یادی از عالِمی که خلوص و صداقتش زبانزد بود

1397/8/26 ۱۲:۱۵

محمدتقی جعفری؛ مفسر و مترجم نهج‌البلاغه، فیلسوف و مولوی‌شناس معاصر، مرداد ۱۳۰۴ در تبریز چشم به جهان گشود. سال۱۳۲۰ در ۱۵ سالگی، زادگاه خویش را به قصد اقامت در تهران ترک کرد و در مدرسه مروی نزد استادان تحصیل متن رسائل و مکاسب را پی گرفت. سال ۱۳۲۲ شمسی به قم مهاجرت کرد و ضمن تحصیل در مدرسه دارالشفای قم، ملبس به لباس روحانیت شد و دروس خارج را در آنجا آغاز کرد. او سپس برای ادامه تحصیلات، راهی نجف شد و 23 ساله بود که به درجه اجتهاد نایل شد. آن عالم فقید در سال ۱۳۳۶ یا ۱۳۳۷ پس از 11 سال اقامت در نجف به ایران بازگشت.

زهرا حقانی: محمدتقی جعفری؛ مفسر و مترجم نهج‌البلاغه، فیلسوف و مولوی‌شناس معاصر، مرداد ۱۳۰۴ در تبریز چشم به جهان گشود. سال۱۳۲۰ در ۱۵ سالگی، زادگاه خویش را به قصد اقامت در تهران ترک کرد و در مدرسه مروی نزد استادان تحصیل متن رسائل و مکاسب را پی گرفت. سال ۱۳۲۲ شمسی به قم مهاجرت کرد و ضمن تحصیل در مدرسه دارالشفای قم، ملبس به لباس روحانیت شد و دروس خارج را در آنجا آغاز کرد. او سپس برای ادامه تحصیلات، راهی نجف شد و 23 ساله بود که به درجه اجتهاد نایل شد. آن عالم فقید در سال ۱۳۳۶ یا ۱۳۳۷ پس از 11 سال اقامت در نجف به ایران بازگشت.

از استادان محمدتقی جعفری می‌توان از میرزا حسن موسوی بجنوردی، شیخ محمدکاظم شیرازی، سید عبدالهادی شیرازی، آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی، شیخ مرتضی طالقانی، علی‌محمد بروجردی، میرزا حسن یزدی، سید جمال‌الدین گلپایگانی، سید محمدهادی میلانی، میرزا حسن موسوی بجنوردی، آیت‌الله شهیدی، سید محسن حکیم و آقا میرزا علی‌اکبر اهری نام برد.

این فیلسوف در سال ۱۳۷۷ به دلیل ابتلا به سرطان به انگلستان منتقل شد، ولی پس از یک عمل جراحی بر اثر سکته مغزی در ۲۵ آبان ۱۳۷۷ درگذشت و پس از بازگشت پیکرش به ایران، در دارالزهد حرم مطهر امام رضا (ع) به خاک سپرده شد.

ازجمله آثار پرشمار علامه محمدتقی جعفری می‌توان به «بررسی افکار هیوم و راسل»، «حقوق جهانی بشر و کاوش‌های فقهی»، «از دریا به دریا (کشف الابیات مثنوی مولوی)»، «تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی (۱۵ جلد)»، «ایده‌آل زندگی و زندگی ایده‌آل»، «شناخت انسان در تصعید حیات تکاملی»، «حرکت و تحول از دیدگاه قرآن (به انضمام انسان در افق قرآن)»، «حقوق جهانی بشر از دیدگاه اسلام و غرب» و «امام حسین (ع) شهید فرهنگ پیشروِ انسانیت» اشاره کرد.

سیری در کتابخانه و موسسه تنظیم و نشر آثار علامه جعفری

خانه علامه محمدتقی جعفری در خیابان آیت‌الله کاشانیِ تهران، سال‌هاست که به کتابخانه و موسسه تنظیم و نشر آثار وی اختصاص دارد. به بهانه بیستمین سالگرد درگذشت این مفسر نهج‌البلاغه، در گزارش پیش‌رو در گفت‌وگوهایی با علی جعفری؛ فرزند علامه جعفری که مسئولیت موسسه تنظیم و نشر آثار وی را نیز برعهده دارد و مریم بخشی؛ مدیر کتابخانه علامه جعفری، به معرفی فعالیت‌های این دو مرکز پرداختیم.

ترجمه آثار علامه جعفری به 6 زبان

به گفته علی جعفری، موسسه تنظیم و نشر آثار علامه محمدتقی جعفری از سال 1374 ابتدا با نام موسسه نشر «کرامت» آغاز به‌کار کرد و پس از درگذشت علامه در سال 1377 به‌صورت فعلی تغییر نام داد و با هدف تنظیم و تدوین و مرکزیت دادن به آثار آن فقید، به‌کار خود ادامه داد.

وی ادامه داد: بسیاری از آثار استاد ازجمله تفسیر نهج‌البلاغه و تفسیر مثنوی در زمان حیات ایشان از سوی ناشران مختلف به زیور طبع آراسته شده و تجدیدچاپ این آثار همچنان ادامه دارد. اکنون سال‌هاست که صفر تا 100 مراحل گردآوری، پیاده‌سازی، تنظیم و تدوین آثار علامه در این مرکز صورت می‌گیرد و تاکنون نیز حدود 60 عنوان کتاب از سوی موسسه به چاپ رسیده است. در حال حاضر به دلیل پاره‌ای مشکلات و موانع، فعالیت بخش تولید نرم‌افزار و تولیدات صوتی و تصویری موسسه بسیار کُند شده است.

مسئول موسسه تنظیم و نشر آثار علامه جعفری، بیان کرد: حدود 20 عنوان از کارهای علامه به زبان‌های انگلیسی، فرانسه، روسی، اردو، ترکی استانبولی و عربی ترجمه شده، ولی متأسفانه تولیدات انجام شده به تَبَع کلیت نشر ما در سطح بین‌الملل چندان جایگاهی ندارد. این آثار را به موسسات بین‌المللی داخلی نیز معرفی کردیم که استقبال چندانی نشد و ناشران خارجی هم چندان تمایلی به همکاری ندارند، مگر اینکه هزینه‌های چاپ را خودمان متقبل شویم.

جعفری افزود: البته با پیگیری‌های صورت گرفته اکنون کتاب‌های «امام حسین (ع) شهید فرهنگ پیشروِ انسانیت» و «حقوق جهانی بشر از دیدگاه اسلام و غرب» به زبان انگلیسی در سایت آمازون قابل دسترسی است. در حال رایزنی هستیم تا دیگر کتاب‌های علامه را نیز بتوانیم در خارج از مرزهای کشور معرفی و عرضه کنیم.

وی درباره دیگر فعالیت‌های این موسسه توضیح داد: از سال 1390 در گروه تحقیق و پژوهش موسسه به سرپرستی دکتر عبدالله نصری، طرحی پایه‌ریزی شد که براساس آن همه مباحث مرتبط با هر موضوع در یک کتاب مجزا جمع‌آوری و چاپ شود. آخرین کتاب‌های چاپ شده نیز مجموعه 11 جلدی آثار استاد بوده که کتاب «معنای زندگی» آخرین مجلد آن است.

مسئول موسسه تنظیم و نشر آثار علامه جعفری با اشاره به مشکلات ناشی از رعایت نکردن قانون کپی‌رایت در کشور نیز گفت: ما در بخش خصوصی فعالیت می‌کنیم و منابع مالی ما نیز از محل فروش همین کتاب‌ها و نرم‌افزارها تأمین می‌شود، ولی برخی به راحتی و با نادیده گرفتن حق ناشر و مولف، آثار را بدون مجوز در اینترنت و فضای مجازی منتشر می‌کنند و حتی کار به جایی رسیده که برخی از محل فروش این آثار درآمد نیز دارند. بسیاری از مراکز فعال در بخش خصوصی به دلیل عدم رعایت حق کپی‌رایت، ناچار به تعطیلی شدند و این مسأله ما را نیز با مشکلات بسیاری مواجه کرده است. این چالشی است که متأسفانه پیش‌روی همه ماست.

علی جعفری در ادامه درباره برخی از ویژگی‌های اخلاقی و شخصیتی پدرش، بیان کرد: متفکرین بزرگی همچون علامه جعفری ویژگی‌های فردی و اجتماعی بسیاری دارند. ایشان در زندگی شخصی و اجتماعی خود بسیار به نظم و انضباط، توجه به قول و قرار و وقت‌شناسی پایبند و معتقد بود. برخورد حسنه با نوجوانان و جوانان، اخلاص و خلوص در کارها و صداقت نیز از دیگر ویژگی‌های بارز اخلاقی پدرم بود.

وی افزود: یکی از ایراداتی که به علامه گرفته می‌شود این است که برخی از مطالب و مباحث مطرح شده از سوی ایشان، چندان قابل نتیجه‌گیری برای مخاطب نیست و شاید در ابتدا برای مخاطب مغشوش به‌نظر برسد. از پدر درباره پراکندگی برخی از سخنانش پرسیدم و پاسخ ایشان این بود که درباره هر موضوع آنقدر حجم اطلاعات و بارقه‌های دانش در ذهنم زیاد است که هر زمان نکته‌ای جدید به ذهنم برسد همان موقع آن‌را بیان می‌کنم و حیفم می‌آید آن‌ را به مردم نگویم. علامه در عین اخلاص، همه علم خود را در اختیار مردم قرار می‌داد.

مسئول موسسه تنظیم و نشر آثار علامه جعفری در بخش پایانی صحبت‌های خود، گفت: از نکات روشن و بارز در سخنرانی‌ها و نوشته‌های استاد، رعایت امانت‌داری در نقل‌قول‌ها از اندیشمندان داخلی و خارجی بود. ایشان همچنین با پشتکار بسیار در کاری که شروع می‌کرد، توقف نداشت و سختی‌‌ را به جان می‌خرید.

کتابخانه‌ای با 20 هزار جلد کتاب فارسی

طبقه اول و زیرزمین خانه علامه جعفری از سال 1378 به کتابخانه‌ای عمومی با نام او تغییر کاربری داده است. به بیان مریم بخشی؛ مدیر کتابخانه، در این مکان حدود 20 هزار جلد کتاب فارسی در همه موضوعات ازجمله چهار هزار جلد کتاب کودک و نوجوان وجود دارد.

وی در معرفی کامل‌تری از کتابخانه عمومی علامه جعفری، اظهار کرد: این کتابخانه در مساحتی بالغ بر 540 مترمربع، شامل بخش اداری، یک مخزن، بخش امانت کتاب، بخش نشریات، بخش کودک و نوجوان و سالن مطالعه به ظرفیت 90 نفر است. از ابتدای تأسیس کتابخانه تا امروز 24 هزار و 700 نفر عضو این کتابخانه شده‌اند و در حال حاضر نیز دارای یک‌هزار و 300 عضو فعال است. این کتابخانه روزهای زوج ویژه آقایان و روزهای فرد ویژه بانوان است. ساعات کار کتابخانه نیز از شنبه تا چهارشنبه از ساعت 8 تا 20 و پنجشنبه از ساعت 8 تا 18 بوده و جمعه‌ها و تعطیلات رسمی نیز کتابخانه تعطیل است.

بخشی با اشاره به اینکه بیشتر اعضای این کتابخانه بانوان هستند، ادامه داد: سالن مطالعه کتابخانه نیز بیشتر برای استفاده دانشجویان کارشناسی به بالا و پژوهشگران است. در این مرکز به‌صورت دوره‌ای و فصلی و در مناسبت‌های مختلف، برنامه‌های متنوع فرهنگی اجرا می‌شود که ازجمله آن‌ها می‌توان به برگزاری مسابقات کتابخوانی، برپایی نمایشگاه‌ها و ایستگاه‌های کتاب در بوستان‌ها و مراکز فرهنگی و مدارس و برگزاری جلسات نقد و بررسی کتاب اشاره کرد. بیشتر برنامه‌های تابستانی کتابخانه به کودکان و نوجوانان اختصاص دارد که آموزش داستان‌نویسی و داستان‌خوانی ازآن‌جمله هستند.

مدیر کتابخانه علامه جعفری، هچنین گفت: تاکنون 52 جلسه با محوریت ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه علامه جعفری در قالب برنامه «حرف‌های فیروزه‌ای» با سخنرانی حجت‌الاسلام موسی حسنی؛ شاگرد علامه به‌صورت یک هفته درمیان دوشنبه‌ها برگزار شده است. همچنین نشست‌های نقد و بررسی رمان و مجموعه داستان‌های کوتاه نیز در قالب برنامه «عصرانه با طعم کتاب» در کتابخانه برگزار می‌شود.   

وی در پایان با بیان این نکته که کتابخانه علامه جعفری زیرنظر سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران اداره می‌شود، اظهار کرد: سالیانه براساس درجه هر کتابخانه‌، بودجه‌ای برای خرید کتاب اختصاص داده می‌شود تا کتابخانه‌ها بخشی از منابع و امکانات خود را از این طریق تأمین کنند، ولی متأسفانه چند سالی است که این بودجه پرداخت نشده و نتوانستیم کتاب خریداری کنیم و منابع ما از طریق کتاب‌های اهدایی تأمین شده است.

منبع: ایبنا