تاریخ در چنین روزی

زین العابدین عبدی بیك شیرازی ملقب به نویدی در شیراز به دنیا آمد. او از كاتبان و نویسندگان دیوان شاه طهماسب صفوی بود و به ادب فارسی علاقه داشت. بزرگ‏ترین اثر این مورخ ایرانی، كتابی درباره‏ی حكومت سلسله‏ ی صفویه در ایران می‏ باشد. او در این كتاب، اخبار صفویان را از آغاز تا 978 ق نگاشته است. از دیگر آثار نویدی، جام جمشید به صورت منظوم می‏ باشد. عبدی بیك با پیروی از خمسه‏ ی نظامی گنجوی، پنج مثنوی سروده است.

وقتی كه فتحعلی شاه قاجار در اصفهان درگذشت، محمد میرزا نوه ‏ی او و فرزند عباس میرزای ولیعهد، فرمانروای آذربایجان بود. او می‏دانست كه به زودی با مخالفت عموهای فراوانِ خود مواجه خواهد شد. بنابراین به دستیاری پیشكارِ باتدبیر و فاضل خود، میرزاابوالقاسم فراهانی ملقب به قائم مقام به تخت پادشاهی نشست و در تبریز تاج‏گذاری نمود.

حسن صباح كه در ابتدا در خدمت سلطان مَلِكشاه سلجوقی بود بعدها به شام و مصر مسافرت كرد و به سلك اسماعیلیان - كه به امامت اسماعیل فرزند امام جعفر صادق(ع) معتقد بودند و هفت امامی به شمار می‏روند - درآمد. وی از اواخر سال 473 ق به دعوت مردم ایران به مذهب اسماعیلی پرداخت و عده‏ ی زیادی را به دور خود جمع كرد. حسن صبّاح در رجب 483 ق بر قلعه‏ ی الموت در قزوین استیلا یافت و آن جا را مركز دعوت و تربیت سرّی خود قرار داد. پس ازتصرف اَلَموت، حَسن، دایره‏ ی دعوت خود را توسعه داد.

آیت ‏اللَّه سیدعلی یثربی كاشانی در سال 1311 ق در عتبات عالیات متولد شد. ابتدا نزد پدر بزرگوارش آیت‏ اللَّه سید محمدرضا پُشت مشهدی و دیگر اساتید، مقدمات و سطوح را به پایان رساند. سپس در سال 1331 به حوزه‏ ی درس آیات عظام علامه محمدكاظم یزدی(صاحب عُروَةُالوُثقی)، شریعت اصفهانی، آقا ضیاءالدین عراقی و میرزای نایینی حاضر و از آنان بهره‏ مند گردید.

ابوعلی عبداللَّه بن بَنّاء، دانشمند علوم قرآنی، محدث و فقیه مسلمان، از محققان در زمینه‏ های تاریخ، اخلاق، حدیث، كلام و لغت بود و تالیفات متعددی از خود به جای گذارد. تعداد تالیفات ابن بنّاء را تا 150 جلد ذكر كرده‏اند كه البته تنها سه اثر او به صورت نسخه‏ ی خطی در كتابخانه‏ های بزرگ دمشق نگهداری می‏ شود. وفات ابن بناء در 85 سالگی واقع شد.

ابویوسف یعقوب بن اسحاق خوزی معروف به ابن‏سكّیت اهوازی، عالم، شاعر، لغوی، راوی و ادیب مشهور ایرانی و شیعی مذهب، در سال 186 ق در قریه‏ای در خوزستان به دنیا آمد. وی هیچ‏گاه از دانش‏اندوزی باز نایستاد و در رشته‏ های مختلف علوم تدریس می‏كرد. ابن‏ سكّیت از خواص اصحاب امام جواد و حضرت امام هادی(علیهما السَّلام) بود.

سیدمحسن جَبَل عاملی، ملقب به "امین"، از علمای شیعه، در 1284 ق در جبل عامل زاده شد و پس از تحصیل مقدمات در زادگاه خود، راهی نجف گردید. وی در آن‏جا در حوزه‏ی درس آیات عظام آخوند خراسانی، شریعت اصفهانی، شیخ محمدطه نجف و دیگر بزرگان جای گرفت و دانش فراوان اندوخت. سیدمحسن در 1319 ق به دمشق رفت و حامل لوای شریعت و عهده‏ دار حل و عقد امور مذهبی و تدریس و تالیف گردید.

ابوالغنائم محمد بن علی بن فارس واسطی مشهور به ابن المُعَلِّم در سال 501 ق در عراق به دنیا آمد و تا آخر عمر در همان جا باقی ماند. او در اشعارش مضامین اخلاقی و اجتماعی را با الفاظی ساده و روان مطرح كرده است. هم‏چنین اشعاری در مدح و نیز موضوعات عرفانی دارد. ابن‏معلم هرگز از قالب‏های كهن عرب دست برنداشت امّا گه ‏گاه كوشید مضامین آنها را با الفاظ جدید، عرضه كند. تنها اثر به جای مانده از ابن معلم دیوان اشعار اوست.

ابوالفتح یحیى بن حَبَش سُهرِوَردی ملقب به شهاب الدین، از بزرگان فلاسفه و حکمای اسلامی است که در فقه، حدیث و دیگر علوم متداول زمان، مهارت داشت. وی حکمت و اصول فقه را از مجدالدین جبلی آموخت و از اساتید دیگر نیز بهره برد. شیخ شهاب الدین سالک مسلک اشراق بود که مبتنی بر ذوق و کشف و شهود و اشراقات انوار قلبی است.

شهادت امام علی النقی علیه السلام در سال 254 هجری بنا بر قول مشهور در 41 سالگی بوده است. مرحوم کلینی شهادت آن حضرت را در 26 جمادی الاخر نقل فرموده است. مشهور این است که آن حضرت 6 یا 8 سال و 5 ماه داشت که پدر بزرگ وار ایشان جواد الائمه علیه السلام به شهادت رسیدند. آن حضرت به منصب کبرای امامت و خلافت عظمی رسیدند و مدت امامت آن وجود شریف 33 بود.