نشست «رمضان در فرهنگ عامه» با حضور استاد علی بلوکباشی و محمد جعفری قنواتی در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد.
«فرهنگ» در زبان و ادب فارسی واجد معناهای گوناگون و گسترده‌ای‌ست که در مقایسه با سایر زبان‌های خارجی از وسعت و غنای بی‌نظیری برخوردار است. واژه فرهنگ با مفاهیم گوناگون و بیان‌های مختلف نزدیک به هم در زبان فارسی به کار رفته است. این واژه از دو واژه «فر» و «هنگ» ترکیب یافته است. با مراجعه به فرهنگ‌های معتبر فارسی اطلاعاتی به شرح ذیل فراهم می‌گردد:
در گذشته‌های دور که هنوز پای ماشین‌آلات و مدرنیزاسیون به روستاها و دشت‌ها و کشتزارها نرسیده بود و برزگران، شالیکاران، چوپانان، بافندگان و خرمن‌کوبان، تنها به بازوان‌شان پشتوانه داشتند، ترانه‌هایی در کشتزار و صحرا و دشت و شالیزار و پای دار قالی و هنگام دوغ‌زنی و صیادی و شیردوشی و بلوط‌تکانی و برنج‌کوبی زمزمه می‌کردند که نمادهایی ساده از فرهنگ و روحیه یاریگری، زیست و معیشت سنتی و جهان‌بینی همدلی گروهی در میان روستاییان و عشایر به شمار می‌آمد.
«پرنده‌ای از ارزروم می‌آید/ و از یار من/ خبر می‌آورد/ بال‌هایش آبی‌ست/ از اشک و آه من». این سروده عامیانه، «آساناک» است که یک ایلیاتی هنگام چرای گله در میانه صحرا زمزمه می‌کند؛ آساناک، سروده‌های کوتاه ترکی است که قشقایی‌ها در گذشته‌ها سروده‌اند و تا امروز همچون روایتی نرم و شیوا و شیرین در گستره تاریخ اجتماعی، در قلب عشایر قشقایی نهفته و بر لبان‌شان جاری بوده است.
مَثَلِ «شاهنامه آخرش خوش است» از پرآوازه‌ترین مَثَل‌ها در فرهنگ ایرانی است. هنگامی‌که برای کسی امری ناخوش رخ می‌دهد و دیگری بِدان خشنود است، در واکنش این سخن را به‌کـار می‌برد. می‌دانیم که شاهنامه با تازشِ تازیان به ایران پایان می‌پذیرد؛ پس چگونه است که پایان آن را خوش پنداشته‌اند؟
در هر جامعه، مردم با تعیین عناصری که قدرت فرامادی دارند، در حفظ خود، اطرافیان و اموالشان تلاش می کنند. یکی از مهم ترین این چاره اندیشی ها، استفاده از تعویذ است. ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی اﺳﺮارآﻣﻴﺰ عناصر تعویذی ﺑﺮای اﻧﺴﺎن، آن ها را در ﻣﺮﻛﺰ ﻫﺎﻟﻪ ای اﺳﻄﻮرهای و ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻗﺮار داده اﺳﺖ، ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ این عناصر، ﮔـﺎه در ﺟﺎﻳﮕـﺎه ﻳﻚ ﺗﺎﺑﻮ و ﮔﺎﻫﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﭽﻮن ﺷﻴﺌﻲ ﺷﮕﻮن ﻣﻨﺪ و ﺗﻮﺗﻢ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺼﻮر ﺷـﺪه اند.
فرهنگ عامه به شناخت عادات، رسوم، حکایت ها، باورها، سرودها، مثل ها و گفتار شفاهی مردم می پردازد و امروزه در حوزه های مختلف علوم انسانی، ازجمله جامعه شناسی و شاخه های آن، تاریخ، روانشناسی، ادبیات، هنر و حتی ادیان بررسی می شود. ادبیات در مفهوم خاص و در شاخههای مختلف، سرشار از عناصر فولکلور است و توجه ویژه به آن در حوزۀ مطالعات میان رشته ای، نگرشی نو است.
نشست نقد و بررسی کتاب «درآمدی بر فولکلور ایران» نوشته محمد جعفری قنواتی عصر روز چهارشنبه 4 اسفندماه با حضور پگاه خدیش، شهرام زرگر، حمیدرضا دالوند و محمد جعفری‌قنواتی در سرای اهل قلم برگزار شد.
از اواخر عهد قاجار و در دوران سلطنت ناصرالدین شاه، تعدادی از زبدگان فكر و فرهنگ، متوجه اهمیت فرهنگ عامه یا فولكلور شدند و برای ثبت و ضبط آن آستینی بالا زدند. بی‌گمان در راس این گروه، ستاره درخشان ادب ایران، میرزا حبیب اصفهانی، روشنفكر و نثرنویس تبعیدی ایران در استانبول بود كه با دقت و در عین حال وسواسی پژوهشگرانه، نخستین آثار انتقادی را در عرصه ادب عامه ضبط و ثبت كرد.
بن‌مایه‌ها از مهم‌ترین عناصر قوام‌بخش حکایت‌های سنتی فارسی‌اند که علاوه‌بر ساختار، جهات معنایی و زیبایی‌شناختی آن‌ها را نیز تقویت می‌کنند. خاستگاه بن‌مایه‌های داستانی، متعدد و گاه نامشخص است: برخی از آن‌ها از عناصر اسطوره‌ای و بعضی دیگر زادۀ فرهنگ مردم‌اند؛ تعدادی وجه تاریخی دارند و شماری نیز وجوه دینی و اعتقادی و... . بن‌مایه‌ها طی قرن‌ها، هم تغییر کارکرد می‌دهند و هم از حوزه‌ای به حوزۀ دیگر نقل مکان می‌کنند. یکی از این بن‌مایه‌های پرکاربرد در فرهنگ ایرانی، «کلاغ» است که به‌سبب خصلت‌ها و کارکردهای متنوع و گاه متضادش، پرنده‌ای چندوجهی به‌شمار می‌آید
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید