کهنه یادداشت

در تاریخ ایران کهن، آنجا که روایات باستانی و تاریخی به هم می آمیزد، اواخر سلسلۀ کیانی و اوایل سلسلۀ هخامنشی است.

از روی توجه به حفریات و نظریات باستان‌شناسان و آگاهی به گذشت تمدن‌ها و مشاهده‌ آثار بازمانده و بررسی آن‌ها، استنباط می‌شود هنگامی‌که مادها به دنبال همزادگان خود (که هر یک به سویی رفته مستقر شده بودند) به فلات ایران وارد شدند، می‌باید پوشاکی نظیر پوشاک آنان داشته باشند.

نام ایشان محمد، فرزند عبدالوهاب، فرزند عبدالعلی قزوینی است. پدر ایشان(متوفی به سال 1306 قمری) یکی از نویسندگان چهارگانۀ «نامۀ دانشوران» بوده است که ترجمۀ احوال نحویان و لغویان و ادیبان و فقیهان غالباً به وی محول می شده و نامش در دیباچۀ کتاب مزبور ثبت است و ترجمۀ مختصری از احوال وی در کتاب «المآثر و الآثار» تألیف اعتماد السلطنه محمد حسن خان مسطور است.

مقالۀ «قزوسن و وجه تسمیۀ آن» در صدد تبیین ریشه شناسی و معنای واژۀ «قزوین» است. از این رو، سیر تاریخی منابع از قرن سوم هجری تا کنون، جهت دستیابی به سؤال مفروض مؤلف در باب ریشۀ واژۀ «قزوین»، بررسی شده است. در پایان مقاله، پس از بررسی آراء منابع، نظر تازه ای بر مبنای پؤوهشهای مؤلف ارائه شده است.

عبدالرحمان بن خلدون به سال 732 در تونس بزاد و اوایل عمر را در کسب دانش و استفاده از محضر علمای عصر بگذرانید و به سال 756 به دبیری سلطان ابوعنان پادشاه فاس (مراکش) تعیین گردید. شمال آفریقا و اندلس در دوران حیات وی دستخوش انقلابات و مبارزات بود و ابن خلدون چنانکه خود حکایت می کند در جریان توطئه ها و دسته بندیهای انرا بر ضد یکدیگر از عوامل مهم و مؤثر بود.

نویسنده مقاله به شعرهای مدحی در غزل های سعدی می پردازد و شعرهای عاشقانه ممدوح محبوب در میان غزلیات سعدی را از چهارصد غزل بیشتر می داند و می گوید همه آن غزل ها خواندنی و شیرین و شگفت آور هستند.

پسندها و آرزوهای سعدی در بوستان بیش از دیگر آثار او جلوه گر است. به عبارت دیگر سعدی مدینۀ فاضله ای را که می جسته در بوستان تصویر کرده است. در این کتاب پرمغز از دنیای واقعی - که آگنده است از زشتی و زیبایی، تاریکی و روشنی، و بیشتر اسیر تباهی و شقاوت – کمتر سخن - می رود بلکه جهان بوستان همه نیکی است و پاکی و دادگری و انسانیت یعنی عالم چنان که باید باشد، و به قول موبوی «شربت اندر شربت است».

این مقاله سعی دارد زمان تولد و اوایل عهد زندگانی سعدی را که سعدی در طی آن اولین شاهکار هنری خود را به دست مردم داده بررسی کند و دلایل اصرار این امر نزد مورخین این است که با حذف عده سنین خردسالی و جوان، دوره ای را که فرد عقلا و عادتا ممکن است از آن زمان به بعد منشا اثری بزرگ یا عملی سترگ شود

این مقاله سعدی را دارای شجاعت اخلاقی میداند و این امر را با استناد به آثارش بررسی می کند. شجاعت اخلاقی سعدی در تمام آثارش دیده می شود ولی در قصاید او به شدت جلوه پیدا می کند.

این قصه درازترین و دل آویزترین داستانی است که در منطق الطیر عطار آمده است. پهلوان آن پیری است فرتوت به نام شیخ صنعان که پس از سالهای دراز عبادت و قریب پنجاه سال اعتکاف در کعبه و رسیدن به مقام کشف و شهود و داشتن چهارصد مرید سالک، شبی در خواب دید که بتی را در روم سجده می کند برای درک تعبیر آن با مریدان بسوی روم رفت اتفاقاً به دختری ترسل دل بست و از شریعت و طریقت بگسست و به جای خانه کعبه این بار معتکف کوی یار شد.