«ورشو» هنری که فراموش شد

1397/6/18 ۱۲:۴۴

روزها می گذرد و هنرهای سنتی قدیمی در تار و پود زمان محو می شوند، ظهور فناوری های نوین و صنعتی شدن هر روز انسان امروزی را ماشینی و وابسته تر به ابزارهای هوشمند می کند و شیوه زندگی از نوع ساده، پرتحرک و هنرمندانه به سوی سکون می رود.

روزها می گذرد و هنرهای سنتی قدیمی در تار و پود زمان محو می شوند، ظهور فناوری های نوین و صنعتی شدن هر روز انسان امروزی را ماشینی و وابسته تر به ابزارهای هوشمند می کند و شیوه زندگی از نوع ساده، پرتحرک و هنرمندانه به سوی سکون می رود.

امروزه صنعتی شدن مقوله ای اجتناب ناپذیر است و هیچ جامعه ای بدون پیشرفت در عرصه های فناوری امکان زیست نخواهد داشت، اما این پیشرفت نباید به بهای نابودی تمام فرهنگ، تاریخ و هنر انجام شود؛ می شود هم پیشرفت کرد و هم هنرمند باقی ماند و هم در کنار هنر زیست.

در ایران ما گسست از گذشته ها با شتاب برق صورت می گیرد، همه هنرهای باقی مانده از پیشینیان را برای نابودی ردیف کرده ایم و اکنون فرهنگ، سنن، شغل های دستی یک به یک در حال نابودی است.

صنایع دستی به عنوان هنر ماندگار همیشه ارزشمند بوده، در گذشته به علت اینکه گره ای از مشکلات زندگی می گشود و امروز به سبب ارزش نابی که انسان های فاخر و جوامع فرهیخته به آن قایل هستند.

هنرها و صنایع دستی روز به روز در جامعه ما در حال نابودی است و ارگان های فرهنگی در پی اندک استاد کارانی اند تا شاید پیش از مرگ هنرهای فراموش شده را به نوعی زنده کرده و آن را با آموزش به نسل جدید انتقال دهند.

«ورشو سازی» یکی از صنایع دستی است که در سال های نه چندان دور در استان اردبیل افرادی به آن اشتغال داشته و ظروف و دست ساخته های ورشو نیز به عنوان ابزار زندگی و گاهی زینت بخش گوشه ای از خانه ها کاربرد داشتند اما آخرین استادکار ورشو در اردبیل دو سال پیش چشم از جهان فروبست و این صنعت نیز با وی به دست فراموشی سپرده شد.

مرحوم «سعید ورشوچی» آخرین بازمانده فعال ورشو بود که به ساخت ظروف و ابزاری مانند آیینه، سینی و سماور اشتغال داشت؛ پدرش نیز ورشو ساز بود و در این رشته آثار بسیار گرانبهایی از خود به یادگار گذاشت.

سعید ورشوچی بیش از نیم قرن در این رشته هنری فعالیت داشت، کارهای دستی وی افزون بر اردبیل به استان های آذربایجان شرقی، تهران و حتی خارج از کشور صادر می شد.

«غلامعلی مهدی زاده» یکی از شاگردان مرحوم سعید ورشوچی است که اکنون به علت رکود صنعت ورشوسازی در زمینه آبکاری، پرداخت و همچنین بازسازی سماور فعالیت می کند.

مهدی زاده در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: ورشو نوعی آلیاژی است که از مخلوط قلع، روی و برنز به دست می آید، این آلیاژ مغز سفیدی دارد و نیاز به پرداخت و قلع کردن آن نیست.

وی افزود: هنر ورشو که در گذشته نه چندان دور در اردبیل رواج داشت متاسفانه امروز تقریبا از بین رفته و شاید دلیل این نابودی پیشرفت های صنعتی و جایگزنی ابرازهای جدید به جای وسایل دست ساز باشد، بازار ورشو سازان با ورود ابزار و لوازم صنعتی به رکود کشیده شده و آنها مجبور به پرداختن به شغل های دیگر شدند.

مهدی زاده بیان کرد: اکنون دست ساخته هایی ارزشمند و هنرمندانه ای از ورشو همچون آینه، آفتابه لگن، سینی و... در برخی خانه ها به عنوان اشیای عتیقه و تزیینی نگهداری می شود.

او معتقد است که احیای این صنعت بسیار سخت است زیرا افراد و هنرمندان ورشو ساز انگشت شماری در استان اردبیل باقی مانده اند و اغلب آنها نیز در سنین بالا بوده و امکان فعالیت ندارند.

به گفته وی، در زمینه آموزش و انتقال این هنر به نسل جدید نیز اقدام مهمی در گذشته انجام نشده است.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل نیز با بیان اینکه صنعت ورشو به صورت کامل در منطقه از بین رفته است، گفت: تنها بازمانده فعال در این هنر دستی مرحوم سعید ورشوچی بود که دو سال پیش چشم از جهان فرو بست.

«ملکه گلمغانی» افزود: ورشو یکی از هنرهای قدیمی است که جزو هنرهای فلزکاری به شمار می رود و از آن در گذشته بیشتر برای ساخت آفتابه لگن، سماور و سینی استفاده می شد.

وی بیان کرد: این اداره کل در راستای اهداف سازمانی تلاش می کند تا هنرهای منسوخ از جمله ورشو سازی را زنده کند و در این زمینه اگر استادکار و هنرمندی شناسایی شود، برای آموزش و انتقال این هنر به نسل جوان کارگاه های آموزشی دایر می کند.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اردبیل گفت: چنانچه هنرمندانی باشند که درصد اندکی اطلاعات در زمینه هنرهای دستی داشته باشند، شناسایی و از ظرفیت آنان استفاده می شود.

گلمغانی گفت: 10 مرکز آموزشی در شهرستان های مختلف استان برای به روز رسانی رشته های صنایع دستی دایر شده است.

او بیان کرد: کارهای فراوانی برای زنده کردن هنرهای منسوخ دستی در اردبیل انجام شده و از صنعتگران انگشت شماری که باقی مانده اند برای انتقال این هنرها استفاده می شود.

گلمغانی با اشاره به حمایت های انجام شده از هنرمندان صنایع دستی از ارایه تسهیلات با هدف اشتغالزایی در این بخش خبر داد و افزود: در این راستا بازارچه های زیرپوشش اداره کل میراث فرهنگی هم به صورت مناقصه به فعالان این بخش واگذار می شود تا برای عرضه محصولات خود از آن استفاده کنند.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اردبیل، برگزاری نمایشگاه در شهرستان های مختلف به صورت ثابت و سیار را از دیگر کارهای میراث فرهنگی استان برای حمایت از صنعتگران هنرهای دستی اعلام کرد.

تاکنون نام 17 هزار صنعتگر در 60 رشته هنرهای دستی استان اردبیل در سامانه میراث فرهنگی ثبت شده است.

منبع: ایرنا