1394/8/13 ۰۹:۴۵
الساندرو باوزانی۱ ایران‌شناس ایتالیایی، صاحب تحقیقاتی در زبان و ادب فارسی و تاریخ ادیان ایران، در ۲۹مه۱۹۲۱ در رم به دنیا آمد و در ۱۱ مارس ۱۹۸۸، در حالی که ایران‌شناسی ایتالیا هنوز انتظارات بسیار از او داشت، در همین شهر درگذشت.
وی دوران کودکی را در زادگاهش گذراند و پس از اتمام دوره‌های ابتدایی و متوسطه، وارد دانشگاه شهر خود شد و به تحصیل در زبانهای شرقی، فارسی، عربی، ترکی و اردو پرداخت و بعد آن را در مؤسسه شرقی رم و سپس در بخش خاورشناسی دانشگاه رم ادامه داد. در این ایام، در دانشگاه رم، زبان فارسی در کنار دیگر زبانهای شرقی تدریس می‌شد. باوزانی زبانهای شرقی را نزد اتوره روسی (Rossi)، مؤلف کتاب دستور زبان فارسی جدید، میکله انجلوگویدی، فرانچسکوگابریلی، آنتونیو پالیارو، و به‌ویژه اردو را نزد ریاض الحسن فرا گرفت.
روسی که مدیر مؤسسه شرقی دانشگاه رم و همچنین مدیر مجله شرق جدید بود، خیلی زود متوجه استعداد باوزانی شد و وی را به تدریس زبان عربی در آن مؤسسه گماشت. باوزانی در اثنای جنگ دوم جهانی وارد ارتش شد و در آنجا نیز به مطالعات شرقی خود ادامه داد و در اواخر ۱۹۴۳ در دانشگاه رم، با عرضه رساله‌ای به نام «تحول تاریخی فارسی جدید»، موفق به اخذ درجه دکتری شد.
از ۱۹۴۴ تا ۱۹۵۱ به عنوان معلم داوطلب، نخست در دانشگاه رم و سپس در مؤسسه ایسمئو۲ که ریاستش بر عهده جوزپه توتچی بود تدریس کرد، لیکن پس از تجدید سازمان این مؤسسه، در آنجا تدریس تاریخ ایران و زبان و ادب فارسی و اردو را بر عهده گرفت.
در سال ۱۹۵۴ به اخذ درجه دکتری نایل آمد و به مقام دانشیاری در دو رشته زبان و ادب فارسی و تاریخ ادیان ارتقا یافت و سال بعد، ابتدا تدریس ادیان جدید را در دانشگاه رم بر عهده گرفت و در پی آن، در همان سال، استاد بدون کرسی زبان و ادبیات فارسی شد و با همان مقام هم، در مدرسه عالی زبانهای شرقی دانشگاه ناپل، به تدریس زبان و ادبیات اردو و هندوستانی پرداخت و سرانجام در ۱۹۵۷ که نخستین بار کرسی زبان و ادبیات فارسی در این مدرسه تأسیس شد و ایران‌شناسی ایتالیا هویتی نو یافت، صاحب این کرسی شد.
در سال ۱۹۷۱ تدریس اسلام‌شناسی دانشکده ادبیات دانشگاه رم را هم بر عهده گرفت و در سال ۱۹۷۶ به کسب جایزه ملی فقه اللغة کشور خود نایل آمد.
فعالیت علمی
نخستین مقالات باوزانی درباره فرهنگ و ادب فارسی است؛ اما مطالعاتش توجه او را عمدتاً به پیوندهای فرهنگی ایران با هند جلب کرد و در نتیجه، تحقیقات بدیعی در زمینه هندشناسی مطرح کرد. نخستین مقاله عالمانه او «بیرونی و بابر» و سپس تحقیقاتش درباره اقبال لاهوری بیدل، غالب دهلوی، سبک هندی و شاه ولی‌الله دهلوی، عمق فکری او را دربارة قرابتهای فرهنگی ایران و شبه‌قاره نشان داد.
نتیجه فعالیتهای باوزانی در ایسمئو، منجر به سفرهای بسیار او به هند، پاکستان و ایران و خاصه سخنرانی‌هایی در ایران شد؛ اما قبل از این تاریخ، او که سیری در ادبیات ایران کرده بود، با مولوی از طریق آثار اقبال لاهوری آشنایی یافت و مقاله‌ای مبسوط درباره افکار مذهبی او منتشر کرد؛ به تحقیق در آثار شعری ابن‌سینا که محققان فیلسوفی همچون اتین ژیلسون به آن پرداخته بودند، روی آورد؛ رباعیات خیام را به ایتالیایی ترجمه کرد و نسخه خطی چستربیتی را مشکوک یافت، امری که بعداً محققان ایرانی نیز آن را پی گرفتند؛ مطالعاتی در باب عبید زاکانی، در جُنگ اهدایی به گابریلی، منتشر کرد و نیز به بررسی و ترجمه چند تعزیه از مجموعه متعلق به انریکوچرولی، سفیر سابق ایتالیا در تهران پرداخت.
در نوشته‌های پراکنده‌اش مدارک منتشر نشده بدیعی نیز هست، مانند: بررسی و ترجمه گزیده‌ای از یک نسخه خطی فارسی مربوط به سفارت حسین خان مقدم آجودان‌باشی به اروپا، که تا آن وقت به طبع نرسیده بود و در طبع شناخته‌شدة فعلی هم اشاره‌ای به آن نشده است؛ چاپ متن دو قصیده شاعر عصر ناصری، فروغی بسطامی، (۱۲۱۳ق) و پسرش، میرزا عبدالرحیم در مدح پاپ پیوس نهم به مناسبت دریافت هدیه‌ای که از طرف وی برای امام جمعه اصفهان فرستاده شده بود. این چاپ همراه با مقدمه و حواشی است؛ دو اقتباس دینکرت از قرآن که در آن نشان میدهد مؤلفان گمنام این رساله، کتاب مقدس مسلمانان را می‌شناختند، زیرا آیات قرآنی را در آن نقل می‌کنند؛ معرفی نسخه منحصر به فرد ترجمه فارسی منتشر نشده مچهه پران۳ که در اواخر قرن هجدهم به کوشش شخصی در بنارس، از اصل سنسکریت فراهم شده بود؛ ترجمه متون دینی زردشتی(رم، ۱۹۵۷)، به ویژه ترجمه کامل رساله مینوی خرد، به زبان ایتالیایی.
اما اشتهار علمی باوزانی بیشتر به سبب آثار مفصلی است که تا آن وقت در ایتالیا و سایر مراکز معتبر خاورشناسی ارائه نشده بود. ایران دینی (میلان، ۱۹۵۹) حاوی تاریخ دینی و فلسفی ایران از آغاز تا عصر حاضر است و مؤلف که آثار کنت دوگوبینو و ادوارد براون را نیز در این زمینه مدنظر داشته.
در سال ۱۹۶۰ در میلان، کتابی به نام «تاریخ ادبیات ایران» انتشار یافت. قسمت اول آن که به ادبیات ایران پیش از اسلام می‌پردازد، به قلم ایران‌شناس ایتالیایی، آنتونیو پالیارو، و قسمت دوم آن که تاریخ ادبیات فارسی را مد نظر دارد، به قلم باوزانی نوشته شده است. باوزانی در وصف کلی ادبیات و ارائه انواع ادبی فارسی و نشان دادن نمونه‌های فکری و هنری سخن‌سرایان با موفقیت عمل کرده است، با این همه، تصویر پیوسته‌ای از تکامل تاریخی ادب فارسی ارائه نمی‌کند.
باوزانی در کتاب مختصر تاریخی خود به نام «ایرانیان»۴ (فلورانس، ۱۹۶۲؛ ترجمه فارسی، ۱۳۵۹) که از روزگار مادها تا عصر حاضر را در بر دارد، به شرح اوضاع اقتصادی و فرهنگی ایران و در قسمت پایانی آن به ادبیات معاصر ایران می‌پردازد و تأثیر غرب را در آن بررسی می‌کند و از آثار متأثر از غرب، مانند بوف کور صادق هدایت، انتقاد می‌کند، لیکن آثار صرفاً ایرانی او را می‌ستاید و خود را در این زمینه موافق ایران‌شناس کشورش ـ اسکارچا ـ نشان میدهد؛ زمینه‌ای که قبلاً نیز در نوشته دیگر او (اروپا و ایران در ادبیات معاصر فارسی) آمده بود.
تحقیقات عالمانه او موجب می‌شود که طرح‌کنندگان «تاریخ ایران کیمبریج» از او برای تألیف دو بخش این مجموعه، یکی دین در دوره سلجوقی و دیگری دین در عهد مغول، دعوت کنند؛ هرچند زرین‌کوب بر بعضی مطالب این دو بخش خرده‌های جدی گرفته است، لیکن نوع تحقیقاتش آگاهی‌های جدیدی خاصه در مورد ایران به دست داده است. آثار دیگر او عبارت است از: تاریخ ادبیات پاکستان (میلان، ۱۹۵۸)، که شهرت او را در این کشور و نیز در جهان تثبیت کرد؛ ادبیات افغانی (پشتو) که در مجلد دوم مجموعه عظیم تمدنهای شرق منتشر شد؛ ساختار حکایت در ادبیات کلاسیک مالزی و شعر و حکایت مالزی (میلان، ۱۹۶۳).
در زمینه اسلام‌شناسی، ترجمه قرآن (فلورانس، ۱۹۵۵) او به زبان ایتالیایی را می‌توان از کارهای بزرگ علمی او دانست. مجموعه آثار باوزانی معرّف احاطه کامل او در زمینه‌هایی است که تا آن زمان، نه تنها در ایتالیا، بلکه در اروپا هم در یک خاورشناس دیده نشده بود و از این جهت او جایگاه خاصی در مطالعات شرقی و در ایران‌شناسی ایتالیا در قرن بیستم دارد.
یادنامه او (۱۹۹۱) که در ایتالیا فراهم آمد و دوستان او از چندین کشور در آن سهم داشتند، ۳۲۹ عنوان از آثار او را در بر دارد.
*دانشنامه زبان و ادب فارسی (با حذف منابع)
پی‌نوشتها:
۱٫Alessandro Bausani 2. Istituto per il Media ed Estremo
3.Matsyapurana 4.Persiana
منبع: روزنامه اطلاعات
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید