ماه هاماوران یا شاه هاماوران؟ / سجاد آیدنلو

1397/9/5 ۰۹:۱۹

:در داستان رستم و اسفندیار کتایون برای این­که مانعِ رفتنِ پسرش اسفندیار به سیستان و رویارویی با رستم بشود خدمات و پهلوانی­‌های رستم را یادآوری می­‌کند و از جمله می­‌گوید: «همان ماه هاماوران را بکشت/ نیارست گفتن کس او را درشت» در این بیت منظور از ترکیب «ماه هاماوران» سودابه است و با این­که فقط در یک نسخه (لندن/ بریتانیا 675 ه.ق) آمده در همۀ چا‌‌پ‌های معتبر و نیمه معتبرِ شاهنامه انتخاب شده است، امّا نگاشتۀ بیش­ترِ دست­نویس‌­ها، «شـاه هاماوران» است کـه فقـط در بعضی چاپ­های سنگی و کم اعتبارترِ شاهنامه دیده می­‌شود.

چکیده:در داستان رستم و اسفندیار کتایون برای این­که مانعِ رفتنِ پسرش اسفندیار به سیستان و رویارویی با رستم بشود خدمات و پهلوانی­‌های رستم را یادآوری می­‌کند و از جمله می­‌گوید: «همان ماه هاماوران را بکشت/ نیارست گفتن کس او را درشت» در این بیت منظور از ترکیب «ماه هاماوران» سودابه است و با این­که فقط در یک نسخه (لندن/ بریتانیا 675 ه.ق) آمده در همۀ چا‌‌پ‌های معتبر و نیمه معتبرِ شاهنامه انتخاب شده است، امّا نگاشتۀ بیش­ترِ دست­نویس‌­ها، «شـاه هاماوران» است کـه فقـط در بعضی چاپ­های سنگی و کم اعتبارترِ شاهنامه دیده می­‌شود.  چون در گزارش نبرد هاماوران در شاهنامه، شاه هاماوران از رستم زنهار می­‌خواهد و به دست او کشته نمی­‌شود مصحّحان، وجهِ «شاه هاماوران» را نادرست انگاشته و رها کرده­‌اند، در حالی که بررسیِ منابعِ متعدّدِ فارسی و عربی نشان می‌­دهد که از داستان جنگ هاماوران چند روایت (حدّاقل سه گزارش) مختلف وجود دارد که در بعضی از آن­هـا شاه هـامـاوران زنده می‌­ماند و در برخی دیگر به دست رستم کشته می­‌شود. مأخذِ اشارۀ بیتِ مذکور دستۀ دوم از روایاتِ مربوط به عاقبت کار پادشاه هاماوران و مستند بر مآخذ اصیل و حتّا کهن‌­تر از شاهنامه است که اتّفاقاً در بیتی دیگر از داستان رستم و اسفندیار هم بازتاب یافته است. بر این اساس ضبط «شاه هاماوران» که بِظاهر نادرست می­‌نماید به لحاظِ داستانی معتبر است و از نظر ضوابط تصحیح متن نیز به دلیلِ استناد بر اکثر نسخ و دشوارتر بودن نسبت به وجه «ماه هاماوران» باید در متنِ نهاییِ شاهنامه بیاید.

پژوهش نامه ادب حماسی، دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 25، بهار و تابستان 1397

دریافت مقاله