اثری جامع و شاخص در زمینه رابطه علم،‌ دین و فلسفه

1393/5/29 ۱۰:۰۵

دكتر مهدی گلشنی، بی‌گمان، یكی از چهره‌های علمی درخشان و از مفاخرِ مسلمِ ایرانِ معاصر است. وی نه تنها در علوم پایه و رشته تخصصی خود ـ‌ فیزیك ـ سرآمدِ اَقران و از شخصیت‌های مطرح در سطح بین‌المللی است كه باتوجه به سوابقِ ممتدش در تحصیلاتِ حوزوی، در فلسفه و معارفِ اسلامی و ادبیاتِ عربی و فارسی نیز از تبّحرِ كافی برخوردار است. در تایید این مدعا كافی است نظری برآثار منتشرشده وی ـ كه فقط بخشی از تألیفات و ترجمه‌ها و رساله‌های متعدد او را شامل می‌شود ـ بیفكنیم این آثار به وضوح، معرّفِ جامعیتِ كم‌نظیر نامبرده در حوزه‌های گوناگون معارف بشری است كه ذیلاً از اهمِ آنها یاد می‌شود

علم، دین و فلسفه

گفتگو با دكتر مهدی گلشنی

1393، 288 ص، تهران، كانون اندیشه جوان

دكتر احمد كتابی:  دكتر مهدی گلشنی، بی‌گمان، یكی از چهره‌های علمی درخشان و از مفاخرِ مسلمِ ایرانِ معاصر است. وی نه تنها در علوم پایه و رشته تخصصی خود ـ‌ فیزیك ـ سرآمدِ اَقران و از شخصیت‌های مطرح در سطح بین‌المللی است كه باتوجه به سوابقِ ممتدش در تحصیلاتِ حوزوی، در فلسفه و معارفِ اسلامی و ادبیاتِ عربی و فارسی نیز از تبّحرِ كافی برخوردار است. در تایید این مدعا كافی است نظری برآثار منتشرشده وی ـ كه فقط بخشی از تألیفات و ترجمه‌ها و رساله‌های متعدد او را شامل می‌شود ـ بیفكنیم این آثار به وضوح، معرّفِ جامعیتِ كم‌نظیر نامبرده در حوزه‌های گوناگون معارف بشری است كه ذیلاً از اهمِ آنها یاد می‌شود: ترجمه فیزیك هالیدی، 1364، نشر دانشگاهی، برنده جایزه كتاب سال، قرآن و علوم طبیعت (1364، امیركبیر)، تحلیلی از دیدگاه‌های فیزیك‌دانان معاصر (1369، امیركبیر، برنده كتاب سال)، از علم سكولار تا علم دینی (1377، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)، علم و دین و معنویت در آستانه قرن بیست و یكم (1379، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی). این كتابها اغلب چندین بار تجدید چاپ شده و به زبان‌های عربی و انگلیسی ترجمه شده‌اند.

همچنین چندین كتاب دیگر از تألیفات نامبرده به زبان عربی و زبان انگلیسی وجود دارد كه از ذكر آنها صرف‌نظر می‌شود ضمناً استاد گلشنی برنده جوائز علمی متعدد از آن جمله: جایزه علم و دین بنیاد تمپلتون، نشان‌ درجه یك دانش فرهنگستان علوم ایران و چهره ماندگار صدا و سیما (در 1381) بوده است.

كتاب علم، دین و فلسفه، آخرین اثر منتشرشده از دكتر گلشنی است كه همانند دیگر آثارِ وی با دیدگاهی جامع‌نگر و با رویكرد بینِ رشته‌ای Inter-disciplinary و فارغ از برخی پیش‌داوری‌ها و تعصباتِ رایج نگارش یافته است. نویسنده، در مقدمه كتاب، درباره انگیزه و چگونگی تألیف آن چنین می‌گوید:

«در بهارِ 1382، تعدادی از دانشجویان دوره كارشناسی ارشد فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف پیشنهاد كردند گفت‌و‌گوهایی در مورد بعضی مسائل مربوط به توسعه علم و فناوری در ایران معاصر داشته باشیم. این گفت و گوها طی چندین جلسه بحث در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، حول و حوشِ علم و فلسفه، فلسفه علم، علم و دین، تكنولوژی، جهانی‌شدن و وضعیت كنونی علم در كشور صورت گرفت كه اكنون به صورتِ این مجموعه به خوانندگان گرامی تقدیم می‌شود.»

كتاب مورد بررسی، صرف‌نظر از پیشگفتار و مقدمه شامل هفت فصل به شرح زیر است: علم و فلسفه، فلسفه علم، علم و دین، علم دینی، فلسفه و تكنولوژی، وضعیت كنونی علم در كشور و جهانی‌شدن. هرفصل دارای كتابنامه ویژه است و در پایان كتاب فهرست آیات مورداستناد و نیز نمایه‌ها ذكر شده است. چنانكه اشاره شد، كتاب تماماً حالت گفتگو و پرسش و پاسخ دارد به این ترتیب كه در ابتدای هر فصلی، یكی از دانشجویان كارشناسی ارشد سئوالی را در زمینه یكی از هفت موضوع یادشده مطرح می‌كند. سپس دكتر گلشنی، غالباً به طور مشروح، به پاسخگویی آن می‌پردازد. در جریان گفت‌و‌گو، دیگر حاضران در جلسه هم، به نوبه خود، وارد بحث می‌شوند و به ارائه سئوالات و نظرات و یا نقدهای خود می‌پردازند و در پایان هر فصل، جمع‌بندی مباحث توسط دكتر گلشنی ارائه می‌شود. این‌ گفت‌و‌گوها حاوی مباحث اساسی و دیالوگ‌های بسیار عمیق آموزنده‌ای در زمینه رابطه علم و فلسفه، دین و فلسفه و علم و دین و دیگر مسائل مرتبط با این حوزه‌هاست كه خوشبختانه با زبانی ساده و بیانی شیوا و رسا تنظیم و نگارش یافته به طوریكه برای افراد غیر یرمتخصص هم به راحتی قابل فهم است. ضمن آرزوی طول عمر و توفیقِ روزافزون برای مولفِ فاضلِ كتاب در ارائه دستاوردهای ارزنده علمی و پژوهشی، هر چه بیشتر مطالعه این كتاب بسیار جامع و پرمحتوا را به همه علاقه‌مندان حوزه‌های فلسفه، دین و علم موكداً توصیه می‌كنیم.

روزنامه اطلاعات