«رسم واحد» و «سنج و دمام»؛ پیش‌قراول آیین‌های سوگ مردمان جنوب

1397/6/26 ۱۲:۱۰

جنوب کشورمان در زمینه پیدایش بستر و سرچشمه شکل‌گیری آیین‌های مختلف مذهبی و دینی، پیش‌قراول رفتارهای گوناگونی بوده و در حوزه آیین‌های عزاداری ماه محرم، بوشهر با آیین عزاداری «رسم واحد» و «سنج و دمام» زبانزد دیگر استان‌هاست.

جنوب کشورمان در زمینه پیدایش بستر و سرچشمه شکل‌گیری آیین‌های مختلف مذهبی و دینی، پیش‌قراول رفتارهای گوناگونی بوده و در حوزه آیین‌های عزاداری ماه محرم، بوشهر با آیین عزاداری «رسم واحد» و «سنج و دمام» زبانزد دیگر استان‌هاست.

آیین سنتی و مذهبی «رسم واحد» و شیوه عزاداری «سنج و دمام» یکی از قدیمی‌ترین رسوم و شیوه‌های عزاداری مردم خطه خلیج همیشگی فارس و استان‌های جنوبی کشور است که به دلیل جذابیت در شیوه اجرا و یا کوچ این دسته از اقوام به دلیل حماسه جنگ هشت ساله ایران به دیگر استان‌ها و نقاط کشور، شاهد اجرای این دست از آیین‌ها در بسیاری از نقاط سرزمین‌مان هستیم.

آیین سنتی و مذهبی «رسم واحد» به شکل اختصاصی به بوشهر اختصاص دارد که در آن شاهد جایگزینی نوای حزن‌انگیز سنج و دمام در برابر طبل، سنج و دوقل‌های موجود و شناخته شده در آیین‌های عزاداری ماه محرم است. هرچند نباید فراموش کرد که «رسم واحد» و «سنج و دمام» با بسیاری دیگر از آیین‌های سوگ مردمان جنوب و خاصه استان بوشهر قابلیت تطبیق دارد؛ مثلا در مورد غرق شدن صیادان در آب‌هایی که به شکار صدف و یا ماهی‌ می‌روند و یا لنج‌هایی که درگیر توفان‌های دریایی شده و صاحبان، ناخداها و جاشوهای آنها هیچگاه به ساحل بازنگشتند؛ اما جایگاه و خاستگاه اجرای این آیین در دهه نخست ماه محرم، از بیشترین ظرفیت آیینی و مذهبی برخوردار است.

در برگزاری آیین «رسم واحد خوانی» در بوشهر که در دهه نخست محرم صورت می‌گیرد شاهد حضور یک نوحه خوان با صدای زیبا در میان مرکز و میدان عزاداری هستیم و عزاداران در حلقه‌های کاملا منظم دور او جمع می‌‌شوند و به شکل هماهنگ و دایره‌وار در حین حرکت شروع به عزاداری و سینه‌زنی می‌کنند. در این میان افراد نیز ترجیع‌بندها و یا برخی از ابیات نوحه‌ها را همراه میاندار و نوحه‌خوان اصلی با صدای رسا تکرار می‌کنند و یکی از این افراد با پاسخ دادن کلام «الله واحد» در حقیقت دسته‌های عزاداری را برای ادامه مراسم راهنمایی و هدایت می‌کند.

همچنین رسم دیگر سوگواری و عزاداری دهه نخست ماه محرم جنوبی‌ها به ویژه استان بوشهر و خوزستان به مراسم عزاداری «سنج و دمام» بازمی ‌گردد که در آن بعد از مراسم روضه‌خوانی و نوحه‌خوانی، گروه‌های سنج و دمام‌زنی که شامل هفت عدد دمام، هشت عدد سنج و یک عدد بوق است ریتم عزاداری را کاملا مشخص و منطبق بر سنت موسیقایی بوشهری شروع به نواختن می‌‌کنند و در این میان، راهپیمایی، سوگواری و عزاداری خود و دیگر اهالی عزادار را به انجام می‌رسانند تا به منزل و تکیه و مسجد مورد نظر برسند.

منبع: ایرنا