش مهمی از آنها محصول هرج و مرج‌های پس از آغاز جنگ اول است. با آغاز جنگ جهانی اول (1914-1293) بر سر تقسیم مستعمرات و کسب منافع و امتیازات در بازار جهان، در میان دو دسته دولت‌های استعماری اختلاف شدید به وجود آمد

«جنگلی‌ها می‌گویند ایران مال ایرانی است. دست اغیار باید از استیلای به این مملكت به كلی قطع شود. جنگلی‌ها می‌گویند ایرانیان باید در خانه خود بدون تجاوز و اذیت همسایگان به راحتی مشغول اصلاحات باشند.» (شماره ١٣ نشریه جنگل) پروفسور كریستین بروم برژه، استاد انسان‌شناسی در پرووانس فرانسه معتقد است «میرزا (كوچك‌خان‌ جنگلی) صمیمانه از انگلیسی‌ها (توطئه‌گران امپریالیست) و روس‌ها (مشتی «وحشی») تنفر داشت و خواهان آزادی كشور خود بود.»

مهدی احمدی: میرزا کوچک خان جنگلی از مبارزان انقلاب مشروطه و رهبر جنبش جنگل بود که نهضت او با خاستگاه مردمی، اندیشه اسلامی و ضداستعماری شکل گرفت و هدف آن برقراری استقلال و حاکمیت ملی در ایران به شمار می رفت.