1395/4/29 ۰۸:۴۷
دبا: به تازگی کتاب یادداشت های سفر پروفسور محمد حسن گنجی به کوشش غلامرضا سحاب و با همکاری مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی چاپ و منتشر شده است . آنچه در زیر از نظر خوانندگان می گذرد یادداشت کاظم موسوی بجنوردی – رئیس دائرةالمعارف بزرگ اسلامی – در این کتاب است که به مناسبت سالروز درگذشت دکتر محمد حسن گنجی تقدیم می گردد.
دبا: به تازگی جلد اول از کتاب "یادداشت های سفر پروفسور محمد حسن گنجی" به کوشش غلامرضا سحاب و با همکاری مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی چاپ و منتشر شده است . آنچه در زیر از نظر خوانندگان می گذرد یادداشت آقای کاظم موسوی بجنوردی – رئیس دائرةالمعارف بزرگ اسلامی – در این کتاب است که به مناسبت سالروز درگذشت دکتر محمد حسن گنجی تقدیم می گردد.
****
دکتر محمد حسن گنجی که به حق او را پدر علم جغرافیای نوین ایران لقب داده اند، در خرداد ماه 1291 در بیرجند دیده به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی و متوسطۀ خود را در مدرسۀ شوکتیۀ بیرجند گذراند و تحصیلات عالیۀ خود را در مقطع لیسانس، در تهران در دارالمعلمین عالی در رشتۀ تاریخ و جغرافیا در سال 1312 به پایان رساند. در همان سال در آزمون اعزام دانشجو به خارج شرکت کرد و رتبل اول را به دست آورد و برای ادامۀ تحصیل در دانشگاه ویکتوریای منچستر، رهسپار انگلستان شد و در سال 1317 موفق به دریافت مدرک فوق لیسانس در رشتۀ جغرافیا گردید.
بازگشت او به ایران فرصتی استثنایی برای دانشگاه نوپای تهران بود تا وی و تنی چند از همکارانش گروه جغرافیای دانشگاه تهران را با دیدگاهی علمی راه اندازی کنند. او تا سال 1331 با رتبۀ دبیری در دانشگاه تهران به تدریس جغرافیا پرداخت و در شهریور همان سال با استفاده از فرصت مطالعاتی به امریکا رفت و در دانشگاه کلارک ثبت نام و در سال 1333 از پایان نامۀ دکترای خود با موضوع آب و هوای ایران، دفاع کرد و به دریافت درجۀ دکترا در جغرافیا نایل آمد. بازگشت او به ایران مقارن با بحث و بررسی دربارل راه اندازی تشکیلات هواشناسی در ایران بودف که در آن زمان با افزایش پروازها و گسترش فرودگاههای کشور، تاسیس آن ضروری می نمود، هرچند کسی که دانش برپایی و مدیریت چنین سازمانی را در ایران داشته باشد، شناخته شده نبود، تا آنکه دبیر کل سازمان جهانی هواشناسی، دکتر محمد حسن گنجی را که هنوز به ایران نرسیده بود به منظور برپایی سازمان هواشناسی به مقامات ایرانی پیشنهاد کرد. با برپایی سازمان هواشناسی در ایران توسط دکتر محمد حسن گنجی، پیشرفتهای جهش وار این سازمان در ایران مورد توجه سازمان جهانی هواشناسی قرار گرفت. از این رو دبیر کل سازمان هواشناسی جهانی وی را به سمت رئیس هواشناسی منطقۀ آسیا برگزید.
دکتر محمد حسن گنجی از سال 1335 تا 1346 در سمت مدیر کل سازمان هواشناسی کشور خدمت و در این مدت دهها کارشناس نخبۀ هواشناسی تربیت کرد. او برای مدتی در سالهای 1347 – 1348 در سمت معاون مالی و اداری دانشگاه تهران به خدمت پرداخت و در سالهای میان 1348 تا 1353 مدیر گروه جغرافیای دانشگاه تهران بود.
او در سال 1352، انجمن جغرافیدانان ایران را بنیاد نهاد و تا سال 1357 ریاست آن را عهده دار بود؛ همچنین در سالهای 1353 تا 1354 ریاست دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران را بر عهده داشت و در سال 1355 به درجۀ استادی ممتاز ارتقا یافت و در همان سال از خدمت دانشگاهی بازنشسته شد؛ اما دیری نپایید که در اسفند همان سال مأموریت یافت تا دانشگاه بیرجند را تأسیس نماید. او که این کار را فرصتی برای ادای دین به مدرسۀ شوکتیه تلقی می کرد، با طیب خاطر این مأموریت را پذیرفت.
مسئولیت های دکتر محمد حسن گنجی در سال های پیش از انقلاب اسلامی به گفتۀ دوستان و همکاران نزدیکش او را به یکی از اندک شمار تکنوکرات های ایرانی بدل ساخته بود که مجهز به دانش روز جهان بودند. اما این مسئولیت ها که نیاز به برقراری ارتباط با برخی از سران حکومتی در رژیم سابق داشت، موجب پدید آمدن برخی بدگمانی ها در اوایل انقلاب نسبت به او شده بود و باعث گشت تا محیط های علمی کشور از وجود وی بی بهره مانند. لیکن دیری نپایید که این بدگمانی ها رنگ باخت و مراکز علمی کشور رفته رفته برای بهره گیری از دانش و تجربه هایش او را دعوت به همکاری نمودند.
با آغاز جنگ تحمیلی، او مشتاقانه با ستاد مرکزی سپاه پاسداران، برای ایجاد بخش کارتوگرافی به منظور ترسیم نقشه های مورد نیاز از مناطق جنگی همکاری نمود. در سال های پس از پیروزی انقلاب، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی نخستین مرکز علمی بود که رسماً از او در سال 1364 دعوت به همکاری کرد و دکتر محمد حسن گنجی از آن تاریخ تا پایان عمر، در سمت های عضو هیئت علمی و مشاور عالی بخش جغرافیا در آن مرکز به کار علمی اشتغال داشت.
همچنین وی از سال 1368 تا 1372 مشاور سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح کشور بود و از سال 1373 تا 1391 به عنوان مشاور با دانشکدۀ علوم زمین در دانشگاه شهید بهشتی همکاری داشت. دکتر محمد حسن گنجی در طول سال ها خدمات علمی در مراکز دانشگاهی و دیگر مراکز علمی کشور، مفتخر به دریافت 63 تقدیرنامه و جایزه از سازمان ها و نهادهای علمی داخلی و خارجی گشته بود. دریافت جایزۀ ویژۀ دانشمند برگزیدۀ سال 2001 جهان در زمینۀ هواشناسی، دریافت جایزۀ چهرۀ ماندگار در سال 1383، دریافت نشان درجه یک دانش در سال 1390 از مهمترین این جایزه ها است.همچنین وی در سال 2000 در بیست و یکمین نشست اتحادیۀ جهانی جغرافیایی که در شهر سئول کرۀ جنوبی برگزار شد به عنوان یکی از پانزده جغرافی دان برجستۀ جهان در سدۀ بیست میلادی شناخته شد.
دکتر محمد حسن گنجی در طول 27 سال همکاری پرثمر با مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، افزون بر راهنمایی علمی بسیاری از مشتاقان دانش، 45 مقاله تألیف کرد و 27 مقاله را به قصد ویرایش علمی از نظر گذراند. به سبب همین پیوستگی طولانی مدت، خانوادۀ او کتابخانه، اسناد و یادداشت های ارزشمند ایشان را به آن مرکز اهدا کردند. این مجموعۀ ارزشمند به زودی در مکانی مشخص و متناسب مستقر و برای استفادۀ پژوهشگران آماده خواهد شد.
اینک مایۀ بسی خرسندی است، که خاطرات 46 سفر او به فرنگ در چهار جلد به صورت شایسته ای برای چاپ آماده خواهد شد و جلد اول آن به زیور طبع آراسته و به همت جناب آقای غلامرضا سحاب مدیر دنیای جغرافیای سحاب برای چاپ آماده گشته و به محضر علاقمندان آثار آن استاد گرانقدر تقدیم می شود.
کاظم موسوی بجنوردی
رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
(مرکز پژوهشهای ایرانی و اسلامی)
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید