نقش میراث مکتوب در تداوم تاریخی و فرهنگی / مجدالدّین کیوانی

1398/2/21 ۱۰:۳۱

دادنِ نامی معیّن به روز، هفته یا ماهی خاص علی‌القاعده باید به سبب اهمیت اتفاقاتی باشد که زمانی در آن روز رخ داده است. مع‌ذلک، نام‌گذاری پاره‌ای ایام نه به لحاظ رویدادهای ویژه بلکه به علّت اهمیتِ پدیدۀ برجسته‌ای است که در تاریخ مشخّصی اتفاق نیفتاده، و محتملاً مردم یک کشور از آن پدیده بی‌خبرند.

دادنِ نامی معیّن به روز، هفته یا ماهی خاص علی‌القاعده باید به سبب اهمیت اتفاقاتی باشد که زمانی در آن روز رخ داده است. مع‌ذلک، نام‌گذاری پاره‌ای ایام نه به لحاظ رویدادهای ویژه بلکه به علّت اهمیتِ  پدیدۀ برجسته‌ای است که در تاریخ مشخّصی اتفاق نیفتاده، و محتملاً مردم یک کشور از آن پدیده بی‌خبرند. منطقِ نام‌گذاریِ چنین روزی نه به منظور شاخصیّت بخشیدن به خودِ آن روز بلکه به خاطر توجه دادن مردم به اعتبارِ و تأثیربخشیِ پدیدۀ مورد نظر است. البته، در این دست نام‌گذاری‎ها، گاه سعی می‎شود مناسبتی- گرچه نه‎چندان مستقیم و مرتبط - پیدا یا حتی «تراشیده» شود.

یکی از روزهای نوع دوم، نوزدهم اردیبهشت است که به‌عنوانِ «روز اسناد ملی و میراث مکتوب» ثبت شده، که ظاهراً از بس جدید است هنوز ذکری از آن در تقویم‌ها نرفته است. این نام‌گذاری مبارک ارزشِ اسنادی را می‌رساند که نقش مؤثری در تداوم تاریخی، فرهنگی، فکری و زبانی ما طی قرون متمادی داشته‌اند. «اسناد» اصطلاحاً و عموماً به نوشته هایی اطلاق می‌شود که شکلِ متعارفِ کتاب را ندارد و اصلاً به قصد کتاب یا رساله به قلم نیامده است. در مقابل، مراد از «میراث مکتوب» معمولاً موادّی است که، فارغ از حجم و اندازۀ آن، در موضوعی معیّن و به قصد رساندن اطلاعات به دیگران دربارۀ آن موضوع نگاشته شده است. به‌رغم این تمایز، این هر دو قسم نوشته کلّاً «اسناد» به حساب می‌آید؛ و علی‌الظاهر، به همین سبب نیز یک روز واحد به هر دو اختصاص یافته است. تکلیف کسانی هم که با این دو حوزه سر و کار دارند، چنانچه یکی نباشد، سخت به هم نزدیک است. هر دو گروه تلاش می‌کنند که از آسیب دیدن، ضایع شدن و به یغما رفتن این اسناد جلوگیری کنند و با حفظ، بررسی، شناختن و شناساندن آنها، گذشتۀ تاریخی ـ فرهنگیِ نسل‌های پیشین ایران را به نسل امروز و نسل‌های آینده پیوند دهند.

شناساندن اسناد (کتاب و غیر کتاب) از دو جهت حائز اهمیت است. یکی این‌که، نشان می‌دهد تاریخ ایرانیانْ امروزی نیست و به گذشته‌های بس دیر و دور می‌رسد؛ ریشه‌دار است و قرن‌هاست که علی‌رغم تلاطمات و آشوب‌ها، تخریب‌ها و تهاجمات سیاسی ـ فرهنگی متعدد و گسترده، پیوسته حرفی برای زدن داشته و از سنّت‌ها و شیوه‌های فکری اعتقادی فراوانی برخوردار بوده که هنوز معتبر و قابل پیروی است. دومین فایدۀ اسناد این است که می‌توانند اطلاعات نادرست و سوءبرداشت‌هایی را که از سرِغرض و مرض یا دانشِ ناقص، سطحی‌نگری و رؤیاپروری دربارۀ گذشتۀ ایران و ایرانی نوشته‌ایم و نوشته‌اند، اصلاح کنند و اصل را از قلب جدا سازند: کاری به غایت مهمّ و بایسته.

بنابراین، نوزدهم اردییهشت را به دست‌اندرکاران اسناد و میراث مکتوب ایران، در هر سطح و مقامی، شادباش گفته، زحمات بی سر و صدا، طاقت‌فرسا و بی‌توقعِ آنان را قدر می‌نهیم و بابت آنچه تا کنون انجام داده‌اند به ایشان دست مزیزاد می‌گوییم.

منبع: میراث مکتوب