ارتباطات قدیم و روزگار ما / حمید میرزاده ( رئیس دانشگاه آزاد اسلامی)

1392/7/22 ۰۹:۵۷

چند سال قبل به اتفاق ابوی این نگارنده ـ آقای حاج میرابوالقاسم میرزاده ـ به دیدار یار دبستانی و دبیرستانی ایشان در خیابان یوسف‌آباد تهران، آقای محمدعلی منتظری رفتیم.

چند سال قبل به اتفاق ابوی این نگارنده ـ آقای حاج میرابوالقاسم میرزاده ـ به دیدار یار دبستانی و دبیرستانی ایشان در خیابان یوسف‌آباد تهران، آقای محمدعلی منتظری رفتیم. هر دو با ذکر خاطرات شیرین و جذاب دوران دبستان و دبیرستان خود به گفتگو نشستند و من همانجا فهمیدم سیر عواطف و عمق مطالب آموختنی آن دوران، یعنی فاصله سالهای ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۷ شمسی تا چه حدی بر دل و ذهن دانش‌آموزان آن زمان نقش بسته که هنوز در یادشان تازه و زنده مانده است.

آن روز گفتگوی دو یار دبستانی پس از حدود ۷۰ سال برای من حلاوت خاصی داشت. همانجا قرار گذاشتند تا با هم به دیدار استاد بزرگوار آقای دکتر باستانی پاریزی که از همدوره‌ای‌های ایشان هستند، بروند.

اتفاقاً ابوی نسخه اصلی نامه‌ای از مرحوم شیخ محمدحسن زیدآبادی ملقب به پیغمبر‌دزدان (نبی‌السارقین) که به احتمال زیاد به مرحوم رشیدالسلطان (حاج رشید) نوشته، به همراه خود داشتند و گفتند: «چه خوب است ضمن تجدید دیدار و رفع دلتنگی، این نامه را که ممهور به مهر پیغمبر است، به استاد باستانی پاریزی تقدیم کنم.»

متأسفانه به لحاظ کسالت ابوی و عدم حضور استاد در تهران ـ در آن روزها ـ هنوز چنین توفیقی حاصل نشده است. با این مقدمه، جا دارد با همشهریان عزیزم در حظ خواندن نامه مذکور که تصویر آن هم به پیوست است، شریک شوم:

****

رفتی و همچنان به خیال من اندری

گویی که در برابر چشمم مصوری

ما را شکایتی ز تو گر هست، هم به توست

کز تو به دیگری نتوان برد داوری

روحی فداک

مدتی است که در شهرید، مثل کسی می‌مانید که از پیغمبر خود قهرید. یک بار به خطی یادم نفرموده،

بهر درد دل ما از تو دوایی نرسید

سعی بسیار نمودیم، به جایی نرسید

گر پیمبر به وصالت نرسد، نیست غمی

هیچ گه منصب شاهی به گدایی نرسید

مشهدی هاشم را ره سپر خدمت دیدم مختصراً مبادرت ورزیدم انشاءالله تعالی رشته فراق باریک و روز وصال نزدیک است. مشهدی هاشم آزادکرده و نمک‌پروردة خود شماست و از اهل فقر و دعاست؛ هر چه در سفارشش عرضه دارم، تحصیل حاصل و طول لاطائل است که خواجه خود روش بنده‌پروری داند. خیلی مستحق است. رشته معاشش از هم پاشیده، مگر به لطف شما جمع شود و به سامانی برسد. جامعه منتظران مقدم شریف، همه در شاهراه انتظار نشسته و عقد امید بسته‌اند. باقی خدا و بس٫

****

همان طور که از نامه‌ها و دست‌نوشته‌های شیخ محمدحسن معلوم است، وی علاوه بر اینکه در نظم و نثر و غزلیات ید طولایی داشته و صاحب سبک بوده، هنرمندی ماهر در هنر خوشنویسی و به خصوص خط شکسته بوده و قلمی فوق‌العاده شیوا در طنزنویسی و شعرسرایی داشته است.

به متن این نامه کوتاه نگاه کنید؛ هم خطش چشم را نوازش می‌دهد و هم متنش سراسر ادب و معرفت است.

ببینید با چه ظرافتی گلایه و خواسته خود را در قالب پر روح کلمات و در نهایت احترام ادب به رشید‌السلطان منتقل کرده و بدین وسیله بر حسب اخلاق و مشی خود که همیشه فریادرس دادخواهان و شفیع درماندگان بوده است، از یکی از اهالی فقر و دعا حمایت کرده تا رشته معاشش جمع شده و سامان یابد.

کی در میان پیامها و نوع ارتباطات اخیر روزگار ما ـ علی رغم همة خوبیها و سرعت انتقال مطالب ـ می‌توان چنین گنجینه‌های با ارزش و در عین حال با چنین پایه‌ای از استحکام ادبی و آیین‌مندی فرهنگی و هنری پیدا کرد؟

شوربختانه فناوری‌های اخیر در زمینه ارتباطات با همه محاسن و کاربردهای کارساز و سرعت بخشیدن به ارتباطات بشری، نتوانسته زمینه‌ساز ظهور عواطف و هنر و ادب و فرهیختگی در نقل و انتقال پیامها و نامه‌ها باشد. نه اینکه اصلاً فناوری‌های جدید در ذات خود چنین توانایی را ندارند، بلکه به خاطر سنخیت خاص خود که بیشتر اصل بر سرعت انتقال اطلاعات و پیامهاست، اغلب کاربران حوصله‌ای برای توجه به ارائه یک کار عاطفی و هنری در عین انتقال پیامک یا دورنگاری ندارند.

در گذشته نامه‌ها و مکاتبات اشخاص هم حامل انتقال عاطفه‌ها و هم آمیخته با احترام و ظرافتهای اخلاقی ادبی و هنری و تاریخی بود. یاد باد آن روزگاران یاد باد.

اکنون جا دارد مسئولان محلی برای پاسداری فرهنگی از فرهنگ مکتوب، مخصوصاً نامه‌های تاریخی منطقه سیرجان، جایی برای جمع‌آوری آنها در موزه سیرجان فراهم سازند.

هرچند که امید داریم پیشنهاد این نگارنده در خصوص تأسیس «بنیاد باستانی پاریزی» در حیات استاد و به همت دست‌اندرکاران و مسئولان محلی برای چنین کارایی‌هایی، هر چه زودتر بنیانگذاری شود.