خیام نیشابوری اگرچه بیشتر به عنوان شاعری رباعی‌سرا مشهور است ولی در واقع فیلسوف و ریاضی‌دانی بزرگ بود که در طول عمر دراز خویش کشفیات مهمی در ریاضیات و نجوم انجام داد. او حدیث، تفسیر، فلسفه، حکمت و ستاره‌شناسی را فراگرفت. خیام فیلسوف، ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و رباعی‌سرای ایرانی در دوره سلجوقی است.
حکيم عمرخيام يکی از چهره‌های تابناک فرهنگ ايران است. این سراینده نامدار ایرانی در سال 439 هجری قمری در شهر نيشابور زاده شد و در سال 517 درگذشت. وی آموزش‌های نخستين علمی را در خراسان فراگرفت و بخشی از زندگی‌اش را در شهرهای اصفهان و ری و جاهای ديگر ايران سپری کرد. خيام را در ادبيات، کلام، حکمت طبيعی، رياضيات و الهيات از شمار برجسته‌ترين دانشوران زمان خود شناخته‌اند و هم روزگارانش چنين نوشته‌اند که او در دانش مکانيک و وزن اجسام چيره دست بود و از موسيقی، پزشکی و هواشناسی آگاهی‌ها بسيار داشت.
روز بیست‌وهشتم اردیبهشت ماه روز بزرگداشت حکیم عمرخیام است. نویسندگان بسیاری از خیام الهام گرفته و دست به خلق اثر زده‌اند؛ امین معلوف نویسنده لبنانی رمان «سمرقند» را با تکیه بر زندگی این شاعر پرآوازه نوشته است. در ادامه با هادی نظری‌منظم عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس که مقالاتی نوشته درباره تاثیر خیام بر این نویسنده، در این رابطه گفت‌وگویی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.
شاید به جرأت بتوان گفت که هیچ شاعری مثل خیام، شاعر فارسی قرن پنجم و ششم هجری قمری و سده یازدهم میلادی در جهان با این میزان اندک شعرهایش- مجموعه 200 رباعی- نتوانسته به این شکل در سراسر جهان اثرگذار باشد.
28 اردیبهشت روز بزرگداشت حکیمی است که می‌گویند در 427 هجری در همین روز در نیشابور زاده شد؛ بزرگی که به رباعیاتش شهره جهان شد اما در ریاضیات و نجوم نیز به علم روزگار خود و حتی روزگار ما کم نیفزود.
دیر زمانی از مرگ خیام نگذشته بود که دیدگاه های متفاوت و حکایت ها و افسانه های متناقضی درباره زندگی و شخصیت خیام پدید آمد. برای نمونه در آثاری مانند تتمه صوان الحکمه، تاریخ الحکما، مرصاد العباد و.... می توان بخشی از این دیدگاه های گوناگون وگاه متضاد را دید. این تناقض ها در سده چهاردهم به گونه ای بسیار آشکارتر در پژوهش های محققان درباره خیام دیده می شود.
خیام یا خیامی (غیاث الدین ابوالفتح یا ابوحفص عمربن ابراهیم الخیامی) که ظاهرا به واسطه چادر دوز بودن جد یا پدرش به خیامی شهرت یافته از ریاضییون به نام مسلمین در قرن پنجم و اوایل ششم بود. وی در نیشابور متولد شده و در همانجا وفات یافت. تاریخ تولدش معلوم نیست و هم چنین تاریخ وفاتش مشکوک است و 517 و 526 هر دو ماخذی دارد لکن شاید احتمال وفات او در حدود سنه 526 بیشتر قوت داشته باشد.
خیام؛ شاعر، فیلسوف، ریاضی دان، و متفکریست که در زمانه خاصی از سختگیری و تعصب می زیست. بررسی اوضاع اجتماعی و سیاسی عصر او به لحاظ تاثیری که بر منش و شخصیت او داشته بسیار اهمیت دارد. رباعیاتی که از او بازمانده از یک سو چهره فیلسوفی شکاک را ترسیم می کند که برای رهایی از رنج زیستن، توصیه ای جز اغتنام فرصت و بهره گیری از لذات حیات ندارد و از سوی دیگر سیمای مردی را که برای رویارویی با زمانه و التیام دردهای درونی خود نوعی مقابله منفی را فقط در گفتار خویش انعکاس می دهد در حالی که زندگی عملی او کاملاً متفاوت با این گونه نگرش است.
درباره من بر پایه آنچه بر سر زبان‌هاست، داوری مکنر دنیایی که در آن زندگی می‌کنی، آکنده از فریب است. بسا که مردمان جملگی چشیده‌اند هنگامی که در دامچاله هرزآب دشنامی، طعنی، شتمی، لعنی، اسیر مانده باشند؛ رفته‌رفته زخمی بر جگر می‌ماند. اگر آن زشت‌یاد، نسبتی ناروا بوده باشد، جراحت جگر، عمیق‌تر است. گاه به سیاهزخمی می‌ماند. زردابی از زخم جگر می‌جوشد. اشک حنایی دل است…
به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران و معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همچنین همکاری معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بنیاد آفرینشهای هنری نیاوران به مناسبت هزارمین سال تولد حکیم عمر خیام، نخستین نشست همایش هزاره حکیم عمر خیام نیشابوری با حضور اساتید داخلی و خارجی، دانشمندان، هنرمندان و دوستداران علم و دانش روز پنج‌شنبه 14 تیرماه 1397 در سالن خلیج فارس فرهنگسرای نیاوران برگزار شد.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید