1396/12/16 ۱۳:۳۷
فردیناند ویلهلم یاکوب یوستی۱ دانشمند شرق‌شناس آلمانی، متخصص در مطالعات ایرانی، زبان‌شناسی تطبیقی و فرهنگ عامه در ۲ ژوئن ۱۸۳۷ در شهر ماربورگ واقع در ایالت هسن، در خانواده‌ای روحانی و اهل علم چشم به جهان گشود.
در سالهای ۱۸۵۶ تا ۱۸۵۹ در دانشگاه ماربورگ، زیر نظر یوهانس گیلدمایستر۲ به تحصیل زبان‌شناسی آلمانی، تطبیقی و مطالعات شرقی پرداخت. در سالهای ۱۸۵۹ و ۱۸۶۰ در دانشگاه گوتینگن به تشویق هاینریش اوالد۳ پژوهش در زمینه زبان‌های سامی و به تشویق تئودور بنفی،۴ تخصص در زمینه زبان‌های آریایی را آغاز کرد و پایه‌های همکاری‌های آینده را با گئورک وایتس۵ ـ متخصص تاریخ‌ـ بنا نهاد.
یوستی در سال ۱۸۶۱ با دفاع از پایان‌نامه خود با عنوان «درباره ترکیب اسامی در زبان‌های هند و اروپایی» به دریافت درجه دکتری از دانشگاه ماربورگ نایل آمد و این دانشگاه در همان سال با پژوهش و بررسی گسترده‌تر درباره این پایان‌نامه آن را به عنوان پایان‌نامه دوره فوق‌دکتری نیز پذیرفت و یوستی تدریس خود را در این دانشگاه آغاز کرد. در سال ۱۸۶۵ به عنوان استاد افتخاری در دانشگاه ماربورگ به تدریس دستور زبان تطبیقی و زبان‌شناسی آلمانی پرداخت و از سال ۱۸۶۹ پس از گیلدمایستر به عنوان استاد تمام‌وقت شروع به تدریس زبان‌شناسی آلمانی کرد. در سال ۱۸۸۷ به سمت ریاست دانشگاه ماربورگ برگزیده شد و تا هفتادسالگی در آن دانشگاه تدریس کرد. او همچنین عضو فرهنگستان علوم پروس و گوتینگن نیز بود.
یوستی پس از مطالعات گسترده در زمینه زبان‌های هند و اروپایی، به شرق‌شناسی خصوصاً مطالعات ایرانی روی آورد. در سال ۱۸۶۴ در بیست و هفت سالگی با انتشار «واژه‌نامه زند» جایزه زبان‌شناسی «ولنی»۶ مؤسسه سلطنتی فرانسه را از آن خود کرد. این واژه‌نامه اولین واژه‌نامه زبان‌شناسی اوستایی‌ـ آلمانی براساس اوستای وسترگارد است که علاوه بر دستور زبان، به‌طور جامع و کامل، گزیده‌ای از آوانگاری متون برگزیده از «یسنا»، «یشتها»، «وندیداد» را نیز در بر دارد. بخش دستور زبان شامل اطلاعات زبان‌شناسی برای توصیف واج‌شناسی و صرف زبان اوستا به‌طور کامل و بدون در نظر گرفتن گویش گاهانی است. یوستی این اثر ارزنده علمی را که به عنوان منبع اصلی برای تحقیق در اوستا محسوب می‌شود، به استاد خودگیلد مایستر تقدیم کرد و با این اثر، که اولین واژه‌نامه«بلخی باستان»یا «اوستایی» بود، دانش فرهنگ‌نویسی واژگان اوستایی را بنیان نهاد. اشمیت استفاده مصرانه از شیوه آوانویسی اوژه بورنوف۷ (۱۸۰۱ـ ۱۸۵۲) شرق‌شناس فرانسوی را از انتقادهای وارد بر این کتاب عنوان می‌کند.
یوستی نیز مانند فریدریش فون اشپیگل و دوهارله۸ پایبند سنت پارسی و ترجمه فارسی میانه اوستا بود، برخلاف مارتین هوگ ـ از پیشگامان مکتب ودایی ـ که بر این اعتقاد بودکه اوستا را باید در مقایسه با متون ودایی شرح و تفسیر کرد. او در سال ۱۸۶۸ نقد مفصلی بر واژه‌نامه زند یوستی نوشت؛ اما از سوی دیگر استادش رودولف فون روت۹ اثر او را از جهت نظم و ترتیب شایسته و ماهرانه‌ای که در آن به کار رفته بود، ستود. اثر ارزشمند یوستی در زمینه مطالعات متون فارسی میانه زردشتی، آوانویسی و ترجمه متن پهلوی «بُندهشن» است. او بدون در اختیار داشتن رونوشت کتیبه‌ها و متون فارسی میانه مجموعه تُرفان، اولین بارکوشید تا این متن را بخواند و هُزوارش‌های آرامی آن را رمزگشایی کند. این کتاب که امروزه «بندهشن هندی» نامیده می‌شود،نخستین بار در سال ۱۸۶۸ در لایپزیگ منتشر شد. با انتشار این کتاب و خصوصا قرائت هزوارش‌های آرامی، گام بزرگی در مطالعات فارسی میانه برداشته شد. پیش از این در سال ۱۸۵۱ وسترگارد تنها با استناد به دستنویس کپنهاگ، چاپ سنگی متن بندهشن را به دست داد، اما یوستی علاوه بر این دستنویس، از دستنویس‌هایی هم که سالها در لندن و آکسفورد در دسترس بود و از خانواده دستنویس‌های هوگ محسوب می‌شد، استفاده کرد و علاوه بر چاپ سنگی متن و آوانویسی فارسی، ترجمه کاملی از متن به آلمانی و واژه‌نامه نیز عرضه کرد. در مقدمه آن به تفصیل به بررسی مسأله مربوط به تعیین تاریخ نگارش بندهشن پرداخت، ولی با تکیه بیش از حد برکلمات عربی‌ای که گفته می‌شود در متن آمده است، به نظر می‌رسد که در این مورد به بیراهه رفته و تاریخ نگارش آن را در حدود هزار سال ق‌م تخمین زده است!
در زمینه جغرافیای تاریخی ایران نیز یوستی اولین دانشمندی بود که در دانشگاه ماربورگ مطالعات خود را در کتاب «مقالاتی درباره جغرافیای باستانی ایران» منتشر کرد. او در این کتاب به جغرافیای تاریخی ایران و سایر کشورهای همزبان می‌پردازد. در سال ۱۸۷۳ سخنرانی روشن و گویایی با عنوان «یک روز از زندگی داریوش» ایراد کرد. این سخنرانی به قدری مورد استقبال واقع شد که پس از مرگ یوستی، به قلم دکتر رضازده شفق به فارسی ترجمه و در سال ۱۳۱۴ش به صورت رساله‌ای مستقل در ردیف نشریات کمیسیون معارف چاپ شد. در سال ۱۸۷۹ اثر دیگر یوستی با عنوان «تاریخ ایران باستان» در برلین منتشر شد. این اثر درباره تاریخ ایران پیش از اسلام برگرفته از منابع شرقی و آثار نویسندگان برجسته یونانی و رومی است که یادداشت و ارجاعات تخصصی ندارد و برای خوانندگان عام نیز قابل استفاده است.
در همان سال ۱۸۷۹ یوستی «واژه‌نامه کردی ـ فرانسوی» را براساس دو دست‌نوشته‌ای که کنسول روسی استان ارزروم ترکیه در اختیار فرهنگستان علوم سلطنتی سن‌پترزبورگ گذاشته بود، منتشر کرد. این واژه‌نامه اولین واژه‌نامه زبان کردی است که به لحاظ غنای مطالب، همچنان ارزش خود را حفظ کرده است. از دیگر آثار یوستی در همین سال در زمینه تاریخ ایران باستان، به کتابی با عنوان «تاریخ ایران باستان» می‌توان اشاره کرد. این کتاب بعدها به شکل مقاله مختصرتری با عنوان «ایران از روزگار کهن تا انحطاط ساسانیان» در جلد دوم «کلیات زبان‌شناسی ایرانی » به چاپ رسید.
در سال ۱۸۸۰ بر اساس واژه‌نامه کردی ـ فرانسوی و مجموعه دست‌نوشته‌های آشوری آلبرت زوسین، «دستور زبان کردی» را منتشر کرد که با انتشار آن جایزه فرهنگستان گوتینگن به او اعطا شد. در این کتاب، دستور زبان کردی به صورت تطبیقی بررسی شده است. در سال ۱۸۸۱ یوستی که براساس ترجمه بخشی از کتاب «تورات» و دو بخش از «انجیل مَتّی» با نظام آوایی این گویش و ساخت و کاربرد واژگان آن آشنا شده بود، مقاله‌ای مفصل با عنوان «درباره گویش یزد» منتشر کرد و در آن به توصیف گویش کهن یزدی پرداخت و آن را متفاوت با زبان ادبی فارس نو معرفی کرد. بخش دوم این مقاله شامل «واژه‌نامه آلمانی‌ـ یزدی» است.
بیشتر آثار یوستی در زمینه تاریخ ایران بیش از اسلام، که در جلد دوم کلیات زبان‌شناسی ایران آمده است، جنبه تخصصی و علمی دارد. وی در این آثار با گردآوری همه منابع ادبی در زمینه پیش از تاریخ ایران، از جمله مادها، لیدیاییان،۱۱ هخامنشیان و نیز پس از تاریخ ایران مانند اشکانیان و ساسانیان، اثر جامعی به‌دست داده که امروزه تنها به لحاظ تاریخی حائز اهمیت است.
اثر ارزشمند فردیناند یوستی در سال ۱۸۹۵ «نامنامه ایرانی» است. این اثر که حاصل پژوهش‌های تاریخی اوست، همه نامهای تاریخی ایران را از قرن نهم میلادی تاکنون مانند: نامهای اساطیری اوستایی، نامهای تاریخی پنهان در دل کتیبه‌های آشوری، عیلامی، فارسی باستان؛ نامهای موجود در متون یونانی، لاتینی، ایرانی میانه، متون ارمنی، سُریانی، عربی و فارسی در بر دارد. در این اثر اصطلاحات زبان‌شناسی کمتر مورد توجه بوده و با تأکید بر جنبه نام‌شناسی و تبارشناسی، یوستی به بررسی و استخراج اسامی از منابع شرقی و غربی مربوط به سه قرن مطالعات ایرانی پرداخته و اطلاعات مربوط به حدود ۴۵۰۰ نام از ۹۶۰۰ فرد مختلف را، که با شواهد و مدارک مستدل موجود است و نیز ذکر جنبه تاریخی و سیاسی هر دارنده نام، به‌دست داده است. در پایان نیز دو فهرست برای آن آورده است: فهرست اول مربوط به جزء دوم نامهای مرکب و فهرست دوم مربوط به وندهاست. نامنامه یوستی در سال ۱۹۶۳ به‌صورت افست، تجدید چاپ شد و با اینکه بیش از صد سال از زمان تألیفش می‌گذرد، همچنان سرلوحه پژوهش‌های ایران‌شناسی و از مبانی آن به‌شمار می‌رود. علی‌اشرف صادقی پیشگفتاری به فارسی بر این اثر نوشته است.
در سال ۱۹۰۴ یوستی با نگارش مقاله مفصل دیگری در زمینه تاریخ باستان ایران با عنوان «زندگی و افسانه زردشت»، برگ دیگری بر کارنامه درخشان خود افزود. یوستی در این مقاله که مروری است بر کتاب «زردشت پیامبر ایران باستان» اثر ویلیام جکسون، زمان زندگی زردشت را در قرنهای ششم و هفتم پیش از میلاد و زادگاه او را در شمال غرب ایران (سرزمین ماد) و نه شرق ایران (سرزمین بلخ) می‌داند و به این دلیل زبان اوستا را نیز مادی باستان و نه بلخی باستان می‌نامد.
به‌جز مطالعات ایرانی، یوستی علاقه بسیاری نیز به آداب و سنن زادگاه خود و خصوصاً مردم روستایی داشت. نقاشی‌های یوستی از مناظر اطراف ماربورگ، زندگی روستایی و آداب و سنن آنجا در آخرین کتاب یوستی با عنوان «پوشاک مردم هسن» منتشر شد و مجموعه گرانبهایی از رسوم آبا و اجدادی ایالت هسن را برای نسلهای آینده به یادگار گذاشت.
یوستی در سال ۱۹۰۷ در زادگاه خود چشم از جهان فروبست. او در طول عمر پربارش آثار بسیار ارزشمندی به جامعه علمی دنیا هدیه کرد که هر دانشمند ایرانی مدیون مطالعات اوست. از یوستی مقالات، نقدها و همکاری در بسیاری از تألیف‌ها درباره موضوعاتی شامل متون فارسی میانه، مُهرنوشته‌ها، کتیبه‌های فارسی باستان و نیز نامهای فارسی باستان منتشر شده است.
*دانشنامه جهان اسلام
(با تلخیص و حذف منابع)
پی‌نوشت‌ها:
۱- Ferdinand (Wilhelm Iakob) Justi ۲- Johannes Gildemeister ۳- Heinrich Ewald ۴- Theodor Benfey ۵- Georg Waitz ۶- Volney ۷- Burnouf ۸- de Harlez ۹- Roth ۱۰- Socin
منبع: روزنامه اطلاعات
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید