ایرا، رود

ایرا، رود \ rūd-e īrā\ ، از شاخه‌های رودخانـۀ دماوند واقع در شمال‌ غربی شهر رودهن.
این رودخانه از دامنۀ کوههای فیل‌زمین (به بلندی 249‘ 3 متر) و کبودکوه (به بلندی 400‘ 2 متر) واقع در 41 کیلومتری شمال ‌شرقی تهران سرچشمه می‌گیرد (افشین، 2/ 493؛ فرهنگ‌ جغرافیـایی رودهـا ... ، 3/ 12؛ فرهنگ جغرافیـایی کوهها ... ، 4/ 420؛ نقشه ... ). رودخانۀ ایرا بـا درازای حـدود 25 کمـ از رودخانه‌های حوضۀ دریاچۀ نمک قم است و در جهت شمال‌ غربی به جنوب ‌شرقی جریان دارد (جعفری، 2/ 116؛ افشین، 2/ 494).
شاخۀ اصلی این رودخانه پس از گذر از روستای ایرا، رودخانۀ لاک‌رود را در غرب این آبادی دریافت می‌کند و به سوی جنوب پیش می‌رود. رودخانۀ ایرا سپس در روستای جورد، آب رودخانۀ جورد را که از شمال سرازیر می‌شود، در خود گرفته، ضمن دورزدن کوه گرم‌دره، زمین روستاهای آردینه، وسکاره، بومهن، لوران، سیاه‌بند، طاهرآباد، گل‌خندان قدیم، زردستان و سیاه‌سنگ را آبیاری می‌کند. این رود سرانجام، با قطع راه اتومبیل‌رو تهران ـ آمل به سیاه‌رود تغییر نام می‌دهد و پس از تلاقی با رودخانۀ آه در روستای سیاه‌سنگ به رودخانۀ دماوند می‌ریزد (افشین، 2/ 493؛ جعفری، همانجا؛ فرهنگ جغرافیایی رودها، همانجا).
رودخانۀ ایرا از رودخانه‌های دائمی با دبیِ کم به شمار می‌رود. منبع‌ تغذیۀ این رودخانه بارش باران و برف و چشمه‌های منطقه است (جعفری، همانجا؛ افشین، 2/ 494؛ فرهنگ جغرافیایی رودها، همانجا).

مآخذ

افشین، یدالله، رودخانه‌های ایران، تهران، 1373 ش؛ جعفری، عباس، رودها و رودنامۀ ایران، تهران، 1376 ش؛ فرهنگ جغرافیایی رودهای کشور، حوضۀ آبریز ایران مرکزی، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، 1383 ش؛ فرهنگ جغرافیایی کوههای کشور، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، 1379 ش؛ نقشۀ تقسیمات کشوری (سیاسی)، استـان تهران، شم‍ 387، گیتاشناسی، تهران، 1383 ش/ 2004 م.

علیرضا بنی‌جانی