خرد از هنرها برافراخته (شکوه شاهنامه در گستره منطق هنری آن) / نقیب نقوی

1397/2/24 ۱۲:۲۷

شاهنامه که بی گمان از آثار گرانسنگ ادبیات پارسی و در شمار بزرگترین آثار حماسی بشری است، بیش از هزار سال پیش به همت والا و کلک هنرآفرین استاد فرزانه توس روشنی بخش گستره ادبیات جهان گشت. از بد روزگار، از هنگام درگذشت فردوسی تا بیش از دویست یا دویست و پنجاه سال پس از آن، هیچ آگاهی روشنی از سرنوشت دست نوشته های این کتاب در دست نیست.

چکیده: شاهنامه که بی گمان از آثار گرانسنگ ادبیات پارسی و در شمار بزرگترین آثار حماسی بشری است، بیش از هزار سال پیش به همت والا و کلک هنرآفرین استاد فرزانه توس روشنی بخش گستره ادبیات جهان گشت. از بد روزگار، از هنگام درگذشت فردوسی تا بیش از دویست یا دویست و پنجاه سال پس از آن، هیچ آگاهی روشنی از سرنوشت دست نوشته های این کتاب در دست نیست.

کهن ترین دستنویس از شاهنامه به تاریخ 614ق. نزدیک به دویست سال پس از روزگار فردوسی، از آن کتابخانه فلورانس ایتالیاست کهتنها نیمی از شاهنامه را در بر می گیرد. اما کاملترین و کهن ترین شاهنامه به تاریخ 675ق. در کتابخانه موزه بریتانیا در لندن نگهداری می شود.

افزون بر این دست نویس های بسیار دیگری از شاهنامه در کتابخانه های سراسر گیتی پراکنده است. از روی کهن ترین دست نوشته ها، یعنی فلورانس و لندن اکنون دو چاپ در اختیار ماست که با نزدیک به بیست دست نویس دیگر برابری شده، و در آن ناهماهنگی های فراوانی در بیت های شاهنامه به چشم می خورد کهدانسته نیست کدام اصالت دارد و کدام از اصالت به دور است.

از آنجا که بررسی موسیقایی بودن شعر بر پایۀ قافیه و ردیف به ویژه در قالب مثنوی بسیار حساس و تعیینکننده است و چنانچه قافیه بیت مختل یا ناهمگن باشد به خوبی دریافت می شود، ایننکته می تواند میزانی برای سنجش هنر شاعری و توان سخن پردازی شاعر باشد. در این نوشته کوشیده شده است هنر شاعری فردوسی از این دیدگاه مورد بررسی قرارگیرد، باشد که راهی به سوی بازشناخت بیت های سره از ناسره تا اندازه ای گشوده شود.

ادبیات فارسی دانشگاه آزاد مشهد1387 شماره18

دریافت مقاله

منبع: پرتال جامع علوم انسانی