کار و کارنامه پر ارج ایرج افشار / میلاد عظیمی

1396/12/19 ۰۷:۴۸

کتابی که امروز با نام «کتابشناسی موضوعی – تاریخی از نوشته‌ها و چاپکرده‌های ایرج افشار» در سه جلد و 3700 صفحه رونمایی می‌شود، کتابشناسی نوشته‌ها و مقالات ایرج افشار در فاصله میان سال‌های 1323 تا 1395 خورشیدی است. ساختار کلی کتاب عبارت است از پیشگفتاری در 242 صفحه که در آن روش کار گزارش داده شده و منابع تحقیق با دقت معرفی شده است. منابع پژوهش ما عبارت بوده است از کتاب‌ها و نشریات و روزنامه‌ها و سایت‌ها و صفحه‌های فیسبوک و کانال‌های تلگرام و وبلاگ ها. بدنه اصلی کتاب عبارت است از فهرست کتابشناسی به ترتیب کتاب‌ها، کتابواره‌ها، رسالات، مجلاتی که افشار مدیر و مباشر نشر آنها بوده و مقالات و یادداشت‌ها. این بخش در 2426 صفحه سامان یافته است. بخش دیگر کتاب هم پیوست هاست در 125 صفحه و سپس نمایه‌های متنوع و مبسوط در 884 صفحه. هدف من در این کتاب فهرست کردن«همه» نوشته‌ها و چاپکرده‌های ایرج افشار بود؛ خواه در حوزه مباحث تحقیقات ایرانی قرار بگیرد یا نگیرد؛ کوتاه باشد (یک کلمه یا یک سطر) یا بلند. روشم مانند شیوه ایرج افشار در فهرست مقالات فارسی بود و مثل او «نظری به خوب و بد مقاله [و یادداشت] نداشته‌ام.»

این کتاب سه هدف مشخص را دنبال می‌کند و می‌کوشد با عرضه فهرستی موضوعی ـ تاریخی از نوشته‌ها و چاپکرده‌های ایرج افشارمثل هر کتابشناسی دیگر به ایران‌شناسان و ایران‌شناسی کمک کند؛ چشم‌اندازی از گستره جست‌و‌جوها و پژوهش‌های افشار ترسیم کند تا قدر و مقدار خدمات فرهنگی او مشخص شود. همچنین از منظری به نوشته‌ها و چاپکرده‌های افشار نگریسته شود و مدخل‌هایی استخراج و فهرست شود که علاوه بر اینکه هدف‌های متعارف و مشخص یک کتابشناسی را محقق می‌کند، در مجموع زوایایی از منش و شخصیت افشار را بازتاب دهد. با تأمل در این کتاب به‌طور مستند با چشم‌اندازهای «نگاه شامل و فراگیر» ایرج افشار به ایران و ایران‌شناسی، آشنا می‌شویم و می‌بینیم که آن مرد بی‌همتا چگونه در هرجا که بود به فکر ایران بود و«تمام‌وقت» به کشف و ثبت و نشر مباحث ایرانشناسی می‌پرداخت و از هیچ نکته و دقیقه‌ای فروگذار نمی‌کرد. این کتاب هر چه هست ادای دین من است به ایرج افشار؛ مردی که بسیار دوستش داشتم. گواه مهر من است به مردی که شیفته هوشمندی و زیرکی و متانت و نجابت و همت بلند و پشتکار و اعتدال و استواری و فرزانگی و فروتنی و ایران‌مداری بی‌پیرایه‌اش بودم. او را نه یک فرد که یک «منش فرهنگی» و نوعی «مرام و مسلک زیستن» می‌دیدم. آئینه‌ای بود برایم که حرمت و عزت زحمت‌کشی شرافتمندانه و پیشرفت بی‌هیاهوی پله‌پله را در آن می‌نگریستم. برایم مصداق اتمّ «خاموش هنرنما» بود.مردی که یک عمر «سرش را انداخت پایین و بی‌گلایه و توقع کار خودش را کرد».

به گمانم هنوز روز ایرج افشار برندمیده است.آن روز که جامعه سرخورده شود از کسانی که فقط شعار و فحش می‌دهند و نق می‌زنند و نک و نال می‌کنند و از خود ستایش می‌کنند و از دیگران عیب و ایراد می‌گیرند، باری آن روز، روز ایرج افشار و روز ایرج افشارهاست؛ روز جلوه حقیقی اوست. ایرج افشاری که حرف نمی‌زد و کار می‌کرد و کار می‌کرد و حرف نمی‌زد. هرچه از دستم برآمد کردم تا کتاب کامل و دقیق باشد. تا آینه روشن خدمات ایرج افشار به ایران و ملت ایران و فرهنگ ایران باشد. تا از زحمات ایرج افشار «قدردانی» شود.کاش افشار بود و این کتاب را می‌دید.