امضاء قرارداد ننگین خروج ایران از هرات در زمان ناصرالدین شاه قاجار (1857م)

1397/12/13 ۰۹:۳۴

هنگامی كه انگلستان در سال 1856م درگیر جنگ كریمه در اروپا بود، ناصرالدین شاه قاجار، به تحریك و تشویق روس‏ها كه در جنگ كریمه با انگلیسی‏ها درگیر شده بودند به هرات لشكركشی كرد و با استفاده از گرفتاری انگلیس این شهر را در اول نوامبر 1856م به تصرف خود در آورد. دولت انگلیس در همان روز كه هرات به تصرف نیروهای ایران درآمد، به ایران اعلان جنگ داد

هنگامی كه انگلستان در سال 1856م درگیر جنگ كریمه در اروپا بود، ناصرالدین شاه قاجار، به تحریك و تشویق روس‏ها كه در جنگ كریمه با انگلیسی‏ها درگیر شده بودند به هرات لشكركشی كرد و با استفاده از گرفتاری انگلیس این شهر را در اول نوامبر 1856م به تصرف خود در آورد. دولت انگلیس در همان روز كه هرات به تصرف نیروهای ایران درآمد، به ایران اعلان جنگ داد. بلافاصله هشت كشتی جنگی انگلیس با تعدادی كشتی‏های بخاری و بادی به حركت در آمده و در چهارم دسامبر همان سال، بنادر و جزایر ایران را در خلیج فارس مورد حمله قرار دادند. در نتیجه تا پایان سال، جزیره خارك و بندر بوشهر به تصرف نیروهای انگلیسی در آمد و در ژانویه سال 1857م، سربازان انگلیسی و هندی با پیشروی در داخل خاك ایران، تا ناحیه كرمان پیش رفتند. در همین احوال، قوای انگلیس در حوالی خرمشهر پیاده شدند و كشتی‏های جنگی آنان، اهواز را به تصرف خود در آوردند. ناصرالدین شاه كه از عاقبت كار بیم‏ناك شده بود، با اعزام نماینده‏ای به پاریس، خواستار میانجی‏گری فرانسه در این زمینه گردید. در نتیجه قراردادی در چهارم مارس 1857م منعقد شد كه به موجب آن، دولت ایران تعهد داد كه در برابر خروج نیروهای انگلیس، از ایران، بی‏درنگ هرات را تخلیه و از هرگونه ادعای حاكمیت و سلطنت بر افغانستان صرف نظر نماید و ثانیاً بندرعباس و چابهار را در ازاء مبلغ ناچیزی اجاره، به والی مسقَط در كشور عُمان واگذار كند. بند دوم، موضوعی بود كه به هیچ وجه ارتباطی به اختلافات ایران و انگلیس نداشت. با این حال دولت هراسان ایران، بلافاصله این قرارداد ننگین را پذیرفت و ناصرالدین شاه بدون اخذ هیچ نتیجه‏ای، با سرافكندگی، دستور عقب‏نشینی نیروهای ایران از افغانستان را صادر كرد. از این زمان بود كه افغانستان به كلی از ایران، جدا شد و افغانستان تحت الحمایه انگلستان قرار گرفت.