ریتم، مایه حیات موسیقی / محمدرضا ممتازواحد

1395/12/8 ۰۸:۲۶

به انگیزه هفتم اسفند؛ زادروز «بهمن رجبی»

«بهمن رجبی» (متولد 7 اسفند 1318- رشت)؛ فارغ از اینکه نوازنده و مدرسی مبدع، مؤلف، صاحب سبک و اساساً موسیقیدانی جریان‌ساز به شمار آید، موزیکولوگی ارزنده در فن خویش (هنر والای تنبک‌نوازی) و فراتر از آن، اندیشمند و متفکری موسیقایی است. روند موسیقی‌شناختی و گفتمان اندیشه‌ای رجبی، حائز رویکردی فراموسیقایی است. با تحقیق در آرا و نظرات بهمن رجبی، نگرش وی به کون و مکان، عالم و کائنات، هستی و طبیعت و حیات و ممات، موسیقایی و از منظر ریتم است. چرایی و چیستی این دیدگاه ریشه در حکمت و مبانی زیبایی‌شناختی اندیشه‌های هنری او دارد.

تعقیب و کندوکاوِ این جهان‌بینی در اندیشه‌های وی بیش از آنکه کوششی جلوه نماید، جوششی است. رجبی دارای استعداد ذاتی و درک فطری از ریتم است و غور و تأمل او به جهان پیرامونِ خود از یک طرف و از طرف دیگر کوشش و تمرین و ممارست فراوان، از وی نوازنده، مدرس، سخنران و مؤلفی متمایز ساخته است. هنرمندی که وجه ریتم‌سازی و ریتم‌پردازی‌اش را از دایره حسی و ادراکی صِرف، به محدوده تعقل و تحلیل سوق داد. پویایی ریتم درون و قوه ریتمیکال سرشار مغزی او حتی در سرایش شعر نیز (آن هم به طنز)، ایشان را موفق ساخته است.

رجبی در مقام موزیکولوگ؛ «ریتم»، «تنبک» و «هنرمندِ تنبک‌نواز» را از منظر مطالعات تاریخی، جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی فرهنگی و اجتماعی مورد تعمیق و تدقیق قرار داده است. حداعلای مشاهدات و استنباط‌های استدلالی، استکشافی و استشهادی بهمن رجبی در حوزه ریتم و مباحث ریتمیک، در آثار نگارشی و پژوهشی ایشان متجلی است. موسیقیدانی که می‌اندیشد و می‌نویسد و چه اندک‌شمارند موسیقیدانانی که در این برهه، بنویسند!

باید توجه داشت که تنبک به‌عنوان ساز اصلی و پایه‌ای در موسیقی ایرانی بوده و ریتم، مایه حیات موسیقی است و حقیقتاً تصور موسیقی بدون ریتم، غیرقابل باور و محال ممکن است. مطالعات نظری و عملی درخصوص مناسبات زمانی بین صداها و سکوت‌ها و عبور از مرزهای نوازندگی و نیل به مقام «هنرمندی» و اهتمام به ریتم‌انگاری، ریتم‌آفرینی، ریتم‌گستری و تجسم ملودی با ریتم نکاتی چند از مختصات مکتب هنری بهمن رجبی است. رویکرد فراموسیقایی بهمن رجبی، وجه ناشناخته شخصیت علمی و هنری اوست.

منبع: روزنامه ایران

نظر دهید