فرمان شاه عباس بر ضد اسراف و پوشیدن لباس حریر و طلا باف / رسول جعفریان

1395/11/25 ۰۸:۵۴

متن یک فرمان حکومتی از شاه عباس اول (996 ـ 1038) است که طی آن از مردم خواسته شده، اسراف نکنند و مردان، لباس ابریشمین و طلاباف نپوشند.

متن یک فرمان حکومتی از شاه عباس اول (996 ـ 1038) است که طی آن از مردم خواسته شده، اسراف نکنند و مردان، لباس ابریشمین و طلاباف نپوشند.

فرامین مذهبی دوره صفوی در زمینه منع از فحشا، شرابخواری، ریش تراشی، کبوتر بازی و امور دیگر فراوان هستند و همواره نمونه هایی از آنها چاپ شده است. بنده هم برخی از نمونه ها را در کتاب دین و سیاست در دوره صفوی (چاپ سال 1370ش) آورده ام. اما این مورد، نمونه جالب و متفاوتی بود که به تازگی در یک جُنگ دیدم. منع از لباس حریر و طلاباف برای مردان، همین طور اسراف و خود آرایی. در این زمینه به آیه انه لایحب المسرفین و جالب تر از آن، آیه «لو بسط الله الرزق لعباده لبغوا فی الارض» استناد شده است. بحث اسراف در دوره صفوی مطرح بود و گاه که روحانیون لباس های نو و بسا اشرافی می پوشیدند، مورد انتقاد صوفیه قرار می گرفتند. متن زیر یک فرمان رسمی است که عدم اطاعت از آن، مؤاخذه حکومتی داشته که امرای عظام و بیگلربیگیان باید تعقیب می کرده اند، و بر مستوفیان لازم آمده تا آن را در دفاتر خلود ثبت کنند، دفاتری که متاسفانه همه آنها در حمله افغان از دست رفت و ما امروز نسبت به داشتن اسناد آن دوره، دست خالی هستیم. گهگاه سواد یا همان رونوشت این احکام، مانند همین مورد، در جنگ ها و مجموعه های انشائی یافته می شود. البته گاه، نمونه های اصل هم بر جای مانده است، اما دفاتر اسنادی، ظاهرا به صورت اصل، اگر هم مانده، بنده سراغی ندارم، مگر آن که سر از جاهایی درآورد که هنوز اسنادشان فهرست نشده است.

سواد رقم منع لباس حریر و طلاباف از مردان

چون پادشاه ذو الجلال و قادر لایزال که نگارنده پیکر مخلوقات و مؤسس بنای وجود آباء و امّهات است، در هر عصری از اعصار، فرمانروایان کامکار و تاج تاجداران ذوی الاقتدار را در آفاق و اقطار جهت نظام حال خلایق و عباد که بدایع ودایع آن حضرتند ـ جل شانه ـ کلاه خسروی بر سر و خلعت جهان بانی در بر کرده، بر تخت سلطنت و پادشاهی صوری جای می دهد که سایس بلاد و رایض عباد بوده، به مقتضای «أحسِن کما احسن الله الیک» بر ترفیه حال عجزه و زیر دستان، و جمهور خلایق را وجهه همت ساخته، خلاصه اوقات خود را صرف تنظیم امور انام، وتنسیق مهام خواص و عوام نمایند تا از شکر گزاری و سپاس داری تفضّلات ایزدی نفعی توانند نمود.

الحمد لله علی نعمائه و آلائه که از مبادی این موهبت عظمی که تاج وهاج شاهی و قباء والای ... ربوبی، و فرماندهی ممالک ایران که خلاصه معموره ربع مسکون و کارگاه بوقلمون است، به وجود مسعود نواب همایون مزیّن و محلّی گشته، پیوسته اراده خاطر حق گزین و نیّت ضمیر معدلت آیین، جز رفاه حال و فراغ بال متوطّنان و سکّان ممالک محروسه از صغیر و کبیر و برنا و پیر نبود تا اکنون که سی و پنجم از جلوس میمنت مأنوس است، در رفع قواعد مبتدعه و آثار مخترعه [و] منع ظَلَمه و فَسَقه نامرعی نگذاشته، و به تازگی به امید نوید آیه وافی هدایه «عالِيَهُمْ ثِيابُ سُندُسٍ خُضْرٌ وَ إِسْتَبْرَقٌ وَ حُلُّوا أَساوِرَ مِنْ فِضَّةٍ وَ سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُورا» [انسان: 21] نهال این اندیشه خیریت آیین که موجب تن آسایی خلایق است، از جویبار خاطر دریا مقاطر سرزده که ملازمان سرکار خاصه شریفه را از تقطیعات زیاد از اندازه پایه منصب و مواجب شان ممنوع گردانیدیم تا سایر ناس در لباس مثبته؟ شرع، پا از جاده «خیر الامور اوسطها» بیرون نگذاشته، به مدلول « يُخْرِبُونَ بُيُوتَهُمْ بِأَيْديهِم» [حشر: 2] محترز بوده، دست از اسراف و اتلاف که منتج آیه « إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفين‏» [انعام: 141] است باز دارند، و در خودآرایی و تلبّس به لباس ابریشمی و طلاباف که مخصوص نسوان است، سرباز کشند تا در مضیق تنگدستی و فاقه نیفتند، و به خطاب مستطاب «و ل وَ لَوْ بَسَطَ اللَّهُ الرِّزْقَ لِعِبادِهِ لَبَغَوْا فِي الْأَرْض‏» [شوری: 27] مخاطب نشوند.

لهذا امراء عظام و بیگربیگیان و عمّال ذوی الاحترام و کافه رعایا و جمهور انام نهج المقرر عمل و ظهور تخلف و تکلّف را باعث مواخذه بلیغ شمارند. مستوفیان عظام، شرح رقم مبارک در دفاتر خلود ثبت و ضبط نمایند.

منبع: وبلاگ در خبرآنلاین