1397/2/30 ۱۰:۴۰
حكیم عمر خیام نیشابوری، ریاضی‌دان، فیلسوف و شاعر ایرانی است كه بسیاری با رباعی‌های وی آشنا و عجینند؛ شاعری كه فیلسوفانه شعر می‌سراید و پرسشگرانه نگاه می‌كند؛ كوتاه و عمیق آن هم در قالب رباعی. ٢٨ اردیبهشت‌ماه روز ملی بزرگداشت این شاعرِ فیلسوف بود. به این بهانه با سید علی میرافضلی، رباعی‌پژوه، پژوهشگر و مولف كتاب «رباعیات خیام در منابع كهن»؛ گفت‌وگویی داشتیم كه در ادامه خواهید خواند.
سیمین سلیمانی: حكیم عمر خیام نیشابوری، ریاضی‌دان، فیلسوف و شاعر ایرانی است كه بسیاری با رباعی‌های وی آشنا و عجینند؛ شاعری كه فیلسوفانه شعر می‌سراید و پرسشگرانه نگاه می‌كند؛ كوتاه و عمیق آن هم در قالب رباعی. ٢٨ اردیبهشت‌ماه روز ملی بزرگداشت این شاعرِ فیلسوف بود. به این بهانه با سید علی میرافضلی، رباعی‌پژوه، پژوهشگر و مولف كتاب «رباعیات خیام در منابع كهن»؛ گفت‌وگویی داشتیم كه در ادامه خواهید خواند. میرافضلی درباره جریان رباعی و نقش خیام در این جریان، عنوان كرد: «جریان رباعی تا قبل از زمان خیام، ویژه و قابل توجه نبوده است؛ از شاعران این دوره، تعداد زیادی رباعی در دیوان‌ها و تذكره‌ها دیده می‌شود ولی كمتر رباعی در آنها به چشم می‌خورد كه ویژه و شاخص باشد. ما در واقع شروع حركت رباعی را با خیام و سنایی می‌بینیم، این دو شخصیت در پویایی رباعی نقش عمده‌ای داشتند.»این رباعی‌پژوه درباره تفاوت سنایی و خیام نیز اینگونه توضیح داد: «سنایی یك نگاه عارفانه به جهان داشت اما نگاه خیام، نگاه متفاوتی بود. نگاهی پرسشگرانه و گاه معترضانه؛ این جریان در تاریخِ رباعی فارسی شكل گرفت و ما در رباعیاتی كه احتمال بیشتری وجود دارد كه متعلق به خیام باشند، شاهد هستیم نگاه پرسشگرانه‌ای به هستی دارند و البته با حیرت و گاه اعتراض نیز همراه هستند؛ پرسش‌هایی كه مطرح می‌شوند اندیشه خیام را در قالب رباعی كه قالبی كوتاه است با زبانی بی‌تكلف عرضه می‌كنند و مخاطب به خوبی آن را درك می‌كند؛ سوالاتی كه مساله بسیاری از انسان‌هاست و در واقع خیام اندیشه‌های پیچیده بشر را به سادگی اما با استحكام بیان می‌كند. طرح پرسش‌های پیچیده كه دغدغه همیشگی بشر است؛ این ویژگی خیام است كه باعث شده، جریان‌ساز شود و مكتب خیام را شكل دهد؛ راز ماندگاری خیام نیز همین است.»این پژوهشگر ادامه داد: «ورای این سادگی كه در ابتدا به چشم می‌خورد، یك درگیری فكری - فلسفی به نمایش در می‌آید؛ اولین كسانی كه رباعیات خیام را در كتاب‌های‌شان درج كردند، كسانی بودند كه به خیام اعتراض داشتند و رباعیات او را قبول نداشتند؛ مثلا فخر رازی یك رباعی را از خیام نقل می‌كند، او كه خودش فیلسوف و دانشمند بوده به خیام اعتراض كرده، اعتراض او مبنی بر این بوده كه «چرا خیام درباره مرگ و معاد، پرسش ایجاد می‌كند»، یك جریان عمیق پشت رباعیات خیام وجود دارد؛ تفكر او در زمانه خودش و حتی در زمانه‌های بعد نیز مورد اعتراض قرار گرفته و در تضاد با تفكر رایج است.»میرافضلی پژوهشی در رابطه با رباعیات خیام داشته، این پژوهش، در قالب كتابی با عنوان «رباعیات خیام در منابع كهن» گرد آمده، وی درباره این تالیف، اظهار كرد: «این كتاب در سال ٨١ توسط نشر دانشگاهی چاپ شد، در این پژوهش به معرفی منابع قدیمی از اواخر قرن ٦ تا اواخر قرن ٨ كه رباعیات خیام در آن آمده، پرداخته شده است كه برخی منابع در پژوهش‌های پیشین و تعدادی نیز برای اولین‌بار شناسایی شده‌اند؛ البته پژوهش‌های قبلی را نیز با اصل منابع مجددا مطابقت دادم و افتادگی‌ها و كم و كاست‌ها را برطرف كردم. در این كتاب ٢٨ منبع را مورد پژوهش قرار دادم.»او درباره كتاب «رباعیات خیام در منابع كهن» گفت: «حدود ۱۲۰ رباعی به نام خیام در این منابع درج شده كه البته ممكن است بعضی از آنها متعلق به خیام هم نباشند. ولی هدف از انتشار این كتاب، در واقع معرفی و گردآوری رباعی‌های منسوب به خیام در منابع كهشن، بوده است. همچنین در حال آماده كردن كتاب دیگری هستم و در آن رباعیاتی كه احتمال بیشتری وجود دارد كه متعلق به خیام باشند، گرد آورده شده و در سال جاری به پایان خواهد رسید. مضاف بر آن كتاب چهار خطی (انتشارات سخن) را نیز در نمایشگاه كتاب داشتم كه در آن یادداشت‌هایی درباره تاریخ رباعی فارسی است و به موضوع رباعیات خیام نیز در آن پرداخته شده است.»
منبع: روزنامه اعتماد
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید