1396/10/17 ۱۵:۲۶
"کرسی‌های آزاد اندیشی" از مواردی است که همه مسئولان نظام به ویژه مقام معظم رهبری بر اهمیت و ضرورت برگزاری آن در دانشگاهها تاکید دارند. دانشگاهها نیز بعد از مطرح شدن این موضوع تلاش‌های زیادی داشتند تا از تک صدایی شدن جلوگیری کرده و فضا برای فعالیت دانشجویان با عقاید و نگرش های مختلف را فراهم کنند، این در حالی است که با گذشت 15 سال اتفاقات روزهای اخیر نشان می‌دهد هنوز تأثیر واضح این کرسی‌ها بر جامعه هویدا نشده و جای سؤال دارد که چرا کرسی‌های آزاداندیشی هنوز به آن اندازه‌ای که بر آنها تاکید شده فعال و تاثیرگذار نیستند؟
هشتم بهمن سال 1381 بود که جرقه اولیه کرسی های آزاد اندیشی اولین بار در دیدار رهبر انقلاب با اعضای "انجمن اهل قلم" زده شد و ایشان در این نشست بر ضرورت و اهمیت تشکیل کرسی‌های آزاد اندیشی و نظریه پردازی تاکید کردند و فرمودند: "اگر بخواهیم در زمینه گسترش و توسعه واقعیِ فرهنگ و اندیشه و علم حقیقتاً کار کنیم، احتیاج داریم به اینکه از مواهب خدادادی و در درجه اوّل آزاداندیشی استفاده کنیم".
همچنین ایشان در این دیدار فرمودند: " آزاداندیشی در جامعه ما یک شعار مظلوم است. تا گفته می‌شود آزاداندیشی، عدّه‌ای فوری خیال می‌کنند که بناست همه بنیان های اصیل در هم شکسته شود و آنها چون به آن بنیان ها دلبسته‌اند، می‌ترسند. عدّه‌ای دیگر هم تلقّی می کنند که با آزاداندیشی باید این بنیانها شکسته شود. هر دو گروه به آزاداندیشی که شرطِ لازم برای رشد فرهنگ و علم است، ظلم می‌کنند. ما به آزاداندیشی احتیاج داریم. متأسّفانه گذشته فرهنگ کشور ما فضا را برای این آزاداندیشی بسیار تنگ کرده بود".
حدود یکسال بعد از مطرح شدن این موضوع از سوی رهبر انقلاب، دانشگاهها به تکاپو افتاده و تلاش های زیادی برای برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی انجام دادند و در این زمینه آیین نامه "کرسی های آزاد اندیشی" با هدف ایجاد فرهنگ تضارب آراء و تعامل علمی در عین جلوگیری از ابتلای محیط های دانشگاهی به سوداهای گروهی و در راستای اجرای منویات رهبر انقلاب به تصویب رسید.
در این آیین نامه نهادینه‌سازی آزادی بیان و تضارب آراء با رعایت اخلاق و منطق گفت‌وگو ، ایجاد فرصت قانونی و عادلانه برای عرضه آزادانه آراء، دیدگاه‌ها و سؤالات پیرامون موضوعات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه از دیدگاه ها و با رویکردهای مختلف دیگر مانند ( بهداشت و درمان،امور سلامت، آموزش پزشکی) و آگاهی از نظرات دیگران، تقویت روحیه حقیقت‌جویی، آزادگی و قانون‌گرایی، سامان‌دهی مباحثات و گفتگوها با صبغه علمی، ایجاد فضای مناسب برای طرح و بیان اندیشه‌های نو، تفکر خلاق و فرهنگ نوآور به عنوان مهم ترین اهداف برای تشکیل کرسی های آزاد اندیشی مطرح شد، اما با توجه به وضعیت تک صدایی دانشجویان در دانشگاهها به نظر می رسد این آیین نامه در بایگانی دانشگاهها خاک می خورد و هیچ دوره ای نتوانسته به مرحله اجرا برسد.
باوجودی که دانشگاهها در اوایل انقلاب اسلامی و حتی قبل از انقلاب مهم ترین محور خط دهی تحرکات سیاسی و اجتماعی به جامعه بودند و انقلاب فرهنگی در این مراکز علمی و حساس اتفاق افتاد ولی امروزه پویایی دانشگاه ها تحت تاثیر قرار گرفته و این مراکز امروزه آنچنان که باید و شاید نمی توانند افکار عمومی جامعه را خط دهی کنند. به نظر می رسد بی توجهی به راه اندازی کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاهها از چند صدایی شدن دانشگاهها ممانعت کرده و جایگاه دانشجویانی که زمانی از انقلاب اسلامی حفظ و حراست می‌کردند به شدت تضعیف شده است.
بنابراین کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاه ها یکی از مهم ترین خواسته ها و انتظارات رهبر معظم انقلاب است تا بر اساس آن سخنان تمامی طیف ها و جریانات شناسنامه دار آزادانه در جامعه مطرح شود و پس از طرح آزادانه، این سخنان مورد نقد و بررسی قرار گیرند. چرا که تک صدایی سیاسی و اجتماعی برای دانشگاه ها مضر است و تشکل‌های مختلف و جریانات شناسنامه دار سیاسی باید از حق فعالیت عادلانه برخوردار باشند و با برخوردهای سلیقه ای، مانع فعالیت این دانشجویان نشویم.
ضمن اینکه راه اندازی کرسی های آزاد اندیشی زمانی در دانشگاه ها مفهوم پیدا می‌کند که دانشجویان آزادانه و بدون ترس بتوانند عقاید و دیدگاه‌های خود را در موضوعات مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و غیره مطرح نمایند و این احساس امنیت را داشته باشند که بعد از ابراز عقاید امنیت آنها به خطر نخواهد افتاد.
برای راه اندازی کرسی‌های آزاد اندیشی در دانشگاهها باید هزینه کرد
در این راستا دکتر ضیا هاشمی سرپرست سابق وزارت علوم، خرداد 94 در نشست مشترک با انجمن های علمی علوم انسانی با تاکید بر اینکه سخنان اساتید و دانشجویان در کرسی های آزاد اندیشی نمی تواند مبنای اقدامات دستگاه های قضایی باشد و باید مصونیتی برای فعالان کرسی ها به وجود آید.
وی با بیان اینکه اندیشه، تفکر و بیان آن چنان که باید در جامعه وجود ندارد، به فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه نباید از آزادی ترسید اشاره کرد و افزود: این حرف بدان معنی نیست که ما از آزادی می ترسیم. مناظره محدودیت‌هایی در جامعه دارد و نخبگان آنگونه که دوست دارند نمی‌توانند وارد مناظره شوند.
وی خاطر نشان کرد: برخی فکر می‌کنند که با مطرح شدن برخی گفتگوها نظام اسلامی به خطر می‌افتد در حالیکه بالاترین مقام سیاسی تذکر به آزاد بودن می‌دهد.
معاون سابق فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم با بیان اینکه عده ای فکر می‌کنند آزادی بیان یعنی هتاکی کردن، اظهار کرد: نباید به جای مناظره به جدال و به جای آزادی به دام هتاکی افتاد که این امر برخی اوقات رخ می‌دهد.
دکتر هاشمی خاطر نشان کرد: در دانشگاه نیاز به ترویج فضای گفت‌وگو و جریان نقد و نقادی داریم اما عده ای نقد را تاب نمی آورند در صورتی که باید در دانشگاه و محافل علمی جریان نقد سکه رایج شود.
سرپرست سابق وزارت علوم همچنین با تاکید بر اهمیت اعتماد سازی بیان کرد: سرمایه‌های اجتماعی باید رشد کنند و اعتماد سازی بدان معنی است که جریان آزاد اندیشی را توسعه دهیم.برخی فکر می‌کنند با نقد، نظامات فکری تضعیف می شوند در حالی که نقد آنها را تقویت خواهد کرد.
هاشمی ادامه داد: در شورای عالی اسلامی شدن دانشگاه ها موضوعی پیشنهاد شده که قرار است بند جدیدی به آیین نامه کرسی های آزاد اندیشی اضافه شود مبنی بر اینکه فرمایشات اساتید و دانشجویان در کرسی های آزاد اندیشی نمی تواند مبنای اقدامات دستگاه های قضایی برای مراجع باشد از این طریق می خواهیم مصونیتی مانند مصونیت نمایندگان مجلس پس از نطق های خود را برای کرسی های آزاد اندیشی ایجادکنیم.
وی ادامه داد: دانشگاه بدون آزاد اندیشی دانشگاه نیست و کسانی که گمان می‌کنند تحقق دانشگاه اسلامی فقط توجه به ظواهر است و نه جریان اندیشه‌ها در اشتباه هستند زیرا تثبیت و نهادینه کردن دانشگاه اسلامی صرفا از راه رشد قانون‌گرایی و تکیه بر خرد ورزی و عقلانیت و اعتدال و نفی افراط گرایی و گسترش سطح مشارکت و رقابت و با دفاع از حقوق اساتید و دانشجویان در یک چارچوب منضبط امکان پذیر است.
سرپرست سابق وزارت علوم در ادامه افزود: ما نیاز ضروری و تاریخی به رشد و گسترش فرهنگ گفتگو و نقد و مباحثه سالم علمی و اجتماعی و ایجاد فضای سالم برای ارتقای فرهنگ و اندیشه و دانش و بینش داریم و همچنین حمایت از خلاقیت و جلوگیری از آسیب پذیری به نخبگان فکری از وظایف ماست. منظور ازآسیب پذیری،برطرف کردن فضای امنیتی در دانشگاهها است.
دکتر هاشمی خاطر نشان کرد: هدف اولیه ایجاد کرسی‌های آزاد اندیشی و نظریه‌پردازی، ایجاد فضای گفتگو و تضارب آرا در حوزه های فرهنگی، دینی و اجتماعی است و ما نیاز به جلب مشارکت دانشگاهیان در این راه داریم.
دانشجویان باید در آگاهی بخشی جامعه نقش آفرینی کنند
در همین زمینه دکتر محمد فرهادی وزیر وقت علوم، بهمن ماه 93 در جمع تشکل های اسلامی دانشجویی دانشگاه کاشان با اشاره به تاکیدات رهبر معظم انقلاب مبنی بر برگزاری کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاهها و مراکز آموزش عالی،گفت: وزارت علوم باید از برگزاری کرسی های آزاد اندیشی در چارچوب قوانین و رعایت عدالت و انصاف حمایت کند.
وی افزود: دانشجویان می توانند در یک محیط آرام و همدلانه که همه به قانون پایبند باشند و آن را رعایت کنند بصورت آزادانه فعالیت داشته باشند و درآگاهی بخشی به جامعه نقش آفرینی کنند .
دکتر فرهادی اظهار کرد: در کنار بُعد آموزشی و تربیت نیروهای متخصص برای جامعه ، دانشگاهها باید دانشجویان را با مسائل فرهنگی و دینی نیز درحد کافی آشنا کنند.
وزیر سابق علوم تاکید کرد : دانشجویان باید در محیط دانشگاهها مهارت های مختلف مدیریتی و شغلی را یاد بگیرند و منتظر اشتغال در دستگاه های دولتی نباشند و با حضور در شرکت های دانش بنیان به خود و اقتصاد ملی کمک کنند.
وی گفت : مدیریت دانشگاهها باید عملکرد قانونمند همراه با رضایت دانشگاهیا ن را در همه امور نظیر مسایل استخدام و جذب نیروی انسانی و اعضای هیئت علمی مدنظر داشته باشند که ما در همین راستا هماهنگی بین مرکز جذب اعضای هیئت علمی وزارت علوم و هیاتهای عالی جذب را تقویت کرده و زمان رسیدگی به پرونده ها را کاهش داده ایم .
پویایی دانشگاه و جامعه با راه اندازی کرسی‌های آزاد اندیشی
همچنین حجت‌الاسلام حسینی مسئول دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه لرستان، خردادماه امسال در این زمینه به ایسنا گفت: تضارب آرا منجر به شکل‌گیری فکر خلاق می‌شود و برای دانشجویانی که قرار است به عنوان یک فرد فرهیخته در آینده جزو مسئولین کشور باشند، برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی، نقد و بررسی بسیار بااهمیت است.
وی با انتقاد از صدا و سیما تصریح کرد: متأسفانه صداوسیما کرسی‌های آزاداندیشی دانشگاهها را پوشش نمی‌دهد و از این بابت از این سازمان گله‌مندیم.
مسئول دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه لرستان خاطرنشان کرد: دانشجو ذاتاً مطالبه‌گر است و اگر فضایی را فراهم کنیم که آنان به نقادی البته در چارچوب قانون بپردازند و صداوسیما نیز این نقدها را پوشش دهد، بسیاری از مشکلات جامعه در راستای ذات مطالبه‌گر دانشجویان رفع خواهد شد.
وی افزود: اگر مسئولین به اهمیت تضارب آراء پی ببرند حاضر خواهند شد هزینه‌های آن را بپذیرند؛ نقد دو تفکر مخالف گرچه در برخی موارد دردسر ساز می‌شود اما زمینه رشد و بالندگی را فراهم می‌کند. این نقد باید در چارچوب مقررات و با رعایت اصول نقادی باشد.
حسینی افزود: باید به دانشجویان اجازه دهیم با شور و حال دانشجویی به نقد و ارائه نظر بپردازند و مسئولین باید در این خصوص فضای فکری و ساختار ذهنی بازی داشته باشند.
بازبینی آیین نامه کرسی های آزاد اندیشی در آینده نزدیک
در این راستا دکتر غلامرضا غفاری ماه گذشته در نشست خبری تشریح فعالیت‌ها و تبیین برنامه‌های فرهنگی آتی وزارت علوم از برگزاری بیش از 1150 کرسی آزاد اندیشی در دانشگاهها خبر داد و گفت: وزارت علوم به شدت پیگیر برگزاری این کرسی‌ها در دانشگاهها است و دانشگاهها نیز اقبال بسیار خوبی در برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی دارند. آئین نامه‌ای نیز در این زمینه وجود دارد که مورد بازبینی قرار گرفته، اما در آینده این برنامه یکی از اولویت‌های وزارت علوم خواهد بود.
سه مانع اصلی برگزاری کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاهها
همچنین دکتر حسین سلیمی رییس دانشگاه علامه طباطبایی در بررسی موانع برگزاری کرسی های آزاد اندیشی خاطر نشان کرد: سه مانع اصلی بر سر راه کرسی‌های آزاداندیشی وجود دارد مانع اول، فضای امتناع در اندیشه‌ورزی که محصول نظام آموزشی است. مانع دوم، هراس از دامنه‌دار شدن و عوارض طرح آزادانه برخی از مباحث و مانع سوم هم اشتباه‌گرفتن جنجال آفرینی با کرسی‌های آزاداندیشی.
به گفته دکتر سلیمی، یکی از اهداف برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی که مقام معظم رهبری نیز بر آن تأکید دارند این است که فرهنگ نقد پذیری و تحمل سخن مخالف در دانشگاهها شکل بگیرد، یعنی دانشجویان و استادان ما به این نتیجه برسند که هیچ اتفاقی نمی‌افتد اگر نقد شوند، تضارب آرا جدی اتفاق بیفتد، می‌شود تضارب آرا جدی رخ دهد و در عین حال خطوط قرمز مورد نظر نظام هم رعایت شود.
وی اظهار کرد:نکته این است که ما درون دانشگاهها که نخبگان جامعه از آنجا خارج می‌شوند، عادت و تمرین تحمل آرا و نظر مخالف و نقد را نکرده‌ایم و به تضارب آرای سازنده اعتقادی نداریم، بنا براین وقتی وارد جامعه می‌شویم این تحمل را در برابر همدیگر نداریم. حتی در خانواده نیز این تحمل را در مورد شریک زندگی یا فرزندان‌مان نداریم. پس برگزار شدن این کرسی‌ها و عادت شدن آن در دانشگاهها می‌تواند سازنده یک فرهنگی باشد که به مرور جو جامعه، سیاست و حتی فضای خانوادگی ما را تعدیل کند.
با نگاهی به بیانات رهبری طی سالیان اخیر در می‌یابیم از دیدگاه ایشان هدف از مفهوم آزاداندیشی و کرسی‌های آزاداندیشی و یا در واقع کرسی‌های نظریه‌پردازی، این است که در دانشگاه یک سری تضارب‌آرا باشد و افکار و سلیقه‌ها در کنار هم قرار گیرند و بتوانند زمینه رشد و پیشرفت را در جامعه فراهم می‌کنند. در حالی که همچنان با گذشت بیش از 15 سال این امر مهم محقق نشده و همچنان دانشگاه های دچار نوعی تک صدایی هستند،مساله‌ای که مقام رهبری در سال ۸۸ و در دیدار جمعی از نخبگان علمی کشور در بخشی از تذکرشان نسبت به پیاده نشدن کرسی‌های آزاد اندیشی به دانشجویان صراحتا فرمودند: «شما کرسی آزاد فکری سیاسی را، کرسی آزاد فکری معرفتی را در همین دانشگاه تهران، در همین دانشگاه شریف، در همین دانشگاه امیرکبیر به وجود بیاورید. چند نفر دانشجو بروند، آنجا حرفشان را بزنند، حرف همدیگر را نقد کنند، با همدیگر مجادله کنند. حق، آنجا خودش را نمایان خواهد کرد.» با این حساب مناظره‌های ساده دانشجویی در حوزه‌های مختلف سیاسی و فکری نیز مصداق بارز کرسی‌های آزاد اندیشی تلقی شده و این نیز مطالبه امروز رهبری از جریانات دانشجویی است که باید مورد توجه قرار بگیرد.
منبع: ایسنا
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید