پیوندهای فرهنگی و تاریخی ستون احیای راه ابریشم

1397/4/3 ۱۴:۲۸

پیوندهای فرهنگی و تاریخی ایران و ترکمنستان می‌تواند ستون‌های احیا و باز زنده‌سازی مسیر تاریخی راه ابریشم را در بستر تامین منافع اقتصادی متقابل استوار کند. راه ابریشم در گذشته با هدف بازرگانی در آسیا یکی از کهن ترین ابزارهای ارتباطی در مراودات اقتصادی و فرهنگی جهان بود که خاور، باختر و جنوب آسیا را به یکدیگر و در ادامه شمال آفریقا و خاور اروپا را به عنوان بزرگ‌ترین شبکهٔ بازرگانی دنیا به یکدیگر پیوند می‌داد.

عادل پازیار: پیوندهای فرهنگی و تاریخی ایران و ترکمنستان می‌تواند ستون‌های احیا و باز زنده‌سازی مسیر تاریخی راه ابریشم را در بستر تامین منافع اقتصادی متقابل استوار کند.

راه ابریشم در گذشته با هدف بازرگانی در آسیا یکی از کهن ترین ابزارهای ارتباطی در مراودات اقتصادی و فرهنگی جهان بود که خاور، باختر و جنوب آسیا را به یکدیگر و در ادامه شمال آفریقا و خاور اروپا را به عنوان بزرگ‌ترین شبکهٔ بازرگانی دنیا به یکدیگر پیوند می‌داد.

اگرچه اساس شکل‌گیری راه ابریشم با اولویتِ داد و ستدهای اقتصادی بوده است ولی در طول تاریخ به اصل راه به مثابه گذار به مقصدهای فرهنگی بدل شد. به همین سبب امروز آداب و رسوم مشابهی را در مناطقی با فرسنگ‌ها فاصله از یکدیگر مشاهده می‌کنیم.

اقتصاد بهانه گفت و گوهای فرهنگی در مسیر راه ابریشم شد و جوامع به دنبال ایجاد اشتراکات فرهنگی به جغرافیایی وسیع‌تر از مرزهای خود نظر داشتند تا زیر سایه آن، مناسبات اقتصادی خود را افزایش دهند.

مراودات اقتصادی در آن دوره به اشتراکات قومی، مذهبی و زبانی امروز بدل شد که با توجه به پدید آمدن مرزهای سیاسی بین کشورها، بازهم شاهد آن هستیم که نگرش ساکنان دو سوی یک مرز نسبت به یکدیگر به نوعی همبستگی تاریخی انجامیده است تا خرده فرهنگ‌ها نیروی محرکه‌ای برای پمپاژ رسوم خود در مناسبات ملی کشورها باشند.

برای مثال ترکمنستان و ایران که امروزه به عنوان دو کشور مستقل بر روی نقشه سیاسی جهان هستند اشتراکات فرهنگی و تاریخی تنگاتنگی با یکدیگر دارند؛ آنچنان که صدای موسیقی مقامی از علاقه‌مندی‌های مشترک دو قوم ایرانی و ترکمنی است و امروز صدای آن از تالارهای موسیقی تهران به گوش می‌رسد.

ترکمنستان با استان‌های خراسان رضوی، خراسان شمالی و گلستان در مرز خاکی و با مازندران در مرز دریایی قرار دارد و ریشه‌های قومی موجب شده است پیوند‌های تاریخی جدا نشدنی میان دو کشور شکل گیرد. مزار مختومقلی فراغی که به عنوان مصلح و پدر معنوی در ترکمنستان شناخته می‌شود در استان گلستان قرار دارد و بستری مناسب را برای سفر تعداد زیادی از مردم ترکمنستان به ایران فراهم کرده است.

بسیاری از اسطوره‌ها و بزرگانی چون پوریای ولی، شیخ نجم‌الدین کبری، خواجه یوسف همدانی، مختومقلی فراغی، ابوسعید ابوالخیر، ابوعلی الدقاق، شـیخ عطار، خیام، فردوسی، نسائی و زمخشری در هر دو کشور ترکمنستان و ایران مورد احترام‌ هستند. همچنین امام رضا (ع) نیز برای مردم هر دو کشور جایگاه ویژه ای دارد. این مناسبات و اشتراکات فرهنگی تا آنجاست که مقام معظم رهبری در دیداری که با رییس جمهوری ترکمنستان داشتند، فرمودند:«ما نه تنها با ترکمنستان همسایه هستیم بلکه قوم و خویش هم هستیم».

اگر چه حفظ هویت‌های فرهنگی اساس و ضرورت توسعه پایدار است ولی بدون شک پیوندهای تاریخی به تنهایی برای تقویت روابط کشورها کافی نیست و باید منافع اقتصادی متقابل نیز در چشم انداز تقویت روابط کشورها بازتعریف شود.

امروز احیا و باز زنده‌سازی مسیر تاریخی راه ابریشم می‌تواند بستری مناسب برای تقویت تعاملات اقتصادی کشورها به ویژه ایران و ترکمنستان باشد که در چشم‌انداز آن بتوان مسیر موفقی را برای قدرت بخشیدن به روابط این دو کشور ترسیم کرد.

فراتر از بحث جاده ابریشم و ضرورت تعاملات اقتصادی کشورهای این مسیر، روابط ایران و ترکمنستان از اولین سال‌های استقلال این کشور با قدرت آغاز شد. اولین قرارداد رسمی میان تهران - عشق آباد به پروژه 25 ساله خط لوله گاز کردبچه - کردکوی در سال 1374 باز می‌گردد. همچنین تا به امروز سندهای همکاری متعدد و موفقی با این کشور همسایه امضا و عملیاتی شده است که با ظرافت‌های دیپلماسی و تجاری و بر پایه اشتراکات فرهنگی می‌توان به این روابط قدرت بخشید.

در سال 2017 میلادی در مراسمی با حضور رهبران نزدیک به 30 کشور جهان در چین، جاده ابریشم جدید به عنوان فرصت و چشم انداز بازارهای موفق اقتصادی برای منطقه و جهان در افتتاح شد. به این ترتیب فرصتی دوباره برای کشورهای حاضر در این مسیر فراهم آمد تا دوباره از قابلیت‌های این مسیر برای توسعه خود بهره‌مند شوند.

«قربانقلی بردی‌محمداف» رئیس جمهوری ترکمنستان نیز در فرمانی سال 2018 را «ترکمنستان- قلب جاده ابریشم کبیر» نامگذاری کرد و با در نظر گرفتن برنامه‌های فرهنگی، ورزشی و اقتصادی با مشارکت کشورهای واقع در مسیر جاده ابریشم، برای تثبیت سهم کشورش در احیای این مسیر تلاش کرد.

ترکمنستان که در طول تاریخ به سرزمین «اتصال هفت جاده» (تقاطع هفت جاده) شناخته می‌شد، در طول قرن‌های متمادی محل عبور کاروان‌های بسیاری بوده است.

منبع: ایرنا