مرد مردم‌نگار

1396/10/24 ۱۰:۰۲

یکی از خصلت‌های ایشان، علاقه‌مندی به رشته‌های تحقیقاتی است که به آنها اشتغال دارد. مطالعاتش برای رفع تکلیف نیست و تا همه مسائل را ریشه‎‌یابی نکند، دست به نگارش نمی‌برد. به همین دلیل گاه همکاران از وسواس او یاد می‌کنند. حال آنکه ریزه‌یابی و تعمق پژوهشی «علی بلوکباشی» را باید خصلت او دانست که از خصایل عالمان واقعی و متعهد است که در گذشتگان ما بیشتر دیده می‌‌شد.

در شادباش زادروز 82 سالگی «علی بلوکباشی»

حمیدرضا محمدی: یکی از خصلت‌های ایشان، علاقه‌مندی به رشته‌های تحقیقاتی است که به آنها اشتغال دارد. مطالعاتش برای رفع تکلیف نیست و تا همه مسائل را ریشه‎‌یابی نکند، دست به نگارش نمی‌برد. به همین دلیل گاه همکاران از وسواس او یاد می‌کنند. حال آنکه ریزه‌یابی و تعمق پژوهشی «علی بلوکباشی» را باید خصلت او دانست که از خصایل عالمان واقعی و متعهد است که در گذشتگان ما بیشتر دیده می‌‌شد.

ناصر تکمیل‌همایون

سخت است درباره کسی نوشتن که بیش از 45 سال است کارش نوشتن درباره مردم است. او که اصلاً قرار نبود در عرصه مردم‌شناسی گام بردارد اما اعلان استخدام هنرآموز او را به اداره هنرهای زیبا در وزارت فرهنگ و هنر رهنمون شد و بعد، با ایجاد اداره‌ای تحت عنوان موزه‌ها و فرهنگ عامه در کاخ ابیض (در مجموعه کاخ گلستان) راهی آنجا شد. خود در این باره می‌گوید: «وظیفه‌ای که به من سپرده شد، مطالعه و بررسی و جمع‌آوری نوشته‌ها و اسناد مربوط به فولکلور و فرهنگ عامه ایران و طبقه‌بندی موضوعی و بایگانی آنها بود. در این زمان بود که من با دانش فولکلور آشنا و به آن علاقه‌مند شدم. در همین جا و در همین زمان هم سرنوشت زندگی علمی- پژوهشی من در آینده رقم خورد.» و اینگونه بود که «علی بلوکباشی» _ که جمعه 82 ساله شد _ گام در این پهنه دانشی وسیع و بسیط گذاشت. با اینکه در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، زبان‌شناسی همگانی و زبان‌های باستانی خوانده بود، اما برای تحصیلات عالیه راهی دانشگاه آکسفورد در بریتانیا شد. او «انسان‌شناسی اجتماعی» را _ که اصلاً در ایران کسی نامش را هم نشنیده بود _ در کالج ولفسن(Wolfson College) خواند و از محضر مردم‌شناسان شهیری چون ادوارد اونس- پریچارد، رودنی نیدم، ادوین آردنر، گادفری لینهاردت، پیتر لینهاردت و جان بیتی بهره برد که حتی ذکر نام یکی از آنها، می‌تواند بر اعتبار علمی یک پژوهشگر انسان‌شناس صحه بگذارد. جالب آنکه او طی دو سالی که مجله کتاب هفته به سردبیری احمد شاملو منتشر می‌شد، بخشی با نام «کتاب کوچه» را در اختیار داشت که ناگفته پیداست به فولکلور و فرهنگ عامه اختصاص داشت. او چندان اهل گفت‌وگوهای مطبوعاتی نیست و در «همه» مجامع و محافل عمومی هم شرکت نمی‌کند. می‌کوشد در اتاق کوچکش در بخش مردم‎شناسی مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی - که ریاست آن بخش را برعهده دارد - حضور یابد و مداخل دایرةالمعارف را پیگیری کند. اما او نه از آن دست مردم‌شناسان پشت میزنشین است. سال‌های سال در سرتاسر این سرزمین سفر کرده و با گویش‌ورانِ گویش‌ها به صحبت نشسته و آداب و رسوم‌شان را اخذ و ثبت کرده است. هرچند هر آنچه در کتابخانه نوشته نیز منبع و مرجع اهل خرد است. پیشنهاد می‌شود، یکی از آخرین آثارش؛ «آشپز و آشپزخانه، پژوهشی انسان شناختی در تاریخ اجتماعی هنر آشپزی» را مطالعه کنید تا به عمق علمی این مردم‌شناسِ نازنین پی ببرید؛ او که یکی از مهم‌ترین نظریات علمی‌اش، «در فرهنگ خود زیستن و به فرهنگ‌های دیگر نگریستن» بوده است.

منبع: روزنامه ایران