نوروز، تجدید سنت، سنت تجدد

1397/12/27 ۱۳:۰۲

«نوروز» بدون تردید مشهورترین سنت كهن ایرانی است كه سراسر جهانیان با آن آشنایی دارند. این جشن قدیمی در عنوانش، یعنی روز نو، به امر تازه و جدید اشاره دارد، در واقعیت هم تجدید حیات طبیعت است. هزاران سال است كه مردمانی كه در حوزه فرهنگی ایرانی زندگی می‎كنند یا به هر دلیل به آن تعلق خاطر دارند، این سنت درازآهنگ و دیرپا را برپا می‎دارند، با جشن و سرور و شادی و شادمانی. هیچ زمان هم نشده كه احساس كهنگی و فرسودگی به آنها دست دهد، سنتی در ستایش تجدد و برای آن.

محسن آزموده: «نوروز» بدون تردید مشهورترین سنت كهن ایرانی است كه سراسر جهانیان با آن آشنایی دارند. این جشن قدیمی در عنوانش، یعنی روز نو، به امر تازه و جدید اشاره دارد، در واقعیت هم تجدید حیات طبیعت است. هزاران سال است كه مردمانی كه در حوزه فرهنگی ایرانی زندگی می‎كنند یا به هر دلیل به آن تعلق خاطر دارند، این سنت درازآهنگ و دیرپا را برپا می‎دارند، با جشن و سرور و شادی و شادمانی. هیچ زمان هم نشده كه احساس كهنگی و فرسودگی به آنها دست دهد، سنتی در ستایش تجدد و برای آن.

عموما سنت و تجدد را رو در روی هم می‎گذارند و از تقابل و بلكه تضاد این دو سخن‎سرایی می‎كنند. گویی این دو در تعارضی آشتی‎ناپذیر با یكدیگر قرار گرفته‎اند و به هیچ عنوان نمی‎توان از همنوایی آنها حرفی به میان آورد. بر این اساس نیز سال‌هاست بلكه دهه‎ها كه از تعابیری چون «در ضرورت گذار از سنت به تجدد» سخن می‎گویند یا مشكل اصلی‎مان را ماندن در میان این دو معرفی می‎كنند. این سخنان نیز لابد به گوش همه آشناست كه «ما جامعه و مردمانی در حال گذاریم، وامانده میان سنت و تجدد، نه جدیدیم و نه قدیم، به مارماهی مانیم، نه این تمام، نه آن، نه پایی بر زمین و نه دستی بر آسمان. تا زمانی هم كه در این وضعیت تعلیق به سر می‌بریم، وضعیت به همین منوال است، بالاخره باید یا رومی روم شد یا زنگی زنگ ماند.»

مدافعان این گفتارهای ناامیدانه و سلبی اولا توجه نمی‎كنند به اینكه سنت و تجدد، نه فقط چنان از یكدیگر گسسته نیستند كه هر دو در یك اقلیم و در یك زمان نگنجند، بلكه از قضا هیچ تجددی بدون ابتنا بر سنت امكان‌پذیر نیست. بدون برآمدن و ایستادن بر زمین سنت و تكیه بر متكای آن، هیچ گامی به هیچ سمت و سویی نمی‎توان برداشت. هرگونه تجددی، لامحاله تجدید سنت است، ورزیدن با آن به هدف نو كردنش، گسست در عین پیوست و توامان با آن. كسانی كه این همبستگی و پیوستگی در عین گسست را نمی‌‎بینند، لاجرم حركت و تحول را در نمی‎یابند. یا در سكون سردابه‎های نمور و تاریك امر كهنه خود و دیگران را اسیر می‎كنند یا در تمنای محال ناكجاآباد امر بی‎سابقه، سخنانی لغو و بدون مصداق را تكرار می‌كنند و در نسیان محض به سر می‎برند.

واقعیت نوروز به عنوان جشن سنتی گرامیداشت فرارسیدن روز و روزگار نو، آشكارا این درهم‎تنیدگی در عین دوگانگی قدیم و جدید را نشان می‌دهد و بر رابطه مهر و كین ناگسستنی میان آن دو صحه می‎گذارد. در تاریخ فرهنگی و اجتماعی مردمان ایران‎زمین نیز این آمیزش امروز و دیروز پیداست. شكی نیست مراسمی كه امروز به عنوان نوروز در میان ایرانیان برگزار می‎شود، با جشن نوروزی كه در طول هزاران سال پیش نزد اقوام ایرانی برپا می‎شد، تفاوت‌های جدی دارد. یعنی نوروز، كه نوید روز نو است، در گذر تاریخ، خود را هم نو كرده و از سالیان و دهه‎ها و سده‎ها و هزاره‌ها رنگ گرفته است، اگرچه تردیدی نداریم كه عناصری بنیادین در رهگذر زمان، به عنوان سنت نوروز باقی مانده و هویت خود را حفظ كرده، همچنان‌كه هر موجود زنده‎ای، با حفظ هویت خود همواره در معرض دگرگونی و تغییر است و لامحاله هرگونه انجماد و سكونی را نفی می‎كند.

منبع: روزنامه اعتماد