مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

خورشید و خرامان | اسماعیل شمس خورْشیدْ وَ خَرامان، یا خورشید خاور، منظومه‌ای عاشقانه به زبان کردی گورانی و با وزن هجایی.
خاکساریه | علیرضا ابراهیم ‌‌خاکْساریّه، از طریقه‌های صوفیه که به‌ویژه از دورۀ صفوی به این سو در ایران رواج داشته است. نام این طریقه ظاهراً برگرفته از نام برخی شیوخ متقدم آن همچون بابا داوود خاکی (د 994 ق/ 1586 م)، و یا شاه‌ خاکسار اپرم پارسی است. برخی نیز واژۀ خاکسار (چون خاک) را اشاره به فقر و تواضع پیروان این طریقه می‌دانند (ادهمی، ...
عرق و عرق‎گیری | مروارید رفوگران عَرَقْ وَ عَرَقْ‌گیری، عرق مایعی است که از جوشاندن و تقطیر برگ، گل، ساقه و میوۀ برخی از گیاهان به دست می‌آید.
اباحه | سيد مصطفي‌ محقق‌ داماد اِباحه، اباحه از ریشۀ بَوح و بُؤوح به معنی اجازه دادن (فراهیدی، ازهری) و در شریعت اسلام از احكام پنجگانه است و در مورد فعلی گفته می‌شود كه براتیان و ترك آن پاداش و كیفری بار نیست. اباحه در عبادات مصداق ندارد (شهید اول، 1 / 31) چون فعل ترك در عبادات به قصد قربت و طاعت و به منظور كسب ثواب و اجتناب از معصیت است ...
بیداری اسلامی | علی اکبر ولایتی بیداریِ اِسْلامی‌، در ادبیات‌ سیاسی‌ِ معاصر در ایران‌ و جهان‌، یعنی‌ تحولات‌ فكری‌ و اجتماعی‌ِ دو قرن‌ اخیرِ جوامع‌ مسلمان‌ در پرتو وفاداری‌ به‌ مبانی‌ دینی‌ اسلامی‌.
بیمارستان | صادق سجادی , یدالله غلامی مایانی
خسروانی | فرهود صفرزاده خُسْرَوانی، سخنی آهنگین و نوعی شعر هجایی کهن، با وزن نامنتظم غیر عروضی، که در عصر ساسانیان و به‌ویژه در دربار خسرو پرویز، توسط رامشگران، همراه با موسیقی، خوانده می‌شده است.
ابن هیثم، ابوعلی | صادق سجادی , علیرضا جعفری نائینی ابوعلی حسن (محمد؟) بن حسن (حسین؟) بن هیثم بصری، ریاضی‌دان برجسته و بزرگ‌ترین فیزیک‌دان و نورشناس مسلمان سدۀ 4 ق / 10 م که در آثار لاتینی سده‌های میانه به آونتان یا آوناتهان و بیشتر به آلهازن نامبردار است.
آذربایجان، جمهوری | آذَرْبایْجان، جُمْهوری jān](ye)[jomhūrī-ye āzarbāy، کشوری در شرق ماوراء قفقاز که قلمرو آن تا دامنه‌های جنوبی کوههای قفقاز را در برمی‌گیرد. این کشور با 600‘86 کمـ 2 وسعت، از شمال با روسیه، از شرق با دریای خزر، از جنوب با ایران، از غرب با ارمنستان، و از شمال غربی با گرجستان هم‌مرز است. جمهوری خودمختار نخجوان که...
ابن عطاش | محمدعلی کاظم بیگی احمد بن عبدالملك عطاش (مق‍ ‍500ق / 1107م)، طبيب و داعی مشهور اسماعيليان در ايران به روزگار سلجوقيان.
دشداشه | یاسمین مجتهدپور دِشْداشه، از پوشاک سنتی مردمان جنوب ایران، به‌ویژه سواحل و جزایر خلیج فارس.
ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت | پرویز امین , بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه اِرْتِباطاتْ وَ فَنّاوَریِ اِطّلاعات، وِزارَت [vezārat-e ertebātāt va fannāvarī-ye ettelāʾāt] ، وزارتخانه‌ای که مجری سیاستهای شورای عالی فناوری اطلاعات، مسئول تأمین نیازهای ارتباطی و اطلاعاتی، و بسترسازی‌برای توسعۀ فناوری اطلاعات کشور است.
سبز، کاخ ـ موزه | شیده لالمی یا قصر سنگی، کاخ شهوند، نخستین اقامتگاه و دفتر کار رضا شاه، اقامتگاه میهمانان خارجی در دورۀ محمدرضاشاه، و موزۀ میراث فرهنگی از 1357 ش به بعد، واقع درضلع شمال غربی مجموعۀ سعدآباد تهران.
ابن هرمه | عنایت الله فاتحی نژاد ابواسحاق ابراهیم بن علی بن سَلَمة بن عامر بن هرمۀ قرشی (90-176 ق / 709-792 م)، شاعر مدیحه‌سرای مدینه در عصر اموی و اوایل عصر عباسی.
بادگیر | محمدحسن سمسار بادْگیر، سازه‌ای سنتی در معماری ایران، برای جابه‌جایی و خنک‌کردن خودبه‌خودی‌ هوای داخل ساختمان با بهره‌گیری از وزش باد و تغییر دمای هوا.
پشک انداختن | فاطمه شعبانی اصل از روشهای سنتی تعیین نوبت تقدم و تأخر یا قرعه‌کشی در بازیهای ایرانی.
شمع | محسن ابراهیمی شَمْع، یا موم، از ابزارهای روشنایی با کارکردهای آیینی فراوان در فرهنگ مردم ایران. اهمیت نور و آتش (ه‍ م) نزد ایرانیان سبب شده است تا ابزارهای نور و روشنایی نیز از حرمت و قداستی ویژه برخوردار شوند
آجیده دوزی | مریم بیجاری آجیده‌دوزی، یا لایه‌دوزی، پنبه‌دوزی، از رودوزیهای کهن است که در آن لایه‌ای از پنبه میان دو لایۀ پارچه قرار می‌گیرد ...
تقوا | احمد پاکتچی , بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث , فرامرز حاج منوچهری , فاطمه لاجوردی , مهدی مطیع اصطلاحی در فرهنگ اسلامی ناظر به گونه‌ای مراقبت از نفس و اعمال که دربارۀ معنای دقيق آن، سخن فراوان در منابع گفته شده است. به طور سنتی اين اصطلاح در فارسی به «پرهيزکاری» برگردان شده است. تقوا از جملۀ مفاهيمی است که در آموزه‌های قرآن کريم به طور محوری بدان توجه شده، و همين امر زمينه‌ساز بوده است تا در احاديث و ت...
بخارا | عنایت الله رضا بُخارا، شهر و استانی در جمهوری ازبکستان.
چکه سما | مریم محمدتبار چَکّه‌سِما، رقصی زنانه در منطقۀ مازندران. این رقص اصیل مازندرانی، با اجرای همگون و حرکات و حالاتی یکسان اجرا می‌شود که گاهی نیز رقصنده‌ها دست به ابداعاتی در آن می‌زنند.
اسیریس | مسعود جلالی مقدم , بخش ادیان و عرفان \osīrīs\، یا اُزیریس، خدای مردگان نزد مصریان باستان و یکی از برجسته‌ترین خدایان ایشان.
پنبه | پیمان متین از گیاهان بومی ایران با گلهای زیبا و مصارف متنوع در زندگی ایرانیان.
عقدنامه | زهرا محمدحسنی صغیری عَقْدْنامه، سندی که پیمان زناشویی مرد و زنی در آن ثبت می‌شود.
چرکس | عنایت الله رضا نام یکی از قومهای شناخته‌شدۀ شمال غربی قفقاز، ساکن در اراضی کوبان، واقع در جمهوری فدراتیو روسیه. چرکسها خود را آدیگه (آدیغه)، یا شرجس می‌نامند (EI1).
اقلیم | محمدحسن گنجی اقلیم \eqlīm\، معرب کلمۀ یونانی کلیما به‌معنای تمایل، میل، شیب، انحنا، انحراف و خمیدگی است که در میان دانشمندان قدیم یونان بر چندین نوار موازی با خط استوا، به ابعاد مختلف در فاصلۀ بین آن خط و قطب شمال، اطلاق می‌شده، و در میان جغرافی‌دانان اسلامی افزون‌‌برآن، به‌معنای ناحیه، منطقه و سرزمین هم به کار رفته است.
شادآباد | حسن موسوی زاده در گذشته آبادی، و امروزه محله‌ای واقع در محدودۀ منطقۀ 1 شهرداری تهران.
حروفیه | فاطمه لاجوردی , علیرضا ذکاوتی قراگزلو حُروفیّه، جنبشی ایرانی در دورۀ تیموریان، با اعتقادات التقاطی و غلوآمیز که بر اصالت و معانی باطنی حروف الفبا (فارسی و عربی) در تفسیر قرآنکریم، و چگونگی آفرینش انسان و دیگر موجودات مبتنی بود و پیرامون شخصیت و تعالیم فضل‌الله نعیمی استرابادی (د 796ق / 1394م) شکل گرفت.
دستور زبان فارسی | اصغر دادبه بررسی و توصیف ویژگیها و قوانین حاکم بر ساختمان زبان فارسی، یا بیان قوانین درست نوشتن و درست سخن‌گفتن در این زبان.
سنبل الطیب | ساغر برجی گیاهی که ریشۀ آن در طب قدیم و طب مردمی امروزی به‌عنوان گیاهی پرخاصیت مشهور است و در معالجۀ سنتی بسیاری از بیماریها به کار می‌رود.
ابودردا، آش | علی بلوکباشی اَبودَرْدا، آش، از آشهای نذری، منسوب به ابودردا، حکیمی عابد از صحابۀ برجستۀ حضرت رسول اکرم(ص).
جهاد | احمد پاکتچی , مهدی غفاری عنوان یکی از فروع دین و یکی از ارکان عبادی در فرهنگ اسلامی که به گونه‌های مختلفی از کوشش در راه خدا ــ به‌خصوص جنگ در راه دین ــ اطلاق شده است.
ابل | آذرتاش آذرنوش اِبِل، به معنی شتران، گلۀ شتر، و نیز شتر. این كلمه از واژه‌های كهن سامی ‌است و در عربی جنوبی و عبری به صورت BLי و در سریانی به صورت eblotá (جمع) (مشكور، ذیل ابل) آمده است. شتر در هزارۀ دوم پیش از میلاد، اهلی شد و نوع یك كوهانۀ آن بیش‌تر در عربستان پرورش یافت و به همین جهت، گاه آن را «شتر عربی» خوانده‌اند. نوع...
جمهوریت | بخش تاریخ جمهور (جمع: جماهیر) واژه‌ای عربی و در لغت به معنای قسمت عمده از هر چیز، همۀ مردم، بخش اعظم و اشراف قوم است. جمهوری در اصطلاح به نوع خاصی از حکومت اطلاق می‌شود که در آن، مردم نقش اساسی در تعیین حاکمیت و سرنوشت خود و کشورشان را دارند و به صورت مستقیم یا غیرمستقیم برای مدت محدودی رئیس کشور را بر می‌گزینند.
بنگال | هدی سید حسین زاده , مهرداد شکوهی بَنْگال، یا بَنْگاله، ناحیه و ایالتی تاریخی در شمال شرقی شبه قارۀ هند كه بر اثر تجزیۀ هند و ایجاد پاكستان در 1326ش / 1947م به دو منطقه (بخش غربی در هند و بخش شرقی در پاكستان) تقسیم شد.
ابن | آذرتاش آذرنوش اِبْن (= پسر، فرزند)، واژۀ كهن سامی. هنگام بحث دربارۀ اینكه آیا كلمات در زبان سامی‌ ابتدایی اصلاً از سه حرف تشكیل می‌شده‌اند یا دو حرف، به شواهدی از كلمات دو حرفی نیاز می‌افتد كه باید در همۀ زبانهای سامی‌ كهن (و احیاناً در زبانهای متأخر و معاصر) رایج باشند (در این باره نک‍ : مسكاتی، 72؛ اولری، 176, 177). یكی ...
بی بی شهربانو | اصغر کریمی بقعه و زیارتگاهی مشهور در شهر ری استان تهران.
ایوبیان | مسعود حبیبی مظاهری اَیّوبیان، سلسلۀ بزرگی از حاكمان ایرانی‌نژاد كرد كه چندی بر مصر، شام، جزیره و یمن حكم راندند. این سلسله منسوب به ایوب بن شادی، پدر صلاح‌الدین ایوبی است. حكمرانان ایوبی، به سبب نقش مهمی كه در تاریخ منطقه، به ویژه در انقراض فاطمیان و ایجاد حكومتی واحد در مصر و شام و جنگهای صلیبی ایفا كردند و نیز به سبب اهتمامی ...
استالین، یوسف | بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه اِستالین \ [e]stālin\ ، یوسیف (نام کامل او در روسی: یوسیف ویسّاریُناویچ استالین؛ در گرجی: یوسِب جوگاشْویلی5) (1879-1953م/ 1258-1331ش)، دبیرکل حزب‌کمونیست (1922-1953م) و نخست وزیر اتحاد شوروی (1941-1953م). او طی ربع قرن دیکتاتوری بر اتحاد شوروی، احتمالاً بیش از هر شخصیت سیاسی دیگری در تاریخ، اِعمال قدرت کرد. ا...
آزادخان افغان | سید علی آل داوود آزادخانِ اَفْغان، شهرت آزادبیگ سلیمانِ خیلی غلیجایی (د 1195ق / 1781م)، سپاهی و سیاست‌پیشۀ افغانی و یکی از مدعیان حکومت ایران. وی در 1150ق / 1737م هنگام گشودن کابل به دست نادرشاه افشار، با گروهی به لشکر وی پیوست و به ایران آمد و تا وقتی که نادر زنده بود، سر بر فرمان وی داشت. پس از کشته شدن او علم استقلال برافر...
دانشنامه علائی | منوچهر پزشک , بابک خضرایی اثری به زبان فارسی در فلسفه و شاخه‌های آن، تألیف ابن‌سینا پیش از 428 ق / 1037 م. این کتاب ازلحـاظ زبـان، نثر، درون‌مایۀ علمی، جایگاه آن در تفکر ابن‌سینا و تأثیر در آثار بعدی، اهمیت ویژه‌ای دارد و ازاین‌رو از جنبه‌های گوناگون قابل بحث و بررسی است.
شاه ماهی | ابوالقاسم پژوهشگر نوعی ماهی استخوانی دریازی که صیادان و ساحل‌نشینان دریای خزر باورهایی دربارۀ آن دارند.
تورات | فرامرز حاج منوچهری , فاطمه لاجوردی تورات (عبری: توراه)، مجموع 5 بخش نخستِ «کتاب مقدس» عبری، یا عهد قدیم از کتاب مقدس مسیحیان که «اسفار خمسه» نیز نامیده می‌شود. این اصطلاح در فرهنگ اسلامی به کل «کتاب مقدس» یهودیان اطلاق می‌گردد.
ابوهاشم صوفی | حسین لاشیء عثمان بن شریك كوفی، صوفی مشهور قرن 2 ق. اصل او از كوفه بود، ‌اما در شام می‌زیست (خواجه عبدالله، 7).
حضرت مشکل گشا، قصیده | حسن ذوالفقاری
اصفهان، مسجد جامع | هایده لاله یكی از قدیم‌ترین مسجدهای ایران كه تحولات معماری دوره‌های گوناگون اسلامی را در بردارد.
ابوبکر، عبدالله | هادی عالم زاده عبداللـه بن عثمان بن عامر بن عمرو کعب بن سعد بن تَیْم بن مُرّه (د 22 جمادی‌الآخر 13 ق / 23 اوت 634 م)، صحابی و نخستین خلیفۀ پیامبر اسلام.
اینالو | علی بلوکباشی اینالّو، یا اَینالّو، اینانلو، یكی از ایلهای ترك زبان استان فارس و بخشی از اینالوهای ایران كه وابسته به قوم اغوز (ه‍ م) هستند (مینورسكی، 8). ظاهراً میان اینالوهای فارس و ایل بزرگ اوشار یا افشار (ه‍ م) پیوندهایی وجود داشته است و شاخه یا تیره‌ای از ایل اینالو، افشار اوشاغی، یعنی فرزند افشار نامیده می‌شده‌اند (ه...
حتن | هوشنگ جاوید حَتَن، حرکتی آیینی و مراسمی شبیه رقص دسته‌جمعی، که مردم محلی آن را «بازی» می‌نامند و امروزه برخی آن را در ردیف رقص می‌دانند.
افسانۀ هورامان | اسماعیل شمس اَفْسانۀ هورامان ( ئه‌فسانه‌ی هه‌ورامان)، کتابی مشتمل بر 44 افسانۀ عامیانۀ رایج در منطقۀ اورامان (در زبان محلی هورامان) که باقی صفاری با ثبت و ضبط روایتهای دو پیرزن محلی، در 1382ش آن را به زبان اورامی تنظیم و چاپ کرده است.

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام