در مقام حكمت فاطمه‌(س) / غلامرضا اعواني

1392/12/24 ۰۹:۲۸

سخن از شأن و منزلت فاطمه‌(س) بسيار گفته شده اما همچنان بايد در جهت تبيين شأن و منزلت بانوي گرامي جهان اسلام كوشيد. شايد در شأن فاطمه زهرا(س) نخستين جمله اين باشد كه هنوز عمق معناي حكيمانه جملات ايشان را درك نكرده باشيم، چرا كه در شأن و مقام دختر پيامبر(ص) نزد ائمه اين روايت است كه امام صادق(ع) فرمود: مردم در حين سختي‌ها و گرفتاري‌ها به ما متوسل مي‌شوند و ما ائمه در سختي و گرفتاري به مادرمان زهرا متوسل مي‌شويم.

سخن از شأن و منزلت فاطمه‌(س) بسيار گفته شده اما همچنان بايد در جهت تبيين شأن و منزلت بانوي گرامي جهان اسلام كوشيد. شايد در شأن فاطمه زهرا(س) نخستين جمله اين باشد كه هنوز عمق معناي حكيمانه جملات ايشان را درك نكرده باشيم، چرا كه در شأن و مقام دختر پيامبر(ص) نزد ائمه اين روايت است كه امام صادق(ع) فرمود: مردم در حين سختي‌ها و گرفتاري‌ها به ما متوسل مي‌شوند و ما ائمه در سختي و گرفتاري به مادرمان زهرا متوسل مي‌شويم. اما آنچه حضرت فاطمه(س) را در كنار همه عظمتش نمونه يك پيامبر كرده انقلابي است كه در قبال انحراف و بدعت مسلمانان منافق، بعد از وفات پيامبر(ص) شروع كرد و البته نشانه‌هاي آن به كرات قبل از وفات پيامبر(ص) آشكار شده بود؛ بدعتي كه اكنون پس از 15 قرن همچنان پابرجاست و عامل اصلي تفرقه مسلمين. انقلاب فاطمه(س) از آن لحاظ منحصر به فرد است كه در حالي حركتش را آغاز مي‌كند كه حتي علي(ع) با درك صحيح شرايط سكوت و انزوا اختيار كرده و ديگر صحابي همچون مقداد و سلمان و ابوذر و... نيز در فشار شديد قرار دارند. اما انقلاب ايشان داراي معناي حقيقي بوده است. شناخت حقيقت ناظر بر ذو‌مراتب بودن آن است.

بر اين اساس اين سخن كه «مفتاح كشف حقيقت، منوط و مربوط به مدارج حقيقت است» نه‌تنها در نظام حكمي و عرفاني، اسلامي بلكه در ديگر نظام‌هاي عرفاني شواهدي خواهد داشت. مساله مهم در معرفت نفس مطرح شده در مباحث حكمت فاطمي، ناظر بر فاطميت است و محوريت نيز كشف فاطمي معارف و نيز كشف معارف فاطمي است. اينجا سخن از معرفت هست، سخن از نفس هست و سخن از ذات مقدسه حضرت فاطمه(س) نيز هست. سخن از همه اينها هست تا همه وجوه معرفتي مربوط به نفس فاطمي(س) كه در عالم امكان براي انسان غير معصوم قابل وصول است مورد بررسي قرار گيرد. جهان فاطمي، انسان فاطمي، معرفت فاطمي و حقيقت فاطمي، اينها موضوعات و سرفصل‌هايي است كه معرفت نفس به دنبال آن است. تحصيل حكمت لوازمي هم دارد. حكمت فاطمي هم خاصه، آدابي دارد. آداب حكمت هم حوزه‌هايي دارد. از نظر تا عمل كه همه را بايد رعايت كرد. حقيقت امر اين است كه امروز همه در معجوني از وضعيت‌هاي مختلف تمدني و فرهنگي تنفس مي‌كنيم كه اين در بادي امر نيازمند آسيب‌شناسي معرفتي است. بنابر‌اين از ابتدايي‌ترين مراحل حصول حكمت فاطمي نوعي آسيب‌شناسي فكري و فرهنگي است. مبناي معرفت نفس انسان‌شناسي صحيح است. انسان‌ها متكثرند و اين سخن صحيحي است كه به عدد آنها راه‌هاي كسب معرفت وجود دارد. اين اختلاف نه اختلافي ناظر بر اختلاف ذات كه مربوط به كثرت راه و طريق وصل به منبع نور و حقيقت واحد است. لذا راه فاطمي راه رسيدن به حقيقت است و بانوي جهان اسلام با حركت عظيم انقلابي خود به‌دنبال احياي حكمت و رسيدن به حقيقت وحدانيت بودند.

روزنامه اعتماد