یاد گذشته و اندیشه آینده؛

1394/9/1 ۰۹:۴۶

کتاب «یاد گذشته و اندیشه آینده» مجموعه‌ای از مقالات محمدعلی موحد مورخ و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران است. موحد وظیفه مورخ را بازسازی هنرمندانه گذشته همراه با اندیشه و فکر دانسته و معتقد است مورخ امروزی باید در برابر رویدادهای تاریخی اهل چون و چرا باشد. او دو آفت تاریخ‌نگاری را هم درآمیختن تاریخ به افسانه‌پردازی و گزینشی عمل کردن در نقل اسناد می‌داند

در تاریخ ایران و صنعت نفت ایران

محمود فاضلی: کتاب «یاد گذشته و اندیشه آینده» مجموعه‌ای از مقالات محمدعلی موحد مورخ و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران است. موحد وظیفه مورخ را بازسازی هنرمندانه گذشته همراه با اندیشه و فکر دانسته و معتقد است مورخ امروزی باید در برابر رویدادهای تاریخی اهل چون و چرا باشد. او دو آفت تاریخ‌نگاری را هم درآمیختن تاریخ به افسانه‌پردازی و گزینشی عمل کردن در نقل اسناد می‌داند. مقاله «کسروی و تاریخ مشروطه او» اولین مقاله از 10 مقاله نویسنده در کتاب است. وی به جنبه‌های گوناگون شخصیت احمد کسروی پرداخته و تامل و تحقیق او را در زمینه پژوهش‌های تاریخی نقد و داوری می‌کند اما «تاریخ مشروطه» او را از نظر علمی قابل قیاس با دیگر پژوهش‌های تاریخی کسروی نمی‌داند و اعتبار کمتری برای آن قائل است.

ناگفته‌هایی از ماجرای یکصد ساله نفت عنوان مقاله دوم کتاب است. این مقاله به روابط کنسرسیوم که پس از کودتای 28 مرداد 1332 پدید آمد یا شرکت ملی نفت ایران می‌پردازد. عنوان مقاله بعدی کتاب «چرا برتراند راسل اوقاتش از دست مصدق تلخ بود؟» نام دارد. راسل فیلسوف انگلیسی در دو جا از کتاب خاطراتش، به ایران اشاره می‌کند. یکی آن گاه است که ناصرالدین شاه در سفر فرنگ خود به انگلستان می‌رود و دیگری اشاره راسل به تلاش مصدق برای ملی کردن صنعت نفت ایران است. این دو مورد دستاویزی است تا موحد در مقاله خود به نگرش کلی انگلیسی‌ها درباره ماجرای ملی شدن نفت ایران بپردازد.

عنوان مقاله دیگر «بازخوانی پرونده اتحاد اسلام نادر» است. مقاله مذکور درباره کشاکش‌های مذهبی میان ایران و عثمانی و تلاش نادرشاه افشار برای حل آن اختلافات است. «ملاحظات آسیب‌شناسانه در تاریخ‌نویسی ایران» نشان از توجه موحد به مساله دشوار تاریخ‌نویسی دارد. «فصلی از تاریخ تحولات حقوقی ایران» مقاله کم و بش مفصلی است درباره مجموعه احکام چنگیزخان مغول است. نویسنده در این نوشته می‌‌کوشد به این پرسش پاسخ بدهد که پس از جهانگشایی مغولان و تسخیر ممالک اسلامی، جوامع مسلمان چه واکنشی در برابر یاسای چنگیزی نشان دادند؟

مقاله «رضاخان سردار سپه: از فرماندهی کل قوا تا اریکه سلطنت، بهمن 1303 - آبان 1304» درباره برآمدن رضاخان و نقش انگلیسی‌ها دربرکشیدن اوست و نیز روایت مخالفان سلطنت رضاخان درباره تلاش‌ها او برای رسیدن به قدرت است. جزایر سه‌گانه طبل بلند و میان تهی دعوی شیوخ مقاله‌ای درباره جزایر سه‌گانه خلیج فارس و تعلق تاریخی آن‌ها به ایران است. موحد به سیر تاریخ موضوعی می‌پردازد و تاکید بر حقوق قانونی و تاریخی ایران دارد. دو مقاله پایانی این کتاب 250 صفحه‌ای «غبارانگیزی در روایت کودتای 28 مرداد» و «از پشت پرده مذاکرات نفت» مسائل صنعت نفت ایران را مورد بررسی قرار داده است.