شیوه ای در تبادل تاریخ اسلام / محمد باعزم

استفاده از مکتوبات در طول تاریخ به جهت داد و ستدهای علمی و اعطای آن دانش ها به نسل های بعدی از طریق نسخه هایی انجام می پذیرفت که امروزه از آنها با نام نسخ خطی یا مخطوطات یاد می شود.

 

استفاده از مکتوبات در طول تاریخ به جهت داد و ستدهای علمی و اعطای آن دانش ها به نسل های بعدی از طریق نسخه هایی انجام می پذیرفت که امروزه از آنها با نام نسخ خطی یا مخطوطات یاد می شود.

 

اسلام از زمان آغاز خود تلاش کرد تا با آموختن نگارش و خواندن در میان مردمی که کمتر به دانش اهمیت می دادند و توصیه هایی که به کتابت می کرد، آموزه های تمدن ساز خویش را در قالب نوشته های علمی به نسل های بعدی در کنار آموزه های شفاهی منتقل سازد. این علوم مختلف که معصومین علیهم السلام نیز در مشارکت و توصیه به شاگردان به کتابت نقش مهمی را ایفا می کردند از طریق نسخه هایی که بعدها به نسخ خطی معروف شد، انتقال پیدا کرد. علت این نام گذاری به دلیل عدم پیدایش صنعت چاپ در تیراژهای بالا بود و در حقیقت توسط نویسندگان خود کتاب یا افرادی که به این شغل،کسب درامد می کردند و به ورّاقین شهرت دارند،نگارش می شد.

تاریخ اسلام با تمام قدمت خویش از این طریق به علما و دانشمندان رسیده است و از این حیث بسیار قابل اهمیت و قابل ملاحظه است. به عنوان مثال در گزارش آستان قدس رضوی که یکی از مراکز بزرگ نگه داری این آثار است در مورد قرآن های دست نوشت آمده است که قدیمی‌ترین قرآن‌های موجود، نسخه‌هایی هستند که منسوب به دست‌خط ائمه‌ اطهار(علیهم السلام) هستند. علاوه بر این موارد، قدیمی‌ترین قرآن وقف شده مربوط به سال 327 هجری قمری است که احتمالاً تاریخ کتابت آن قدیمی‌تر از تاریخ وقف آن باشد. کتابت این قرآن به قرن نهم هجری بازمی‌گردد. از جمله ویژگی‌های این نسخه می‌توان به ترجمه قرآن به زبان طبری(شمال ایران) اشاره کرد که البته اسم مترجم آن مشخص نیست.

هر کتابخانه گنجینه ای دارد که گنج آن کتابخانه و قلب آن محسوب می شود؛ پس پنهان است و آشنایی با آن برای بسیاری غیر ممکن. در کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه اصفهان نیز ، بخشی است که درب آهنی گاوصندق آن نشان از قدمت و ارجمندی محتویات آن دارد. در‌ آنجا چند دسته کتاب به عزت و احترام نگهداری می شود.

 

نسخه های خطی و گواهی شهادت امام حسین

در مورد شهادت حضرت امام حسین علیه السلام آثار متعددی به صورت خطی در کتابخانه های مختلف وجود دارد. شهادت امام حسین (علیه السلام) در کربلا، بر ادبیات همه‌ی ملت‌های مسلمان تأثیر گذاشته است؛ در ادبیات آئینی و اشعار عاشورایی بر تأثر و حزن ملائک و اجنه تأکید شده است. این مقاله در سه بخش شامل: ،  و  می‌باشد. یا در اثری دیگر ملاحظه می کنیم که به نوعی یک مقتلِ شگفت‌انگیزِ شیعی، به زبان اسپانیولی درباره امام حسین (علیه السلام) است، نشان دهنده حضور یک جامعه مسلمان شیعی در اسپانیای قرن 17م با عقبه‌ای از حضور تشیّع در اندلس بین قرون 8 تا 16م بوده است. از آنجا که موضوع مطالعه نویسنده، ارتباط میان اسپانیا و ایران صفوی در قرن 17م است، وی بر این باور است که با استفاده از این متن مهمّ شیعی، می‌توان دریافت که احتمالاً موریسکوها در تونس، برای خاندانِ سلطنتی اسپانیا، جاسوسی می‌کرده‌اند و چنانکه این احتمال به اثبات برسد، این امر، می‌تواند تأثیراتِ عمیقی بر درکِ ما از روابط بین اسپانیا و ایران شیعی در قرن 17م، بگذارد.

 

منابع:

1. مجله بساتین

2. پایگاه اطلاع رسانی نسخ خطی

منبع: تبیان