1393/6/19 ۱۱:۴۸
دکتر علی بلوکباشی از بنیان‌گذاران و استاد انسان‌شناسی درباره‌ی زاد روز ابوریحان بیرونی و روز مردم‌شناسی گفت: «بیرونی» ابر مرد تاریخ فرهنگ ایران است که به گفته یکی از دانشمندان غربی(لارنس) باید او را فیلسوف انسان‌شناس و انسان‌شناس پیش مدرن نام نهاد.
وی با اشاره به این که آشنایی با زبان مردم جامعه مورد تحقیق، تعصب نورزیدن به قوم و فرهنگ قومی و مذهب دینی خود ،بی‌طرفی در نقل آرا و وقایع و تحلیل بخردانه از تلقی‌ها و برداشت‌های تحقیقی از خصوصیات یک مردم‌شناس واقعی است، افزود: همچنین مردم‌شناسان در تحقیق جوامع بیرونی فرهنگ زبانی خودشان، می‌کوشند فاصله بیگانگی بین خود و مردم آن قوم را کاهش دهند و به مردم و اندیشه‌ی آنها نزدیک شوند تا در فضایی صمیمی و خودمانی بتوانند به مفاهیم فرهنگی رفتار و اندیشه آنها در زندگی دست یابند.
رییس بخش مردم‌شناسی در دایره المعارف بزرگ اسلامی ابوریحان را دانشمندی ذوالفنون دانست که بعد مردم‌شناسی او از نظرها مغفول مانده است.
او ادامه داد: بیرونی تمام ویژگی‌های یک مردم‌شناس واقعی را داشت از این رو یکی از محققان غربی پس از گذشت هزار سال از زندگی بیرونی او را به دوره ما نزدیکتر می‌داند تا به دورانی که وی در آن می‌زیسته است.
عضو فرهنگستان ادب فارسی با تأکید بر این که بیرونی از نادر دانشمندانی است که در نگرش و پژوهش در بند اندوخته‌های ذهنی خود نبود ، گفت: او با آزاد اندیشی از پیش داوری و قضاوت های جانبدارانه در مورد مسائل فرهنگی، مقولات اعتقادی- ایمانی دوری می‌جست و در شرح و نقد و تحلیل بینش بی‌غرضانه علمی داشت.
وی افزود: « ویل دورنت» بیرونی را دانشمندی آفاقی مسلک می‌داند و در تحقیقات علمی و نقد روایات و متون از جمله انجیل او را محققی دقیق عاری از تعصب و بری از روحیه جانبداری معرفی می‌کند.که در مقایسه با « ابن سینا» با برخورداری از امانت شکاک مآبانه، روح نقّاد، وسعت نظر و آزاد منشی قابل ستایس است.
مترجم کتاب « تاریخ انسان‌شناسی از آغاز تا امروز» گفت: همچنین دانشمندان دیگر بر دوخصلت برجسته بیرونی یکی کنجکاوی جستجوگرانه‌اش در پژوهش و کنکاش در منابع گوناگون و دیگری روحیه بی‌طرف و واقع‌گرا و عدالت‌جوی او در مطالعه نژاد ، زبان و عقاید دیگران اشاره می‌کنند که همین خصائل او را در میان همتایانش یکتا و ممتاز کرده است.
بلوکباشی به انگشتر دونگینی سفید و سیاه بیرونی برای مبرای شدن وی از اتهام جانبداری از یکی از دو فرقه شیعه و سنی در اسلام اشاره کرد و افزود: برخی همراه داشتن این انگشتر را بازتاب نفرت بیرونی نسبت به اختلافات و ستیزه‌های فرقه‌ای میان پیروان ادیان و برخی نشان از بلندای اندیشه و دور گزینی او از تعصب عنوان می‌کنند.
وی درباره روش‌شناسی بیرونی توضیح داد:گردآوری مواد از راه مشاهده عینی و سندی، دوم ذکر منابع کتبی و شفاهی در آثار تحقیقی و سوم سنجش موضوعات و بررسی و نقد نتیجه‌گیری از آنها جزو ویژگی‌های روش بیرونی است که در میان اصحاب انسان‌شناس در پژوهش‌های مردم‌شناسی امروزی استفاده می‌شود.
نگارنده کتاب« در فرهنگ خود زیستن و به فرهنگ دیگری نگریستن» با بیان این که کتاب « مال الهند» بیرونی روش‌شناسی او در دین پژوهی را به خوبی نمایان می‌سازد، اظهار کرد: دیباچه و مقدمه این کتاب منحصراً داده‌های مردم‌نگارانه دینی را در بر می‌گیرد . در فصلهای آغازین کتاب بیرونی مباحث آموزه‌ای همچون خدا، آفرینش، تناسخ روح، رستگاری و بت‌پرستی مورد توجه است در صورتی که در فصول پایانی مجموعه‌ای از شعائر دینی، آداب تشرف، مراسم تدفین، قربانی‌های الزامی، قواعد و اصول تغذیه همراه با روزه، زیارت و برگزاری جشن‌ها به بحث گذاشته شده است.
وی ادامه داد: از این رو «لارنس» دانشمند غربی معتقد است بیرونی در فصول پایانی این کتاب نقش یک انسان‌شناس پیش مدرن را دارد . او در تحلیل نهایی شخصیت علمی بیرونی می‌‌گوید: « شایسته است که بیرونی را فیلسوف انسان‌شناس بنامیم.
بلوکباشی همچنین به آزمون‌ها و عملیات تجربی بیرونی در رد نظرها و باورهای مشهور بین مردم در مورد خواص سنگ‌ها و گوهرها مثل خاصیت کورکردن افعی با زمرد یا کشنده و سمی بودن الماس یا داشتن سنگ باران برای نزول رحمت آسمانی اشاره کرد و از تلاش این اندیشمند در اثبات گرایش عامه مردم به محسوسات پاره‌ای از رفتارهای رایج میان پیروان یهودی، مسیحی، مانوی، اسلامی به هنگام رو به رو شدن با شمایل مقدسان سخن گفت.
وی همچنین بیرونی را بنیان‌گذار دین‌پژوهی و مردم‌شناسی دین و فرهنگ در جهان دانست که مطالعات تطبیقی و پژوهش‌های گرانقدری بر اساس مبانی واقعیت‌های عینی مذهبی و نهادهای اجتماعی و فرهنگی در جامعه ، آرمان‌ها و عقاید مردم را بنا نهاده است.
پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری / پژوهشکده مردم شناسی
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید