ایران؛ نگین جاده طلایی ابریشم

1397/8/26 ۰۸:۱۶

جاده ابریشم در روزگاری که ایران با شدیدترین تحریم‌های نفتی مواجه شده؛ می‌تواند راه نجاتی باشد. ایران از دیرباز به نگین جاده جهانی ابریشم مشهور است؛ نگینی که این روزها دیگر اثری از آن نیست. تحریم نفت ایران، تلنگری برای مسئولانی بود كه تمامی اقتصاد كشور را برپایه نفت برنامه‌ریزی كرده‌ بودند. با افزایش تحریم‌ها و خالی شدن خزانه كشور، مسئولان دریافتند باید به‌فكر صنعتی جایگزین نفت باشند

نجمه جمشید‌ی: جاده ابریشم در روزگاری که ایران با شدیدترین تحریم‌های نفتی مواجه شده؛ می‌تواند راه نجاتی باشد. ایران از دیرباز به نگین جاده جهانی ابریشم مشهور است؛ نگینی که این روزها دیگر اثری از آن نیست. تحریم نفت ایران، تلنگری برای مسئولانی بود كه تمامی اقتصاد كشور را برپایه نفت برنامه‌ریزی كرده‌ بودند. با افزایش تحریم‌ها و خالی شدن خزانه كشور، مسئولان دریافتند باید به‌فكر صنعتی جایگزین نفت باشند. یكی از صنایعی كه در چند دهه اخیر هیچ توجه و برنامه‌ریزی برای آن نشده، گردشگری است.كشورهای همسایه ایران در سال‌هایی كه صنعت گردشگری كشور ما با بی‌مهری مسئولان مواجه بود، درحال برنامه‌ریزی، توسعه و شكوفایی گردشگری در كشورشان بودند.
گردشگری درحال حاضر چرخ اقتصاد بسیاری از كشورهای دنیا را به‌گردش درآورده و رتبه نخست صنعت بسیاری از كشورها را از آن خود كرده است. نگاهی به آمار سفر گردشگران ایرانی به كشورهای دیگر، نشان‌دهنده عادت ایرانی‌ها به سفر و گردشگری است، پتانسیلی كه متاسفانه چندین دهه نادیده گرفته شده و سفر ایرانیان به كشورهای دیگر، موجب رونق اقتصاد آن كشورها شده است. به جرأت می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین اتفاقات حوزه گردشگری کشور، تصویب طرح گردشگری جاده ابریشم بود. طرحی که می‌تواند انقلابی در صنعت گردشگری ایران به‌وجود آورد. چینی‌ها كه در تمامی فعالیت‌های اقتصادی عادت به پیشتاز بودن دارند، حال كه نام جاده ابریشم مطرح شده است؛ از آنجایی‌که جاده ابریشم را به نام چین می‌شناسند، دست به‌كار شده‌ و طرح‌ احیای جاده ابریشم را كلید زده‌اند. چین، سرمایه‌گذاری بالایی در این طرح انجام داده است. همچنین طرح صدور ویزای مشترك برای کشورهای در مسیر جاده ابریشم را پیشنهاد کرده است. تصویب طرح گردشگری جاده ابریشم اتفاق خوبی برای ورود ایران به این رقابت است. با مكلف كردن تمامی دستگاه‌های دولتی به همكاری برای اجرای این طرح می‌توان به سرانجام رسیدن این طرح امیدوار بود.

زمزمه های احیای جاده ابریشم

این روزها زمزمه‌هایی از احیا جاده ابریشم در ایران به‌گوش می‌رسد. براساس آمار، جاده جهانی ابریشم؛ ۸۵ میلیون توریست چینی خواهد داشت که درآمد آن طبق پیش بینی‌ها 110 میلیارد دلار است. حال پرسش این است سهم ایران از این معدن ارز چه میزان خواهد بود.

85 میلیون گردشگر چینی، رویایی است كه بسیاری از كشورهای جهان در اندیشه آن هستند و بدون شك رقابت تنگاتنگی برای جذب این بازار 85‌میلیون گردشگری چینی به‌وجود می‌آید اما اندك كشورهایی در مسیر جاده ابریشم واقع شده‌اند و شانس جذب این گردشگران را دارند. ایران، یكی از كشورهایی است كه این فرصت را می‌تواند به‌دست بیاورد. نكته قابل توجه اینجاست كه این نخستین بار نیست كه گذر چینی‌ها به ایران افتاده است اما تاكنون تمامی این فرصت‌ها سوخته و سهم ایران از بازار گردشگری چین می‌توان گفت هیچ بوده است. در سال 2017 سهم ایران از 129 میلیون گردشگر چینی كه به دیگر كشورهای دنیا سفر كرده‌اند، تنها 70 هزار بوده است. براساس آمار چینی‌ها بیشتر به‌انگیزه كسب و كار و تجارت به ایران آمده‌اند تا برای گردشگری. اما چرا ایران برای چینی‌ها جذاب نیست، كمبود مراكز اقامتی، غذا و رستوران‌ چینی و راهنمای چینی‌زبان، مشكلاتی است كه گردشگران چینی با آن دست و پنجه نرم می‌كنند و موجب بی‌میلی چینی‌ها برای سفر به ایران شده است. به‌گفته رییس‌جامعه تورگردانان ایران، تعداد انگشت شماری راهنمای گردشگری چینی‌زبان در ایران وجود دارند.

راه جهانی برای ادیان و اندیشه ها

جاده ابریشم تنها راهی برای مبادلات تجاری و اقتصادی نبوده است، بلکه در این مسیر افکار، اندیشه‌ها و ادیان نیز در جوامع انسانی و آبادی‌های تاثیر می‌گذاشتند.

به گزارش ایلنا، سومین کنفرانس بین المللی باستان‌شناسی و حفاظت در امتداد جاده ابریشم درحالی در تبریز برگزار می‌شود که بیش از بیست و هفت کارشناس از کشورهای مختلف در این کنفرانس حضور دارند.

بهروز عمرانی (سرپرست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و دبیر اجرایی کنفرانس بین المللی باستان‌شناسی و حفاظت راه ابریشم) با اشاره به این نکته که یکی از طرح‌های پژوهش سال جاری پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، موضوع صنعت بومی ابریشم در ایران بود، درباره توزیع این صنعت از نظر جغرافیایی در ایران گفت:« نوار ساحلی دریای مازندران محل تولید ابریشم و فعالیت‌های نوغانداری بود و ابریشم کشی در نواحی خراسان انجام می‌شد. ابریشم برای رنگرزی به استان قم ارسال می‌شد و تولید محصولات و بافته‌ها در سطح وسیعی درمراکز شهری و روستایی از کاشان تا تبریز وجود داشت».

عمرانی با اشاره به راهی که با طولی بیش از هشت هزار کیلومتر بیشتر از دو هزار سال شرق را به غرب مرتبط می‌کرد، گفت:« در این مسیر ابریشم سبک‌ترین و گران‌ترین کالای تجاری نبود چرا که ادویه، سنگ‌های قیمتی، جواهرات و بسیاری کالاهای دیگر در مسیر مبادله می‌شدند، به همین دلیل نام‌هایی همچون راه ادویه، راه پوست و یا راه ابریشم و جاده بزرگ خراسان هم به این مسیر اطلاق می‌شد. در طول تاریخ منطقه شمال غرب ایران و به ویژه تبریز در زمینه این گونه مبادلات پیشتاز بوده و شناسایی ده‌ها کاروانسرا از دوره ایلخانی و صفوی حاکی از اهمیت تجارت در این منطقه هستند. به گفته وی، این زمینه جغرافیای تاریخی باعث شده که بازار تاریخی تبریز با قدمتی بیش از دو هزار سال و تحمل فراز و فرود‌های بسیار و حوادث طبیعی و انسانی همچنان قد افراشته باقی مانده و در سال ۱۳۸۹ در فهرست آثار جهانی به ثبت برسد.تبریز سالانه پذیرای تعداد بیشماری گردشگران داخلی و خارجی است که به طور حتم در انتخاب تبریز به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی ۲۰۱۸ نقش اصلی را به عهده داشته است.پرداختن به راه ابریشم سخن از خاطره هزاره‌ها ارتباط جوامع بشری منازعات و مصالحه‌ها در امتداد شرق و غرب جهان بوده که در این کنفرانس دانشمندان و اساتید به گوشه‌هایی از زوایای پنهان آن اشاره خواهند کرد».

زیرساخت های نامناسب

برای پی بردن به اهمیت طرح احیای جاده ابریشم و پیوستن به مسیر جهانی آن، باید از وضعیت فعلی صنعت گردشگری كشور و مشكلات آن مطلع بود. چندی پیش مسئولان کشور، از جایگزینی صنعت گردشگری به‌جای نفت و رسیدن به آمار 20 میلیون گردشگری سخن گفته بودند؛ این درحالی است كه كارشناسان این حوزه وضعیت‌ زیرساخت‌های گردشگری كشور را درحال حاضر افتضاح دانسته و اعلام می‌كنند كه یك سیاست واحد حتی در بخش‌های دولتی كشور در حوزه گردشگری وجود ندارد. از سوی دیگربه‌نظر كارشناسان این حوزه، تعداد جاذبه‌های گردشگری كشور به تعداد انگشتان دست نمی‌رسد و در لیست آن‌ها حتی پاسارگاد و چغازنبیل نیز به‌عنوان جاذبه گردشگری قرار ندارد. آن‌ها تنها «پاسارگاد» را به‌عنوان پتانسیل گردشگری معرفی می‌كنند. صنعت گردشگری در ایران از ظرفیت‌های بسیار بالایی برای رشد و توسعه برخوردار است. ظرفیتی كه سازمان جهانی گردشگری نیز آن را تایید كرده است و براساس گزارش‌های رسمی این سازمان، ایران رتبه دهم جاذبه‌های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبه‌های طبیعی را در جهان داراست.كشور ما باوجود اینکه در تمامی زمینه‌های گردشگری پتانسیل‌های بالقوه‌ای دارد و هم از لحاظ ابنیه تاریخی و هم از حیث جذابیت‌های طبیعی، حرفی برای گفتن دارد اما سرمایه‌ای که از این صنعت برای كشور حاصل می‌شود، به‌اندازه‌ای ناچیزبوده كه می‌توان گفت صفر است.گردشگری می‌تواند زنجیره‌های مختلفی از تولید کالا و خدمات را به یکدیگر متصل کند و آمارها نشان می دهد به ازای هر 8/4 نفر گردشگر یک شغل دایم ایجاد می‌شود. سیاست‌گذاری در جلب و جذب گردشگر در جهان امروز پیچیدگی خاص خود را دارد و نیازمند برنامه‌ریزی‌های دقیق و حساب شده است اما نبود همین سیاست بلندمدت باعث شده است که کشور ما نتواند جایگاه خود را بازیابد.

هتل‌های طلایی در جاده ابریشم

ایران درگذشته به‌عنوان نگین مسیر طلایی جاده ابریشم معروف بوده است؛ نگینی كه دیگر نمی‌درخشد.ایران برای درخشیدن دوباره در جاده ابریشم نیازمند برنامه‌ریزی كارآمد و كارشناسی است. یكی از طرح‌هایی كه می‌توان در قالب احیای جاده ابریشم به آن پرداخت، پروژه هتل‌های تاریخی است. طرحی كه می‌تواند در ایران كاربرد فوق‌العاده‌ای داشته باشد؛ چراكه بیشتر گردشگران خارجی كه به ایران سفر می‌كنند به‌دنبال مكان‌های تاریخی بی نظیر ایران هستند.
احیای زنجیره به‌هم پیوسته كاروانسراهای تاریخی كشور می‌تواند در راستای پروژه‌ هتل‌های تاریخی تاثیر بسیاری داشته باشد. صفویه پررونق‌ترین دوره احداث و مرمت کاروانسراها در ایران است. در این دوران بود که شاه‌عباس اول دستور احداث 999 كاروانسرا را در مسیر جاده ابریشم صادر می‌كند. ساخت 999 كاروانسرا آن‌هم قرن‌ها پیش، نشان‌دهنده فرهنگ غنی و صنعت پر رونق گردشگری در ایران بوده است. كاروانسراهای عباسی در مسیر جاده ابریشم در نیمه شمالی كشور و جاده ادویه در جنوب كشور واقع شده بودند. باتوجه به اینكه درچند سال اخیر احیای جاده ابریشم در دنیا مطرح شده و كشورهای بسیاری به‌دنبال احیای آن هستند، ایران نیز می‌تواند یكی از كشورهای احیاكننده جاده ابریشم باشد. شاه عباس به ازای 24 كیلومتر یك كاروانسرا ساخته بود. اگر این كاروانسراها در قالب هتل‌های تاریخی بازسازی و احیا شوند، می‌توانیم جاده ابریشم را در داخل ایران دوباره زنده و آن را به‌جاده ادویه متصل كنیم و به‌عنوان الگو در دنیا برای احیای جاده ابریشم مطرح شویم. مكان‌های تاریخی به‌تنهایی یك جاذبه تاریخی محسوب نمی‌شوند مگر اینكه در كنار آن‌ها امكانات و پتانسیل‌هایی متناسب و به‌روز احداث شود، آن زمان است كه به‌عنوان یك جاذبه گردشگری به‌شمار می‌آیند. به‌عنوان مثال دركنار كاروانسرا باید فروشگاه، رستوران و امكانات رفاهی دیگری ایجاد شوند تا بتواند به یك جاذبه گردشگری تبدیل شوند. حال اگر ما زنجیره به‌هم پیوسته كاروانسراهای كشور را باتوجه به ایجاد امكانات رفاهی و تفریحی بازسازی و احیا كنیم، می‌توانیم انقلابی در صنعت گردشگری كشور به‌وجود آوریم. از یك سو كاروانسراها به تنهایی یك جاذبه گردشگری محسوب می‌شوند و از سوی دیگر زنجیره آن‌ها می‌تواند پكیج ویژه‌ای برای گردشگران داخل و خارج باشد.
طبق برآوردهای اولیه، اجرای طرح احیای كاروانسراهای شاه‌عباسی بیش از 60 هزار فرصت شغلی ایجاد می‌كند. حال تصور كنید احیای جاده ابریشم چند 100 هزار فرصت شغلی می‌تواند به‌وجودبیاورد.

منبع: روزنامه قانون