کهنه یادداشت

ج) حق طبقه برگزیده نظریه سوم این است که حکومت، به قول افلاطون، حق طبقه برگزیده و اریستوکرات است که تعبیر به اشراف کرده‌اند. می‌خواهد بگوید که حق یک طبقه است، از باب اینکه حکومت یک فن و تخصص است.

دورۀ هخامنشی: از موسیقی این دوره اطلاع کافی نداریم ولی از گفته های مورخین چنین استنباط می شود که مخصوصاً دو نوع موسیقی یکی مذهبی و دیگری رزمی داشته اند و شک نیست وقتی این دو نوع موسیقی وجود داشته، نوع بزمی آن هم با وجود دستگاه پر تجمل پادشاهان مورد استعمال داشته است.

مهر در اوستا Mithra و در پارسی باستان و سانسکریت میترا Mitra آمده است. در اوستا میترا به معنی پیمان و معاهده است همچنین نام ایزد فروغ یا فرشته روشنایی است. در گاتها که از سرود های خود پیغمبر زرتشت است، یکبار در اشتود گات (یسنا 46 بند 5) به معنی پیوند و بستگی و تعهد به کار رفته، درین از اوستا، از میترا ایزد فروغ نام و نشانی نیست.

موضوع این کتاب آئین زرتشتی است، چنانکه در زمان ساسانیان و قرون نخستین اسلامی رواج داشته. مؤلف خود در مقدمه این نکته را تأکید می کند و می گوید: «غرض من از آئین زرتشتی آن مذهب رایج ثنوی است که ظاهراً در زمان فرمانروائی شاپور دوم ساسانی در سدۀ چهارم مسیحی مستقر گردید و آثار موجود زرتشتی بر آن بنا شده است» (ص19).

در این سخنرانی می خواهم آنچه را که نیاگان ما از خوی و کردار و فرهنگ و همچنین از زیبائی دیدار و اندام و پیکر زن می پسندیدند برشمارم و نیز برخی از نظرهای آنان را دربارۀ زن و آنچه را که در زناشوئی به آن بیشتر توجه داشتند یاد کنم.

از میان علوم لغت عربی، یعنی علومی که به زبان و کلمات ارتباط دارد، علم عروض دارای وضع خاصی است. رشته های دیگر این علوم مانند علم لغت به معنی خاص و صرف و نحو و فنون بلاغت به تدریج به وجود آمده و با کوشش دانشمندان متعددی در طی چند قرن بنیاد آن استحکام یافته و کامل شده است.

بحث ‌ما همان بحثهای چهارگانه جلسه گذشته است به علاوه بحثهای دیگری که قابل ادغام در آنهاست: تعریف حکومت، لزوم و ضرورت حکومت، حق حاکمیت، و این مسئله که چه شخصی شایسته است که حکومت کند. یکی هم مسئلة شکل و سیستم حکومت است که با مسئلة «چه کسی شایسته است حکومت کند» نزدیک و قابل ادغامند. ششم ملاک مشروعیت حکومت.۱

آنچه از این پس طی چند شماره در دسترس خوانندگان گرامی قرار می‌گیرد، تنظیم‌شدة چهار جلسه درس استاد شهید آیت‌الله مطهری در حوزه علمیه قم برای چند تن از شاگردان خاص در نیمه اول سال ۱۳۵۷ش با موضوع «حکومت اسلامی» است. در مقدمه این اثر که به تازگی نیز وارد بازار نشر شده است، می‌خوانیم:

زبان های ایرانی دسته ای از زبان های «هند و اروپائی» اند که با هم پیوند نزدیک دارند و اصل آنها به زبان واحدی یعنی « زبان ایرانی باستان» که با زبان قدیم هندیان آریائی نزدیکی بسیار داشته می پیوندد.

در علم کلام از یک رشته مباحثی بررسی می شود که آنها را «دقیق» (مقالات الاسلامیین آغاز جزء 2) و «لطیف» (اوائل المقالات شیخ مفید ص 72 – فصل ابن حزم5:2) و «خفی» (تحریر شرح لمع نسخه شمارۀ 350 دانشگاه گ 20 الف – فهرست آنجا از نگارنده ص 557) می خوانند و به یاد دارم که در جائی دیده ام (گویا همان تحریر) که آنها را «غامض» نیز می خوانده اند. از این رشته مسائل دشوار است دو مسئلۀ «معدوم و حال».