سند تاریخی خلیج‌فارس در حال ویرانی است

1394/4/1 ۰۹:۴۰

بندر سیراف به‌عنوان میراث و یكی از محكم‌ترین اسناد تاریخی ایرانیان در فارس بودن خلیج فارس است. میراثی كه اگر در یكی از كشورهای همسایه قرار داشت امروز به یكی از قطب‌های گردشگری در خاورمیانه و آسیا تبدیل می‌شد اما به‌دلیل بی‌توجهی مسئولان استان در طی چند دهه اخیر به این بندر تاریخی كمتر ایرانی‌ای آن را می‌شناسد و گردشگری آن مهجور مانده است. این همه ماجرا نیست، در كنار این بی‌توجهی، این روزها شهر سیراف با مشكل ساخت و ساز در محدوده و حریم آثار باستانی‌اش مواجه است.

نجمه جمشیدی: بندر سیراف به‌عنوان میراث و یكی از محكم‌ترین اسناد تاریخی ایرانیان در فارس بودن خلیج فارس است. میراثی كه اگر در یكی از كشورهای همسایه قرار داشت امروز به یكی از قطب‌های گردشگری در خاورمیانه و آسیا تبدیل می‌شد اما به‌دلیل بی‌توجهی مسئولان استان در طی چند دهه اخیر به این بندر تاریخی كمتر ایرانی‌ای آن را می‌شناسد و گردشگری آن مهجور مانده است. این همه ماجرا نیست، در كنار این بی‌توجهی، این روزها شهر سیراف با مشكل ساخت و ساز در محدوده و حریم آثار باستانی‌اش مواجه است.

امروزه گردشگری دومین صنعت دنیا با گردش مالی هزار و دویست میلیارد دلار بعد از صنعت نفت  است؛ صنعتی که تاکنون در ایران نادیده گرفته شده است. فرصت‌های از دست رفته بخش گردشگری در طول سه دهه بعد از انقلاب نشانه بی‌توجهی مسئولان این حوزه بوده است. در طول دولت‌های نهم و دهم بیشترین فرصت از صنعت گردشگری گرفته شد. بر اساس آمار، ایران جزو 10 کشور برتر جهان از نظر برخورداری از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی گردشگری است اما پرسش اینجاست باوجود داشتن یك چنین پتانسیل‌هایی در جذب تورسیم، چرا در رتبه 50 صنعت گردشگری جهان قرار گرفته‌ایم. اینكه ایران در رتبه 50 صنعت گردشگری جهان قرار دارد هیچگاه به‌معنای گردشگر نبودن ایرانیان نیست. هجوم سیل گردشگران ایرانی در تعطیلات چند روزه به كشورهای همسایه خود گواه روشنی بر این مسئله است. گردشگرانی كه علاوه‌بر خروج ده‌ها میلیارد دلار ارز از كشور رونق صنعت گردشگری در داخل را نیز با خود می‌برنند.  از مهم‌ترین دلایلی كه كارشناسان گردشگری برای مغفول ماندن این صنعت معرفی می‌كنند نبود زیرساخت های گردشگری مانند راه‌ها، هتل و سیستم حمل و نقل است. همچنین عدم موفقیت در جذب بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در این بخش و كم‌توجهی دولت‌ها به حفظ و توسعه آثار باستانی، تاریخی و جاذبه‌های طبیعی گردشگری از دیگر دلایل است.

سیراف بندری است كه می‌توانست این روزها جایگزینی بهتر از شهر‌های ساحلی كشور همسایه‌مان تركیه باشد اما این بندر نیز مانند دیگر شهرهای توریستی کشور در این بخش مهجور و مظلوم مانده است. شاید بتوان گفت پیشتاز نیز بوده چراکه وجود دریا و اماکن تاریخی و جاذبه‌های این شهر را صدچندان و آن را به یکی از بی‌نظیرترین مناطق در کشور تبدیل کرده است. این پتاسیل‌ها نتواسته آن‌طور كه باید این شهر در مقاصد گردشگری كشور شناخته شده كند و كمتر گردشگری این شهر را می‌شناسد.

سیراف بندری با امواج آبی زیبا، نسیم دل‌انگیز  ویكی از محكم‌ترین اسناد حضور ایرانیان در خلیج همیشه فارس است. شهر باستانی سیراف دارای معماری خاصی بوده که بسیار شبیه به روستای ماسوله در شمال کشور است. سیراف روزگاری نقش مهمی در تجارت، دریانوردی، صدور فرهنگ و هنر ایرانی و اسلام به جنوب شرق آسیا ، شرق آفریقا و كشورهای خاوردور داشته و مانند نگینی درخشان در ساحل خلیج فارس متلألو بوده است .

این بندر كهن در بین چهار مركز صنعتی و گازی عسلویه، پارسیان، جم و كنگان قرار گرفته است. از آثار باستانی سیراف می‌توان‌ به ‌دخمه‌ها و سنگ‌چین‌ها، چاه‌ها، سنگفرش‌ها و غارهایی شبیه آتشگاه در دل کوه‌ها، دخمه‌های باستانی؛ حوضچه‌های نگهداری و استعمال آب باران یا به عنوان قبور سنگی، گورستان تاریخی، دره لیرودی شیلو  آتشکده، کلیسا، گور سیبویه، مسجد جامع و قلعه نصوری كه برخی از آنها به ثبت ملی رسیده است. بسیاری از كارشناسان میراث فرهنگی این بندر را واجد شرایط ثبت در فهرست آثار جهانی و یونسكو می‌دانند.

بندر سیراف به علت شرایط جغرافیایی خود كه از یك طرف محدود به دریا و از طرف دیگر به كوه متصل است و فاصله كوه تا دریا بسیار كم است باعث شده تا این بندر با كمبود زمین مواجه شود. از سوی دیگر وجود ده‌ها پالایشگاه و پتروشیمی در سیراف و اطراف آن موجب افزایش نرخ رشد جمعیت شده كه به‌دلیل كمبود زمین اهالی سیراف در حریم آثار باستانی این شهر اقدام به ساخت و ساز غیرمجاز كرده‌اند.

مدیر كل میراث فرهنگی و گردشگری استان بوشهر در گفت‌وگو با «قانون» درباره شهر سیراف می‌گوید: این شهر در شهرستان كنگان و در جنوب استان بوشهر قرار دارد. براساس كاوش‌های انجام‌شده قدمت این شهر به دوره ساسانی بازمی‌گردد. بندر سیراف تا قرن چهارم هجری به‌نوعی مهم‌ترین بندر سواحل شمال خلیج فارس بوده است. درباره بندر سیراف تحقیقات گسترده و چندین كنگره بین‌المللی برگزار شده است. با‌توجه به آثار باستانی كشف شده در سیراف، این شهر قابلیت ثبت جهانی را دارد. آن‌چیزی كه درباره سیراف نقل می‌شود این است كه منتها‌الیه رشته كوه‌های زاگرس و محل اتصال كوه به دریاست. در قرن چهارم یك سونامی در این بندر رخ می‌دهد كه بخشی از شهر را به زیر آب فرو می‌برد.

  محمد ابراهیم روزانی ادامه می‌دهد: سیراف در دل منطقه ویژه پارس جنوبی قرار دارد به‌دلیل وجود ده‌ها پالایشگاه و پتروشیمی آب و هوای آن متاثر از این مسئله شده است همچنین به‌دلیل محصور بودن در بین كوه و دریا و نیز زمین‌های این شهر بسیار كم است و این مسئله تبدیل به یك معضل برای این شهر شده. ساخت و ساز غیرمجاز در محدوده و حریم آثار باستانی و تاریخی انجام می‌شود كه بارها به‌خاطر این مسئله با شهرداری درگیر شده‌ایم چراكه آنها همكاری لازم را با اداره میراث فرهنگی دراین‌باره انجام نمی‌دهند.

او یادآور می‌شود: حفظ بندر سیراف نیازمند یك برنامه فرا شهرستانی و در سطح استانی و حتی ملی است. نهادها و سازمان‌های ذی‌ربط باید بر سر این مسئله مشاركت و همكاری كنند. به‌تازگی طرح جامع شهر سیراف در حال تهیه است، قرار است این طرح با لحاظ كردن مسائل میراث فرهنگی و رعایت حریم اثار باستانی تهیه و اجرا شود.

فروزانی تصریح می‌كند یكسری طرح‌های راهبردی در استان قرار است تهیه شود كه این طرح‌ها مقدمه‌ای برای نجات شهر سیراف و مبنایی برای تفاهم سازمان میراث فرهنكی با وزارت نفت، راه و شهرسازی و دیگر ارگان‌ها و نهادهای دولتی باشد. امیدواریم شهر سیراف را به‌عنوان یك شهر ویژه در نظر بگیرند و طرح‌های ویژه‌ای در این شهر اجرا كنند. یكی از مهم‌ترین نیازهای سیراف لزوم همكاری اداره راه و شهرسازی و وزارت نفت درخصوص آزادسازی حریم‌هاست. چراكه با انجام این كار می‌توانیم مردمی را كه در حریم آثار باستانی مستقر شده‌اند به حریم‌های آزاد شده انتقال دهیم. در سال گذشته معاون اول رئیس جمهور و وزیر نفت به استان بوشهر سفر كردند در این سفر استاندار درخصوص آزادسازی حریم‌ها درخواستی به وزیر نفت دادند كه او نیز با این درخواست موافقت كرد.

او عنوان می‌كند: باید یه شهر سیراف به‌عنوان یك منطقه ویژه گردشگری نگاه كرد و اعتبار و برنامه‌ریزی براین اساس در این شهر انجام شود. متاسفانه در شهر سیراف هیچگونه هتل یا مسافرخانه وجود ندارد و در حال حاضر مسافران این شهر در خانه‌ بومیان این شهر مستقر می‌شوند. درخصوص استقبال گردشگران از این شهر نسبت به جمعیت 12 هزار نفری سیراف امسال گردشگران بسیاری در نوروز از این شهر بازدید كرده‌اند. به‌منظور توسعه صنعت گردشگری درنظر داریم بخش بوم‌گردی در این شهر را باتوجه به اینكه نیازمند اعتبار بالایی نیست حمایت و توسعه دهیم. همچنین با رویكرد بوم‌گردی قلعه‌نصیری كه در حال مرمت آن هستیم با مشاركت سرمایه‌گذاران تبدیل به یك اقامت‌گاه بوم‌گردی كنیم.

فروزانی با اشاره به حضور گردشگران خارجی در سیراف می‌گوید: شهر سیراف از جمله نقاطی است كه بیشترین گردشگر خارجی را دارد؛ باتوجه به شناخت جهانی كه از این شهر وجود دارد در سال گذشته بیش از حدود 10 گروه 30 نفره گردشگران باستان‌شناسی از سیراف دیدن كردند. بسیاری از باستان‌شناسان براین باورند كه بخش بزرگی از شهر سیراف در اثر سونامی به زیر آب رفته، و این مسئله باعث شده كه غواصی در این شهر یكی از جاذبه‌های گردشگری باشد.

 روزنامه قانون