1396/8/6 ۰۹:۴۶
به شهادت تاریخ، گستره نیلگون خلیج فارس، همواره تحت حمایت حاکمیت پارسیان بوده، و ایرانیان نه تنها بر این قلمرو آبی ، بلکه بر فرسنگ‌ها دورتر از آن- در زمانه ای که هنوز نامی از بسیاری از کشورهای تازه رسمیت یافته امروزی در بین نبوده- حکمروایی داشته اند.
مقدمه:
در سفرنامه‌ها و نقشه‌های کهن جغرافیایی از خلیج فارس تحت عنوان “بحر الفارس″ و Persian Gulf یاد شده است که رجوع به این آثار، جای هیچگونه شک و شبهه ای را در اصالت این واقعیت باقی نمی گذارد.
لذا با عنایت به واقعیات و اسناد غیر قابل انکار تاریخی، اصرار بر تغییر نام خلیج فارس به هر عنوان دیگری، یا ناشی از جهل و بی سوادی تاریخی و جغرافیایی و یا حرکتی گستاخانه به تحریک کشورهای استعمارگر خارجی است که همواره سعی در ایجاد شکاف و اختلاف و فتنه انگیزی در بین مسلمانان منطقه داشته اند.
خلیج فارس پیوسته در طول تاریخ بخش پر اهمیتی از جهان بوده و بنابر بررسی‌های تاریخی تمدن بشری در نزدیکی آبهای این دریا پدید آمده است. در قرن اخیر، خلیج فارس یکی از مهمترین و حساس ترین نقاط جهان بوده است که با گذشت زمان، روز به روز بر اهمیت این منطقه افزوده شده؛ چنان که به تعبیر کارشناسان ژئوپلتیک این منطقه “هارتلند” یا قلب زمین لقب گرفته است.
موقعیت راهبردی، ثروت‌های بسیار و دیگر ویژگی‌های خلیج فارس موجب شده است تا بیگانگان در قرون اخیر با هدف تاراج این منابع و فرصت‌ها به نحو آشکار و پنهان در این منطقه حضور یابند و با استفاده از جهل و بی‌خبری و وابستگی حکام این منطقه، حضور نامشروع خویش را توجیه نموده و همچنان به غارت ذخایر و منابع این منطقه ادامه دهند.
دول غربی همواره با ایجاد ترفندهای نفاق افکنانه افکار عمومی منطقه را از اصل ماجرا که حضور شوم و مصیبت آفرین غرب در منطقه است منحرف ساخته، و با طرح موضوعات تنش آفرین، کشورهای این منطقه را گرفتار هراس‌های بی‌موردی کرده است که در نتیجه به بازار تسلیحات و مصنوعات خویش رونق بیشتری ببخشد.
در خصوص مسایل خلیج فارس تا کنون از زوایای گوناگونی سخن گفته شده است، لیکن انعکاس این مهم در قلمرو ادبیات و هنر خاصه شعر معاصر ایران که آیینه تمام نمای روزگار ماست، موضوعی است که دارای گفتنی‌های فراوان است و در سرزمینی که سرزمین سخن سرایان پر آوازه است و جهانیان ادب و هنر دیر پای این دیار را به تحسین نگریسته اند، پیوند خلیج فارس با اصحاب ادب و هنر حکایتی سرشار از زیبایی و معناست.
جعل نام فارس پدیده بیمار گونه ای است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران شدت افزونتری یافته است و از سوی شیوخ مرتجع عرب که بلند گوهای استکبار جهانی در منطقه هستند، دامن زده شده و به تدریج مطالبات ناصواب دیگری بر آن افزوده شده است که بیانگر خود فروختگی و وابستگی چنین رژیم‌هایی به غرب است. در پاسخ به چنین جسارت‌های کورکورانه ای اصحاب قلم و هنر ایران زمین دست به خلق آثار ارزنده و ماندگاری زده اند که بیانگر روایت شور انگیز دیگری از اعتقاد و دلبستگی ایرانیان به خلیج آبی همیشه فارس است، به ویژه اشعار زیبا و دلپذیری که در این خصوص سروده شده است، پاسخ محکم و دندان شکنی است به تمامی جاعلان یاوه گو.
ویژگی‌های خلیج فارس
خلیج فارس به موقعیت جغرافیایی ۲۴ و ۳۰ درجه شمالی و ۴۸ و ۵۷ درجه طول شرقی در حاشیه شمال غربی اقیانوس هند واقع شده و از شمال شرقی به کرانه‌های ایران، از شرق به بحر عمان و از جنوب و مغرب به شبه جزیره عربستان محدود می شود. مساحت تقریبی خلیج فارس معادل ۲۵۱۲۲۶ کیلو متر مربع و عمق متوسط آن معادل ۳۵ متر است. طول خلیج فارس از دهانه اروند رود تا تنگه هرمز معادل ۱۲۵۹ کیلو متر و عرض آن از دهانه مذکور تا ساحل عمان به تقریب بین ۱۸۰ تا ۲۵۰ کیلو متر متغیر و در تنگه هرمز تقریبا معادل ۸۵ کیلومتر است. از نظر اقلیمی خلیج فارس در منطقه فوق حاره ای نیمکره شمالی قرار دارد و هوای گرم پدیده غالب اقلیمی این منطقه محسوب می گردد. (گزیده اسناد خلیج فارس- ص۱۱)
خلیج فارس در عصر حاضر، هم به عنوان یک شاهراه بازرگانی و هم به عنوان یک حلقه پر اهمیت در زنجیر استراتژیک غرب مورد توجه خاص است. از سال ۱۹۰۸ که نخستین چاه در “مسجد سلیمان” به نفت رسید، اهمیت جهانی نوین خلیج فارس آغاز شد. امروز، این اهمیت جهانی در ذخایر گسترده انرژی منطقه که گسترده ترین ذخایر جهان است، نهفته است.
خلیج فارس دارای ذخایر بزرگی از نفت است. ذخایر نفتی منطقه تا ۵۶۵ میلیارد برآورد می شود که ۶۳ درصد کل ذخایر نفتی جهان شمرده می شود. ذخایر گاز طبیعی منطقه تا ۳۱ تریلیون متر مکعب بر آورد شده که ۳۰ درصد ذخایر گاز طبیعی جهان است.مواد معدنی، ثروت‌های گوناگون موجود در آبهای خلیج فارس، جزایر و ویژگی‌هایی که می تواند در صنعت گردشگری مورد بهره برداری قرار گیرد و… از دیگر جهات قابل ذکر درباره جایگاه خلیج فارس است. (کشورها و مرزها در منطقه ژئوپلیتیک خلیج فارس – ص ۱۳)
خلیج فارس از منظر مورخان و نقشه‌های جغرافیایی
خلیج فارس،یکی از مشهورترین دریاهای جهان است که از دیرباز به عنوان یکی از مهمترین مراکز تبادل فرهنگی شناخته شده و همچنین از جایگاه والایی به عنوان تجلی گاهی از تمدن شکوهمند ایران به شمار می آید. از آثاری که در سواحل خلیج فارس، در نتیجه حفاری‌های باستان شناسان به دست آمده ، تاریخ مدنیت در این منطقه به هزاره سوم پیش از میلاد می رسد. قدیمی ترین نام خلیج فارس، پیش از مهاجرت آریایی‌ها، “نارموتو” به معنای رود تلخ بوده است.
از زمان آغاز حکمرانی قوم ایرانی”پارس″این دریا به عنوان خلیج فارس نامگذاری و آثاری که از آن روزگار باقی مانده است،گواه این مدعاست. مورخ یونانی فلاویوس آریا نوس (قرن دوم میلادی) و هم زمان با وی بطلمیوس و مورخان رومی نیز از این دریا با عنوان “دریای پارس″ یاد کرده اند. (خلیج فارس – ص ۲۷)
در دوره اسلامی، از شروع فتوحات تا عصر حاضر تمامی جغرافی دانان و مورخان مسلمان نیز از این دریا با عنوان “بحر الفارس″ یا “خلیج الفارسی ” یاد کرده اند که فهرست مفصلی از این موضوع در تحقیق ارجمندی که دکتر محمد جواد مشکور در این زمینه انجام داده‌اند ذکر شده است. تحقیقی که در بر گیرنده ی اسامی بزرگترین مورخان و جغرافی‌دانان مسلمان(ایرانی – عرب – ترک و…) و آثار آنان است. (نام خلیج فارس در طول تاریخ – ص ۷)
نام خلیج فارس در سفر نامه‌ها و آثار مورخان و جغرافی دانان دیگر ملل جهان نیز آمده است و به علاوه در نقشه‌های جغرافیایی بسیاری که از زمانهای بسیار دور تا امروز در نقاط مختلف جهان ترسیم شده است، این دریا با عنوان پارس یا فارس معرفی شده است. (نقشه‌های تاریخی خلیج فارس – ص ۲۴)
ماجرای جعل نام خلیج فارس
از هنگامی که تاریخ به صورت نوشته ثبت شد، دنیای عرب همداستان با بقیه جهان بشری، دریای جنوب ایران را به هیچ نامی جز خلیج فارس و بحر فارس نخوانده است. در سال ۱۹۵۸ سرهنگ عبد الکریم قاسم با کودتایی در عراق به حکومت رسید. وی، از گرد راه نرسیده، داعیه رهبری جهان عرب راطرح کرد. در راستای این اندیشه بود که وی از تاکتیک “دشمن تراشی برای تحریک احساسات عمومی ملی” سود جست و برای نخستین بار خلیج فارس را به نام جعلی “خلیج عربی!” خواند.
آن هنگام ، دنیای عرب به رهبری سرهنگ عبد الناصر در برابر “دشمن اسراییلی” سرگرم بود. سرهنگ قاسم، در حقیقت می خواست با تغییر نام خلیج فارس دشمن تازه ای از همسایه ایرانی برای عرب‌ها بتراشد، به این امید که توجه آنان را از قاهره به بغداد و به رهبری خود علیه ایران منحرف سازد. وی چنان در این کار شکست خورد که تلاشهایش حتی توجه مقامات رسمی دانشگاهی عراق را هم نتوانست جلب کند؛ به طوری که در همان دوران، اسنادی در عراق و حتی از سوی دانشگاه بغداد چاپ و منتشر شد که گویای این واقعیت است.
در سال ۱۹۶۲ روزنامه “تایمز″ لندن، برای نخستین بار خلیج فارس را به نام ساختگی “خلیج عربی!” خواند. این کار روزنامه تایمز با اوج گیری هیاهو و جنجال “پان عربیسم” سرهنگ ناصر در مصر همزمان بود. دیری نپایید که ناصر از نام ساختگی یاد شده در اشاره به خلیج فارس سود جست. وی فراموش کرده بود که اندکی قبل از آن تاریخ و در سر آغاز عوام فریبی خود دنیای عرب را “من المحیط الاطلس الی الخلیج الفارس″ (از اقیانوس اطلس تا خلیج فارس) تعریف نمود.
تلاشهای ناصر، گرچه برخی سیاست بازان دنیای عرب را با وی همداستان کرده بود، اما هرگز به نتیجه دلخواه او نرسید. اندیشمندان و مورخان و جغرافی نویس‌ها و دانشگاهیان عرب، هرگز از نامیدن دریای جنوب ایران به نام خلیج فارس دست نکشیده و هرگز حقایق تاریخی را زیر پای ننهادند. اما برخی رسانه‌های همگانی خارجی، گویا از سر لجبازی با ملت ایران به دلیل حساسیت در مورد نام خلیج فارس، و در راستای توطئه‌های تفرقه افکنانه میان ایرانی‌ها و عرب‌ها، در به کار بردن نام ساختگی “خلیج عربی” اصرار فراوانی می ورزند. (کشورها و مرزها در منطقه ژئوپلیتیک خلیج فارس – ص ۱۹)در برخی از منابع آمده است که جعل نام خلیج فارس، تقلبی بود که توسط سر چارلز بلگریو از عوامل انگلستان، با هدف ایجاد تفرقه بین ایرانیان و اعراب در منطقه بر سر زبان سران وابسته عرب انداخته شد. (خلیج فارس – ص ۷۷)
اگرچه با گذشت زمان و بی‌توجهی جهانیان به این جعل مضحک، رفته رفته می رفت تا این ماجرا به فراموشی سپرده شود، اما با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و خصوصاً در دوران جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران، مجدداً باز این فتنه‌جویی رونق تازه‌ای یافت و برخی کشورهای تازه تاسیس حاشیه خلیج فارس که قدمت تاریخی آنان حتی به ۲۰۰ سال هم نمی رسد، مدعی مالکیت بر برخی از جزایر ایرانی خلیج فارس شدند! بی گمان چنین جعلیات و ادعاهایی نشانگر ماهیت وابسته و سر سپردگی رژیم‌های فاسدی است که در خدمتگزاری به استکبار جهانی از هیچ اقدامی فرو گذار نمی کنند و علیرغم شکست‌های فاحش و مفتضحانه پیشین، از تاریخ عبرت نمی گیرند.
خلیج فارس در آینه ادب پارسی
تا هنگامی که تحرکات مرموز و موذیانه اخیر برای جعل نام خلیج فارس وجود نداشت، در ادبیات پارسی نیز حساسیتی در این باره دیده نمی شد و سخنوران لزومی برای یاد آوری نام قطعی و مشخص خلیج فارس نمی‌دیدند. چنانچه ناصر خسرو قبادیانی در جریان سفرخویش از خلیج فارس نیز عبور کرده و در سواحل آن به سیاحت پرداخته است. لیکن این شاعر بلند آوازه در آن عصر به مشاهدات خویش درباره زندگانی مردم و هر آنچه که به نظرش جالب توجه آمده است، اکتفا کرده است. (سفر نامه ناصر خسرو – ص ۱۰۴)
البته هنوز در آن روزگاران، سیاست پای خویش را از گلیمش آنقدر دراز نکرده بود که در قلمرو جغرافیا هم مداخله کند و از این رو در ادب پارسی تا هنگامی که ناسیونالیسم عربی به صورت یک ویروس که ساخته استعمار غرب بود، خود نمایی نکرده، خبر چندانی از اصرار و اعتراض شاعران ارجمند و بلند مرتبه ادب پارسی دیده نمی شود و گاه اگر در سروده‌ای تنها به نام خلیج و یا دریای جنوب اکتفا شده است، خیال شاعر پارسی از هر جهت راحت بوده که هیچ مدعی ابله و مغرضی که منظور وی را نفهمد وجود ندارد و به واقع نیز چنین بوده است و قطعیت در این مهم به اندازه ای بوده است که هیچکس را یارای چنین گستاخی بزرگی نبوده است.
همان گونه که در عصر حاضر بر هیچ شاعر اندیشوری پنهان نیست که چنین ادعاهایی از سر بی سوادی گویندگان آن نیست و در پس پرده، فتنه‌ها و اغراض آلوده ای وجود دارد که می بایست به مبارزه و افشای آن برخاست. البته اصرار بر این موضع را نباید خدای نکرده ضدیت با ملل عرب به شمار آورد، بلکه بالعکس روشن شدن چنین حقایقی موجب آشکار شدن ماهیت برخی رژیم‌های وابسته و خود‌فروخته جهان عرب و نیز افشای توطئه‌های شوم و نفاق افکنانه غرب در منطقه خواهد شد. توطئه‌هایی که همواره در زر ورق‌های رنگین و فریبنده پیچیده شده و در نتیجه آن جدایی بین ملل مسلمان بیشتر و خسارات جبران ناپذیری را در پی داشته است.
اصولاً ذکر این نکته حائز اهمیت بسیار است که هر واقعه ای به آسانی استحقاق آن را ندارد که قدم در قلمرو شگفت و سحر انگیز هنر و ادبیات بگذارد و مورد استقبال جمع کثیری از شاعران، نویسندگان و هنرمندان قرار گیرد. مگر آن که در پشت این واقعه حقیقتی سترگ ایستاده باشد و نیاز و حمایت از حقانیتی مورد هجوم قرار گرفته، احساس شود.
در طول تاریخ غالبا رویکرد شاعران و هنرمندان جنبه حق طلبانه داشته است، چنانکه از آنان به عنوان قانون‌گذاران گمنام بشریت یاد شده است و در این معنا شواهد و سخن بسیار می توان گفت. اشعاری که تا کنون درباره خلیج فارس سروده شده را می توان به چند گروه تقسیم کرد که عبارتند از:
۱- اشعاری که در ستایش ایران سروده شده و در بخشی از آن به خلیج فارس اشاره شده است.
۲- اشعاری که درباره خلیج فارس سروده شده و زیبایی‌ها و ویژگی‌های آن بیشتر مورد نظر شاعر بوده است.
۳- اشعاری که درباره جزایر و یا شهرهای ساحلی خلیج فارس سروده شده و از خلیج فارس نیز در شعر سخن گفته شده است.
۴- اشعاری با حال و هوای حماسی درباره خلیج فارس که مشخصاً پیرامون جعل نام خلیج فارس توسط برخی از سران وابسته عرب و توطئه گران غربی است.
۵- اشعاری درباره سلحشوری‌ها و جانبازی‌های رزمندگان اسلام در هشت سال دفاع مقدس و پاسداری از حریم دریایی ایران در خلیج فارس٫
۶- اشعاری با حال و هوای ترانه و با مضامین گوناگون.
۷- اشعار محلی و عامیانه (فولکوریک)
۸- اشعاری که سرایندگان آن ایرانی نیستند و در شعر خویش از خلیج فارس نام برده اند.
روانشاد ابوالقاسم حالت، شاعر،مترجم و طنز پرداز پر‌آوازه معاصر در قصیده‌ای بلند که ۱۲۵ بیت است، ضمن بیان تاریخچه خلیج فارس به توطئه‌های بیگانگان در این منطقه اشاره داشته و کوشیده است تا پرده از دسیسه ای که مزدوران اجنبی در جهت نفاق بین ملت‌های منطقه دارند، بر گیرد. وی نام این چکامه را “خلیج فارس″ نهاده و در آغاز شعر مقدمه ای دارد که ذهن خواننده را برای ورود به دنیای این شعر آماده می سازد:«…. منظور از عرب در اواسط این قصیده تازیان منافقی هستندکه رسماً مسلمان و رسما دشمن مسلمانان اند و مشمول آیه مبارکه ۹۷ سوره التوبه (الاعراب اشد کفراً و نفاقاً) می شوند.»
(طنز پردازان معاصر۲ – ص ۶۰)
*ابوالقاسم حالت:
بدین خلیج، عرب نام تازه ای داده است
چنان نه بهره و بیجا که جای استهزاست
زنام تازه غرض چیست؟ عاقلان دانند
که این سخن ز دهان کدام هرزه در است
بلی به تفرقه افکندن و حکومت نیز
همیشه امپریالیسم را یدی طولاست
خلیج فارس اگر می شود”خلیج عرب”
برای تفرقه اندر میان ما و شماست
(طنز پردازان معاصر ۲ – ص ۶۵)
سروده‌های شاعران معاصر درباره خلیج فارس بسیار است و هر یک از زاویه ای به این موضوع پرداخته اند، که امکان نقل تمامی این آثار در این مجال میسر نیست. اشعاری که در پی خواهد آمد، گزیده ای است از مجموعه‌های شعر شاعران، اشعاری که در جنگ‌ها و مطبوعات به چاپ رسیده و نیز اشعاری که در کنگره‌های شعر قرائت شده است:
*شیرینعلی گلمرادی:
در آن کران به حرمت نام خلیج فارس
از عمق جان به لحن خروشان من، سلام
*عبدالحسین انصاری نسب:
ابرهایی سیاه می آیند، بادها می وزند از هر سو
یک خلیج همیشه فارس می ماند، جزر و مدهای ساده بی اثرند
(جام جم ۲۱ر۲ر۱۳۸۷ر ص ۱۱)
*مصطفی باد کوبه‌ای هزاوه‌ای:
وطن یعنی خزر، صیاد، جنگل
خلیج فارس، رقص نور، مشعل
وطن یعنی دیار عشق و امید
دیار ماندگار نسل خورشید
(اطلاعات ۱۵ر۸ر۱۳۸۷ ص ۶ )
*محمود رضا برامکه:
ای عشق آفتاب و زمین، ای خلیج فارس
چشم آبی همیشگی قصه‌های من
(ایران ما – ص ۱۵۶)
*پرویز بیگی حبیب‌آبادی:
ای همیشه نیلگون، ای خلیج فارس
نام نامی ات هماره جاودانه است
نام نامی ات هماره بر زبان موج
جاودان ترین سرود عاشقانه است
(ایران ما – ص ۱۵۵)
*علیرضا پورحسین:
نیلگون دریای زیبا و عظیم
پارس نام با وقارت از قدیم
*محمد خلیل جمالی مذنب:
ای خلیج فارس، ای دردانه مرواریدها
دشمنان بر نام تو کردند بس تردیدها
نام نیکت در جهان بوده است، هم دریای پارس
پارس‌ها، بس سالها دارند بر نامت سپاس
(ایران ما – ص ۱۵۲)
*حداد پور:
ای خلیج فارس بام گنبد دوار ما
نام تو منقوش در قلب و دل بیدار ما …
(روزنامه جمهوری اسلامی ۲۱ر۸ر۱۳۸۷ – ص ۱۴)
*عادل حسنی:
..ای وارثان پاکی! من آخرین نگاهم ربر آسمان آبی این خاک روخلیج همیشگی فارس، فارس، فارس خواهد بود.
*دکتر جعفر حمیدی:
ای شب از مهتاب تو روشن شده
روی خاک از آب تو گلشن شده
ای خلیج فارس، ای نام بلند
ای شکوهت مثل الوند و سهند
ای غرورت مظهر پایندگی
نام تو دیباچه بالندگی….
(روزنامه اطلاعات ۱۳ر۴ر۱۳۸۷ص ۶)
*کریم رجب زاده:
…نام تو زیباستر موج هایتر مهربان با ماستر در حریمت پا اگر بیگانه بگذاردر طعمه ی ناب نهنگان تو خواهد بودر تاکنون ماندیر بعد از این هم نیز می مانی…
(ایران ما – ص ۱۵۳)
*محمد رضا سهرابی نژاد:
نمی فهمد رقیب گول و گیجت
که بی مرگند یاران بسیجت
و ما تا زنده ایم و زندگی هست
همیشه فارس می ماند خلیجت
*علیرضا شجاع پور:
…وطن یعنی سرای ترک تا پارس
وطن یعنی خلیج تا ابد فارس…
(ایران ما – ص ۲۰۰)
*علیرضا طبایی:
خلیج فارس رنگین شعر، بر انگشتر مینایی ایرانر کتاب نیلگون رازهای سینه تاریخر رواقی ابگون،ر – دهلیز قلبی پر تپش، جوشنده جاودان…
(روزنامه اطلاعات ۷ر۶ر۱۳۸۷ – ص ۶)
*علی غیاثی:
..از خطه جنوبم و چشمان نیلی ام
دارد دلیل های قشنگ از خلیج فارس
بالاترین نشان لیاقت برای ماست
این حرمت همیشه سه رنگ از خلیج فارس
شاعر در این غزل، چنان که دیده می شود، از “خلیج فارس″به عنوان ردیف شعر خویش بهره جسته است.
(ایران ما – ص ۱۵۴)
*مهدی فرجی:
..که موج های جهانگرد می کنند زیارت
خلیج آبی پر آفتاب فارس زبان را
چه سالهای درازی کشانده است به کشتی
روایتش دل دریانوردهای جوان را…
(روزنامه جام جم ۲۸ر۳ر۱۳۵۸ ص۸)
*عبدالجبار کاکایی:
ای مرز آب و آبی ربر سرزمین روشن مهتابیر فانوس یاد تور در کیش و قشم و هرمز و هنگامر در کوچه های لارک و لاوانر در سنگلاخ تنب و ابو موسیر در خاطرات خارکر پیوسته روشن استر ما با تو ای خلیج شقایقر خلیج‌فارسر چون صخره های تو تا به ابد جاودانه ایم.
(فرصت نایاب – ص ۲۲۳)
*سید حسین مهدوی (م.مؤید):
خلیج فارسر رو به ماندن می وزدر و همین که مه بر پشتر با نسیم پگاهانر بپراکندر از تاری تا روشنایر نرگس ایرانیر می دمدر در سورنای بودن خویش.
(ماهنامه شعر – خرداد ۱۳۸۷- ص ۹)
*سید علی میر باذل (منصور):
..هر صبحدمر سجاده می گشایمر از خزر تا خلیج فارس
*غلامحسین محمدی گلپایگانی (علوی):
…خلیج فارس چگونه شود خلیج عرب؟
که هر که گفت چنین، مبتلابه هذیان است
چگونه منکر نام بلند فارس شود
بر این خجسته لقب، صد دلیل و برهان است…
(روزنامه اطلاعات ۸ر۳ر۱۳۸۷ ص۳)
خلیج فارس در شعر بانوان شاعران
دفاع از هویت ملی و مبارزه با کج فهمی ها و دسیسه ها
رسالتی است که عموم ایرانیان به آن وفادار و متعهدند و در این طریق فرهیختگان و اصحاب ادب و هنر با درک عمیق از رسالت تاریخی خویش همدل و همنفس مردم این دیار و زبان گویای آنانند.
بانوان شاعر ایرانی نیز در بیان حماسه خلیج فارس، نقش و سهم ارزنده ای داشته اند که هر اثری در این باره جلوه دیگری از ذوق و هنر و ایمان شکوهمند ملتی متمدن و غیرتمنداست به آب و خاک اهورایی خویش. در این مجال به ذکر چند نمونه از اشعار بانوان شاعر کشورمان اکتفا می کنیم:
*عطیه پژمان:
… از شرم رودهای زمین خشک می شوند
یک روز اگر خلیج، خلیج عرب شود!
(ایران ما – ص۱۵۷)
*سارا جلوداریان:
…تو تا ابد تنها خلیج فارس خواهی ماند
می بوسمت از دور ای پهناور آبی
*سیمیندخت وحیدی:
…خلیج فارس ندارد هویت عربی
نه با دسیسه و آژیر سرخ و زنگ بنفش
بپرس از همه عالم، خلیج آینه پوش
چگونه فارس عرب شد به یک درنگ بنفش؟
وی همچنین در غزلی دیگر در این باره چنین سروده است:
ارثی پدر گذاشت برایم همیشه سبز
با نام فارس کرد صدایم همیشه سبز
نامم خلیج فارس قشنگ است و مستدام
جوش و خروش و شور و نوایم همیشه سبز…
*پروانه نجاتی:
غروب و ساحل و توفان، خروش رستاخیز
خلیج فارس! الا سرزمین حادثه خیز
چگونه ات بسرایم؟ همیشه آبی من!
شکوه جاری این نقشه های بی پاییز…
(ایران ما – ص۱۵۶)
خلیج فارس در شعر شاعران ملل دیگر
نام خلیج فارس، تنها در اشعار شاعران ایرانی مورد استفاده قرار نگرفته است، بلکه شاعران ملل دیگر نیز در سروده های خویش از خلیج فارس نام برده اند. چنان که دکتر سید محمد اکرم، شاعر معاصر پاکستانی، در غزلی به زبان فارسی چنین سروده است:
در خلیج فارس بنگر، کفر سرافراخته
با هزاران لشکر طاغوتی خود باخته…
(ایران ما – ص۱۸۴)
خلیج فارس و ترانه ها
یکی دیگر از جلوه های عشق ایرانیان به خلیج فارس، دنیای سحر انگیز و دلپذیر ترانه هاست. ترانه ها آمیزه ای از شعر و موسیقی است که این آثار غالبا با استقبال گسترده خاص و عام روبرو می شود. ترانه ها زاییده یک کار دشوار و منظم حرفه ای است که توسط یک گروه متشکل از شاعر، آهنگساز، نوازنده و… تهیه ، اجرا و پخش می شود.
در طول سه دهه اخیر، ترانه های متعددی درباره خلیج فارس ساخته و پخش شده است که صد البته در این زمینه می بایست اهتمام افزون تری به کار بسته شود. خصوصاً جای آن دارد که رسانه ملی در این مهم تحرک و توجه بیشتری را صرف نماید و علاوه بر ساخت آثار تازه در این زمینه، نسبت به پخش این آثار، خصوصاً در ساعات پر بیننده و پر شنونده ، نقش فعال تری را ایفا نماید. سر آغاز این جریان ترانه ای بود از عادل حسنی در دهه شصت با صدای سیامک (محمود) علیقلی که در آلبوم “فصل ایثار” منتشر شد.
از جمله معروف ترین آثاری که در زمینه ترانه تولید شده است، ترانه “خلیج فارس″ با شعری از سهیل محمودی در نیمه دهه هفتاد است. آهنگ این اثر از علی غلامعلی و خواننده آن حمید غلامعلی است. این اثر در آلبومی با نام “خلیج فارس″ توسط مؤسسه “پیام کاست” ضبط و پخش شده است.
حرکت شاخص دیگر در این عرصه، ساخت سمفونی خلیج فارس اثر شاهین فرهت موسیقیدان و آهنگساز نامدار معاصر بر اساس اشعاری از عبدالجبار کاکایی،شاعر و ترانه سرای نام آشنای معاصر است. این اثر در سال ۱۳۸۵ توسط ارکستر فیلارمونیک ارمنستان به رهبری لوریس چکناواریان اجرا شده است. به گفته عبد الجبار کاکایی، در ابتدا این سمفونی بر اساس شعری نیمایی ساخته شده که از
سروده های او بوده و در کنار این شعر، غزلی نیز از وی ارائه شده، که در نهایت در اجرای نهایی تنها شاهد اجرای غزل کاکایی هستیم. ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که اجرای این اثر به وسیله موسسه انتشارات “سروش” وابسته به صدا و سیما ضبط و در دسترس علاقمندان قرار گرفته است.
بی گمان یکی از روشهای مؤثر در انتقال مفاهیم مهم و حساس، بهره جستن از فرهنگ ترانه است که تمامی اقشار جامعه نسبت به آن علاقه مند هستند و از این طریق می توان انگیزه توده های مردم را جهت مشارکت اجتماعی افزونتر و حضور پویا و پرثمرتر آنان را تقویت کرد. در دهه اخیر، ترانه های متعددی با مضمون“خلیج فارس″ سروده شده است که در این مجال به نمونه هایی بسنده می شود:
…سوداگران خیره سر و رهزنان باد
گم می شوند در شکم موج های تو
دریای تو همیشه خروشان خلیج فارس
تاریخ پر حماسه ایران بهای تو
(فرصت نایاب – ص۱۶۰)
*کامران شرفشاهی:
نام خلیج فارس، یک نام بی نظیر، یک نام سربلند
رنگ خلیج فارس، همرنگ آسمان، ناب و شکوهمند
چون پرچم سه رنگ، این نام آشنا، در قلب من نشست
نام خلیج فارس ، مفهوم زندگی، آیینه من است…
بیان مسایل خلیج فارس
در گونه ای از اشعار، اگرچه به صراحت نامی از خلیج فارس آورده نشده است ، اما خواننده یا شنونده شعر در می یابد که موضوع شعر کاملاً مرتبط با خلیج فارس است. به عنوان مثال می توان از ادعاهای پوچ و مضحک یکی از شیخ نشین هایی یاد کرد که تاریخ آن به دویست سال هم نمی رسد و با وقاحت تمام ادعای مالکیت بر سه جزیره ایرانی را دارد. در این اشعار، شاعران ایرانی به دفاع از تمامیت ارضی و حاکمیت ملی ایران بر خلیج فارس سخن گفته اند:
“این از شرم برهنگانرهرگز، هرگز، هرگزرصاحب تنبان نخواهند شدر این را”ابوموسی”رمی گوید و فرزندانش”(محمدرضا سهرابی نژاد)
در برخی دیگر از اشعاری از این دست، دیگر مسایل مربوط به خلیج فارس ذکر شده است و در اشعاری نیز که جنبه ملی دارد، شاعر به ذکر نام جزایر و دیگر خصوصیات مربوط به خلیج فارس پرداخته است. هر چند که ظاهراً نامی از خلیج فارس نبرده است که این موضوع، گاه مربوط به تنگنای وزن و قافیه بوده، اما بر مخاطب آگاه پوشیده نیست که شاعر قلباً به این موضوع متمایل بوده و این احساس در کلیت شعر نمایان است.
خلیج فارس و دفاع مقدس
بخشی از حماسه هشت سال دفاع مقدس، مربوط به دلاوری ها و از جان گذشتگی های رزمندگان پر توان میهن اسلامی در خلیج فارس و پاسداری از مرزهای دریایی کشورمان است. این مهم مضمون حماسی بسیاری از سروده های
شاعران معاصر بوده است که در ادبیات معاصر نمودی چشمگیر دارد:
*فیروزه حافظیان:
…وعشق ر که در خون جوان ساقه ها تناور می شدر خلیج فارس از عظمت تقدس پیکرها می لرزیدر سرود سرهای
بی تن بودر و تن های تکه تکه ر که هزاران چراغ می شدر تا بی نهایت هستیر و ستاره ها سلام می گفتند.
(اطلاعات ضمیمه روزنامه ۱۰ر۲ر۱۳۸۷ ص۱)
خلیج فارس و ما(نتیجه)رویکرد شاعران معاصر ایران که میراث دار سخن سرایان نامدار جهان هستند، به سرودن از خلیج فارس ، حرکتی ژرف و خود جوش است که بر حقانیت این نام کهن اصرار و التزام دارد. به عبارت دیگر، هر اثر ادبی و هنری که با تاکید بر هویت خلیج فارس آفریده می شود، به منزله سند” تازه دیگری است که بر اصالت این نام گواهی می دهد.
خلق آثار هنری و ادبی نشانگر این واقعیت است که ادبا و هنرمندان این سامان که آیینه های زلال و وجدان های
بیدار عصر خویش هستند، هشیارانه بر تحرکات عصر خویش نظارت و اشراف دارند و تا این عشق و شور مقدس در سینه های فرهیختگان و دوستداران ایران موج می زند؛ دلارهای آلوده به توطئه های شوم، در کار جعل نام پر آوازه و ماندگار خلیج همیشه فارس ، راه به جایی نخواهد برد.
در چنین احوالی که دشمنان دیرینه میهن با چنین دسیسه هایی، سعی در ضربه زدن به هویت ملی ما دارند و حتی از بیان نام فارس بر این خلیج، بیمناک و پریشانند، جای آن دارد که مسؤولان و متولیان فرهنگی، به همراه تمام ایرانیان متعهد، در تمام جبهه ها به مقابله با ترفندهای سیاهکاران برخاسته و رویاهای خام خائنان و دشمنان را نقش بر آب سازند. فراهم آوردن این آثار در تیراژی گسترده و ترجمه این آثار به دیگر زبان ها از جمله فعالیت هایی است که می بایست با جدیت تمام و در اسرع وقت به مورد اجرا درآید.
منابع مورد مراجعه و تحقیق این مقاله، موجود و در دفتر روزنامه محفوظ است.
منبع: روزنامه اطلاعات
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید