تقدیر از اعضاء دانشنامه اسلامیکا در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی

1397/10/4 ۱۰:۵۴

ششمین جلد از مجلدات دانشنامه اسلامیکا - ترجمه دائرةالمعارف بزرگ اسلامی به زبان انگلیسی- توسط انتشارات بریل منتشر شد. به همین مناسبت جلسه ای با حضور آقایان کاظم موسوی بجنوردی – رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، عنایت الله مجیدی- رئیس کتابخانه مرکز، دکتر احمد پاکتچی سرپرست بخش ترجمۀ دبا به زبان انگلیسی، شهرام خداوردیان- مسئول روند ویرایش علمی و فنی متن و تهیه و گردش مقالات در دفتر تهران ، و مهران نوری- دستیار بخش ترجمۀ دبا به زبان انگلیسی، برای قدردانی و تشکر از گروه ترجمه دائرةالمعارف بزرگ اسلامی به زبان انگلیسی که در مرکز فعالیت می کنند، تشکیل شد.

استناد خاورشناسان به دانشنامۀ اسلامیکا

دبا: ششمین جلد از مجلدات دانشنامه اسلامیکا  - ترجمه دائرةالمعارف بزرگ اسلامی به زبان انگلیسی-  توسط انتشارات بریل منتشر شد.

به همین  مناسبت جلسه ای با حضور آقایان کاظم موسوی بجنوردی – رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، عنایت الله مجیدی-  رئیس کتابخانه مرکز،  دکتر احمد پاکتچی سرپرست بخش ترجمۀ دبا به زبان انگلیسی، شهرام خداوردیان- مسئول روند ویرایش علمی و فنی متن و تهیه و گردش مقالات در دفتر تهران ،  و مهران نوری-  دستیار بخش ترجمۀ دبا به زبان انگلیسی، فرامرز حاج منوچهری و خانم فرشته مجیدی، برای قدردانی و تشکر از گروه ترجمه دائرةالمعارف بزرگ اسلامی به زبان انگلیسی که در مرکز فعالیت می کنند، تشکیل شد.

در این جلسه رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی اظهار داشت: بر خود لازم می دانم از گروه کوچک اما بسیار فعال و مفید ترجمه دائرةالمعارف برگ اسلامی به زبان انگلیسی که در تهران  تحت مدیریت و هدایت آقای دکتر پاکتچی انجام می گیرد سپاسگزاری کنم .همچنین از همکاران عزیز، آقایان شهرام خداوردیان، مهران نوری و دیگر همکارانی که در این زمینه کمک می کنند قدردانی و سپاسگزاری می کنم. اسلامیکا که ترجمه دائرةالمعارف بزرگ اسلامی به انگلیسی است نه تنها وجهه علمی مرکز دائرةالمعارف را بالا برده حتی توانسته برای وجهه ی ملی ما بسیار مثمر ثمر باشد. این اثر بزرگ وجهه بین المللی دارد و در غرب ارجاع به این کتاب بسیار زیاد است. از زمانی که که اسلامیکا منتشر می شود ما عملا می بینیم همه دانش پژوهان به ویژه خاور شناسان و کسانی که به نحوی با زبان فارسی و فرهنگ ایرانی سر و کار دارند از مراجعه به آن غافل نیستند و این بسیار با ارزش است. به همین مناسبت من از تیمی که در لندن مشغول هستند و در راس آنها آقای دکتر فرهاد دفتری و آقای مادلونگ ، وندی رابینسون ،هرمان لندلت،رضا شاه کاظمی، یانیس اسوتس، محمد عیسی ویلی، استیفن هرتنستاین، ایزابل میلر، راسل هریس، رکسان زند، فرزین نگهبان، رحیم غلامی، لیزا مورگان، کویِن براون،  مَتیو ملوین-کوشکی و مرجان افشاریان سپاسگزاری می کنم.

آقای کاظم موسوی بجنوردی با بیان اهمیت دانشنامه اسلامیکا  گفت: واقعیت این است که این اثر برای مرکز دائرةالمعارف واقعا دریچه ای به کل دنیا است واعتبار این مرکز را بسیار بالا برده است.  متاسفانه شاید دولت توجه نداشته باشد که اگر میلیاردها خرج تبلیغ کند  به اندازه اثری که ما بیرون می آوریم موثر نیست. غرب برای آشنایی با فرهنگ اصیل اسلامی با فرهنگ ایرانی وفرهنگ تشیع خودش را نیازمند می بیند به این مرجع بزرگ که در جهان اسلام بی نظیر است مراجعه کند و به آن استناد کند. این برای اعتبار جمهوری اسلامی مؤثر است و شاید برای نخستین بار در دو سه قرن اخیر است که اثری مثل دائرةالمعارف بزرگ اسلامی به یک زبان بین المللی ترجمه می شود وبسیار هم  مورد استقبال قرار می گیرد. خاورشناسان و همه اساتیدی که به نحوی با فرهنگ و زبان ایران مانوس هستند به این کتاب مراجعه می کنند و به آن ارجاع می دهند.  بنابراین بسیار شایسته است که من از تک تک شما سپاسگزاری کنم. یقین دارم این حرکت شما و ما و مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی در تاریخ ثبت خواهد شد. یادآوری می کنم که در دوره معاصر نه فقط در ایران بلکه درجهان اسلام ، جایی مهمتر از مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی وجود ندارد که تا این اندازه اصراربر انجام کار علمی و آکادمیک داشته باشد.

وی در ادامه افزود: در واقع دهکده ای را به وجود آوردیم که این دهکده قادربه انجام  کارهای بزرگ پژوهشی و فرهنگی است و این مایه مباهات برای ما و ایران است. از بدو تأسیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی نظر ما بر این بود که ایران مرکزیت فعالیتهای اساسی فرهنگی را در کل جهان اسلام داشته باشد کما اینکه در تاریخ همینطور بوده است. وقتی که ما به تاریخ تمدن و شکوفایی اسلامی در قرون اولیه نگاه می کنیم می بینیم که نقش ایرانی ها آنچنان برجسته است  که اگر ما بخواهیم این را از این جریان جدا کنیم در واقع چیز بسیار اندکی باقی می ماند. ایرانیان با آن جهانبینی وحدانی که داشتند توانستند نقش بسیار سازنده ای در شکوفایی تمدن اسلامی داشته باشند. وجهه مشخصه ی جهانبینی اسلامی توحید است توحیدی که در دیدگاه اسلامی وجود دارد در بین ادیان ابراهیمی شاخص است. جهانبینی ما ایرانیان به جهانبینی اسلامی خیلی نزدیک بود و این اتفاقی نیست که توانستیم نقش برتر را در شکوفایی تمدن اسلامی ایفا کنیم زیرا که اسلام امتداد طبیعی جهانبینی ما بوده است. ایرانیان چون موحد بودند جهانبینی اسلامی را با جان و دل پذیرا شدند و برای شکوفا شدن آن نقش بسیار برجسته ای ایفا کردند. این مسئله یک ویژگی و خصوصیتی به ملت ایران داده که در میان ملل مسلمان پیام آور اندیشه های اسلامی هستیم کما اینکه تمام آثار بزرگی که به وجود آمده از سوی ایرانیان بوده است.

رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی در پایان گفت:  امروز ما دائرةالمعارف بزرگ اسلامی را به سه زبان فارسی و عربی و انگلیسی بیرون می آوریم و جهات مختلف فرهنگ ایرانی را در برنامه کاری خود داریم. تاریخ جامع ایران را در بیست جلد نوشتیم که 5 جلدمربوط به دوران باستان است و 15 جلدش مربوط به دوره اسلامی است.  اساتید بزرگ ایرانی در این مرکز گرد هم آمده اند و ما برای انجام تحقیقات خود کتابخانه نسبتا قابل قبولی داریم گرچه خودمان را هنوز در آغاز راه می بینیم . هم اکنون یک میلیون جلد کتاب در کتابخانه مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی است و 148 مجموعه کتابخانه ای به این مرکز اهدا شده است. و همه پژوهشگران کوشا در سراسر ایران خود را از این کتابخانه بی نیاز نمی بینند.

در ادامه این جلسه، دکتر احمد پاکتچی - سرپرست بخش ترجمۀ دبا به زبان انگلیسی در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی گفت:   بسيار خوشحالم از اين که جلد ششم دائرة المعارف اسلاميکا با همه زحمات همکاران اکنون به ثمر رسيده و منتشر شده است. اين دائرة المعارف که بر محور فرهنگ شيعی و فرهنگ ايرانی تمرکز دارد، به منبع مهمی برای دستيابی پژوهشگران در سراسر جهان در اين حوزه تبديل شده است و می‌توان از منظر شيعی- ايرانی تصويری ژرف‌نگر و برآمده از درون فرهنگ را به مخاطبان ارائه نمايد. جا دارد از همکاران داخلی طرح، به خصوص آقای شهرام خداورديان و مهران نوری تشکر ويژه به عمل آورم، از آن رو که جز با زحمات خستگی‌ناپذير و دقت فوق‌العاده آنان اين کار به پيش نمی‌رفت. همکاران ما افزون بر آن که زحمات قابل‌تقديری در آماده‌سازی جلد ششم به شيوه معمول در مجلدات قبل کشيدند، بلکه در اين مجلد به سبب برهه تاريخی خاص و اين‌که فراهم آوردن مطالب اين مجلد در شرايط بحرانی مرکز با مشکلات ويژه‌ای برخوردار بود، زحمت آنان مضاعف بود. آنچه در عمل ديده می‌شود آن است که با کمال شگفتی انتشار جلد ششم اسلاميکا کاملاً طبق برنامه و بدون هيچ تأخيری انجام شده است و اين جای تشکری ويژه دارد. همکاران بخش اسلاميکا، نمودی آشکار از پژوهشگرانی آرام، دغدغه‌مند و بی‌ادعا هستند که کار علمی خود را در نهايت آرامش و خضوع به پيش بردند و اين در حالی است که آرامش آنان با دقتی فراوان و درخور تقدير همراه بوده است. بی‌شک همکاران دفتر لندن که همواره با جدیت و دقت در ترجمه و تدقیق علمی کوشا بوده اند سهم وافری در تولید این اثر فاخر داشته اند که جای تشکر فراوان دارد.

مدیر بخش فقه و علوم قرآنی و حدیث مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی در خاتمه افزود: نکته‌ای که بايد اضافه کنم اين است که در شرايط که در کشور، مسئله مرجعيت علمی ايران در سطح جهانی و منطقه‌ای مطرح است، و اسناد بالادستی به تشويق دانشوران ايرانی برای توليد دانش با مخاطب جهانی می‌پردازند، دانشنامه اسلاميکا به دور از تبليغ و با کمترين امکانات، عملاً در مسير توليد دانش ملی برای مخاطب جهانی، آن هم در موضوع پر اولويتی مانند فرهنگ ايرانی- اسلامی، حرکت می‌کند و محصول آن به زبان فاخر انگليسی توسط يکی از معتبرترين ناشران جهانی ـ يعنی انتشارات بريل ـ منتشر می‌شود و به نحو مطلوبی در سراسر جهان توزيع می‌گردد. به نظر می‌رسد در اين دوره‌ای که توجه خاصی به مسئله توليد دانش برای مخاطب جهانی و رفتن به سمت مرجعيت علمی مورد توجه قرار گرفته، اثر مهم و اثرگذاری چون دائرة المعارف اسلاميکا نبايد مورد کم‌توجهی قرار گيرد و بايد جايگاه مناسب خود را درون کشور نيز بيايد.

********

لازم به ذکر است جلد ششم دانشنامه اسلامیکا که مداخل حروف D، E و بخشی از مداخل حرفF  را در بر می گیرد در ماه نوامبر سال جاری میلادی (2018) توسط مطبعه بریل در لیدن هلند منتشر شد. این جلد با مدخل داعی شیرازی آغاز و با فاطمیان مصر پایان می یابد.

دانشنامة اسلامیکا (Encyclopaedia Islamica)، با اختصار EIs   - که در واقع «نسخه انگلیسی» (و نه صرفاً ترجمة انگلیسی) دائره المعارف بزرگ اسلامی است – در واقع دانشنامه ای تخصصی در حوزة مطالعات ایرانی و اسلامی و انتشار آن حاصل همکاری میان «مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی» (مرکز پژوهشهای ایرانی و اسلامی) در تهران و مؤسسة مطالعات اسماعیلی لندن می باشد. سرویراستاری متن اصلی فارسی بر عهده کاظم موسوی بجنوردی و سرویراستاری نسخه انگلیسی متن مشترکاً بر عهده پروفسور ویلفرد مادلونگ و دکتر فرهاد دفتری است. روند ویرایش علمی و فنی متن و تهیه و گردش مقالات در دفاتر تهران و لندن دانشنامه اسلامیکا زیر نظر شهرام خداوردیان و وندی رابینسون است و این امر با همکاری و نظارت مشاوران علمی ارشد در تهران و لندن صورت می پذیرد.

 بر اساس اخبار واصله و نقدهایی که در نشریات تخصصی حوزه های مطالعات ایرانی و اسلامی در داخل و خارج کشور انتشار یافته اند و نیز نظرات بسیاری از پژوهشگران و منتقدان، انتشار مجلدات اسلامیکا توسط انتشارات بریل در لیدن - که یکی از باسابقه‌ترین و معتبرترین مؤسسات علمی و انتشارتی در حوزه‌های مختلف مطالعات دینی و علوم انسانی در اروپاست - بازتاب گسترده و چشمگیری در محافل دانشگاهی و پژوهشی داشته تا جایی که اسلامیکا را به عنوان رقیبی جدی برای دائرة‌المعارف تخصصی اسلام اروپا (EI2) - که غالب نویسندگان آن غربی هستند -  مطرح ساخته است.

سایر تصاویر