بررسی چگونگی تأثیرگذاری باورهای مذهبی بر زندگی اجتماعی شهر ری در عصر سلجوقی

1396/6/19 ۱۵:۱۵

روی کار آمدن سلجوقیان در ایران، شرایط نوینی در فضای اجتماعی شهرها و از آن جمله شهر ری ایجاد کرد که به‌تدریج منجر به سامان‌یابی مناسبات اجتماعی بر اساس اولویت اعتقادی شد. برای نمونه قدرت یافتن اشاعره و نیز رکود مکتب اعتزال به نمایندگی از گرایش‌های عقلی و علمی، به برقراری تعصبات مذهبی و جمود فکری در این دوره انجامید.

شهرام یوسفی‌فر؛ سیدمحمدحسین محمدی

چکیده: روی کار آمدن سلجوقیان در ایران، شرایط نوینی در فضای اجتماعی شهرها و از آن جمله شهر ری ایجاد کرد که به‌تدریج منجر به سامان‌یابی مناسبات اجتماعی بر اساس اولویت اعتقادی شد. برای نمونه قدرت یافتن اشاعره و نیز رکود مکتب اعتزال به نمایندگی از گرایش‌های عقلی و علمی، به برقراری تعصبات مذهبی و جمود فکری در این دوره انجامید. تأثیرگذاری مناسبات عقیدتی بر روابط اجتماعی گروه‌های شهری سبب شد وضعیت روزمرۀ زندگی مردم بر اساس ویژگی‌های خاصی استوار شود که از آن جمله سامان یافتن گروه‌های خویشاوند یا هم‌مذهب در یک محله یا محله‌های کنار یکدیگر بود. استقرار گروه‌های مذهبی متعدد و متنوع در ری فضای حاکم بر شهر را در شرایط اضطراب قرار می‌داد و مناقشه‌ها و مجادله‌های گستردۀ اجتماعی را تشدید می‌کرد که در پاره‌ای موارد به برخوردهای شدید اجتماعی و حتی بروز کشتار در شهر می­انجامید. این امر، گسترش شکاف اجتماعی و واگرایی هر‌چه بیشتر گروه‌های شهری نا‌همگون و نیز تشدید ستیزه‌های اجتماعی را در پی داشت. گاه شدت وقوع این حوادث تا اندازه‌ای بود که صدمه‌های جبران‌ناپذیری به زندگی شهری، بناها و تأسیسات آن وارد می‌آورد. مناقشه‌های مداوم اجتماعی، جامعۀ شهری ری را در برابر حملۀ مغول ضعیف کرد، به‌طوری‌که هنگام رسیدن آنان به دروازه‌های ری، در اثر این منازعه‌ها و رقابت‌ها، شهر چنان به ویرانی کشیده شده بود که تخریب آن به دست مغولان چندان دشوار نبود. ازاین‌رو موضوع ستیزه‌های اجتماعی گسترده و مستمر میان محله‌ها و گروه‌های مختلف شهری ری در این دوره، منظری ویژه برای فهم دلایل داخلی انحطاط زندگی شهری در ایرانِ قبل از حملۀ مغول پیش رو می‌گشاید.

دریافت مقاله

جستارهای تاریخی، دوره 1، شماره 1، تابستان و پاییز 1389