اخبار

الهام ملک‌زاده، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: ایجاد دارالفنون دریچه‌ای به دنیای دیگر بود و دارالفنون ما را با دنیای غرب و تحولات فکری و حقوق انسانی آن آشنا کرد حتی امروز هم ما به دارالفنون و اصلاحات امیرکبیر افتخار می‌کنیم و سعی داریم تا مکان، نام و محتوای دارالفنون را احیاء کنیم.

بین نظام آموزشی حاکم بر مدرسه‌ها و فضای ساختمان و معماری آن‌ها، ارتباط تنگاتنگی وجود دارد و این موضوع ضرورت توجه به معماری مدارس و فضاهای آموزشی را می‌طلبد. در این گزارش پژوهشی قصد داریم مرور کوتاهی بر ارتباط بین معماری فضای مدرسه‌ها و تحولات نظام آموزشی از دوران سنتی به دوران مدرن داشته باشیم.

تاسیس دارالفنون، یکی از اقدامات چشمگیر میرزاتقی‌ خان امیرکبیر است که حاصل آن، برآمدن نامدارترین چهره‌های علمی، ادبی و هنری بوده است. برخی از تاریخ‌نگاران می‌گویند امیرکبیر مدرسه دارالفنون ایران را بیست سال پیش از دارالفنون ژاپن بنا نهاد.

میرزا محمد علی خان (اولین وزیر امور خارجه ناصرالدین شاه) را می توان اولین رئیس دارالفنون بر شمرد، علت اینکه دارالفنون از آغاز تأسیس زیر نظر او قرار گرفت این بود که چون معلمان مدرسه بیشتر خارجی بودند وزیر دول خارجه مدرسه را تابع وزارت خارجه می دانست و ریاست خود را بر آن تحمیل کرد. شاه هم چون هنوز کسی را به ریاست انتخاب نکرده بود چیزی نگفت ولی ریاست او بیش از سی چهل روز دوام نیافت و وی در ۱۸ ربیع الثانی ۱۲۶۸ درگذشت.

«میرزا تقی خان امیرکبیر» پیش از رسیدن به صدارت و در جریان مسافرت خود به روسیه در سال 1244هجری قمری- 1828میلادی از مدارس جدید شهرهای تفلیس، مسکو، پترزبورگ و برخی از کارخانه‌ها و مؤسسات فنی و علمی روسیه بازدید کرد و بشدت تحت تأثیر این پیشرفت‌ها قرار گرفت.

«سلطان احمد میرزا» فرزند چهل و نهم «فتحعلی شاه قاجار» پدر یکی از مهم‌ترین سیاستمداران تاریخ معاصر ایران «عبدالمجید میرزا» ملقب به «عین الدوله» بود. عبدالمجید میرزا در سال 1224 هجری شمسی در تهران بدنیا آمد، نسب او تنها با یک واسطه به فتحعلی شاه می‌رسید.

ژول ریشار معروف به موسیو ریشارخان در سال ۱۸۱۶ در فرانسه و در خانواده ای یهودی متولد شد، بعدها ریشار سه سال در انگلستان اقامت داشته وعلاوه بر فرا گرفتن زبان انگلیسی با مقدمات پزشکی نیز آشنا شده بود . وی در سال ۱۲۶۰ه.ق(۱۸۴۸ میلادی) وارد تهران شد. و در خانه مادام عباس فرانسوی سکونت کرد.ریشار در یادداشتهای خودش می نویسد:

آموزش در ایران باستان جدا از آموزش مذهبی، بیشتر نوعی علم حکومت‌داری و دبیری بود، در اختیار طبقات بالای جامعه. آموزش رسمی نیز مخصوص روحانیان بود که شامل خواندن و نوشتن، اصول و مراسم دینی و اخترشناسی می‌شد. در کل، آموزش در انحصار طبقه اشراف، روحانیون و دبیران بود. این انحصار دانش، تا زمان ساسانیان نیز ادامه داشت.

تأسیس مدرسۀ دارالفنون در پنجم ربیع الاول 1268ق. که در پی جنبش نوگرایی و نوسازی دورۀ شاهزاده عباس میرزا به انجام رسید، سرآغاز بنیان و گسترش مدارس جدید به شمار می رود. پیش از این، کودکان و نوجوانان در مکتبخانه ها با در نظر گرفتن حیطه های مختلف یادگیری، طبقه بندی نمی شدند و فرآیند آموزش به آمادگی و توانایی دانش آموزان بستگی داشت.

دارالفنون نام مدرسه ای است که به ابتکار امیرکبیر در زمان دار ناصرالدین شاه برای آموزش علوم و فنون جدید در تهران تأسیس شد. دارالفنون را می توان نخستین دانشگاه در تاریخ مدرن ایران دانست. در نوشته های ایرانی، تا دیرزمانی همۀ دانشگاه ها را دارالفنون می خواندند.