طاق پیروزی پالمیرا شکست

1394/7/21 ۱۰:۲۱

هفته گذشته، گروه داعش طاق پیروزی شهر باستانی پالمیرا در سوریه را منفجر کرد تا کارنامه این گروه در هدم آثار تاریخی- فرهنگی جامعه بشری ابعاد تازه‌ای پیدا کند. این گروه، پیشتر معبد بعل شمین و همچنین ردیفی از ستون‌های مجاور آن را نابود کرده بود. آثار تخریب شده حدود 2 هزار سال قدمت داشتند.

  نیوشا رضائیان: هفته گذشته، گروه داعش طاق پیروزی شهر باستانی پالمیرا در سوریه را منفجر کرد تا کارنامه این گروه در هدم آثار تاریخی- فرهنگی جامعه بشری ابعاد تازه‌ای پیدا کند. این گروه، پیشتر  معبد بعل شمین و همچنین ردیفی از ستون‌های مجاور آن را نابود کرده بود. آثار تخریب شده حدود 2 هزار سال قدمت داشتند.

مؤسسه آموزش و تحقیقات سازمان ملل (یونیتار) در بیانیه‌ای تأیید کرده که بخش تخریب شده شامل ساختمان اصلی معبد بعل شمین و همچنین ردیفی از ستون‌های مجاور آن بوده است. این معبد در سده نخست میلادی ساخته شده بود و حدود 2 هزار سال قدمت داشت. گروه داعش از اواخر اردیبهشت ماه 94 که کنترل پالمیرا را به دست گرفت، همواره سرگرم غارت و قاچاق آثار تاریخی این شهر به منظور تقویت بنیه مالی خود بوده است و اکنون به تخریب آن دسته از آثاری که قابل انتقال و فروش نیستند، دست یازیده است. 

بقایای شهر تاریخی پالمیرا، در استان حمص سوریه، در 210 کیلومتری دمشق قرار دارد و توسط سازمان یونسکو در فهرست میراث فرهنگی جهان ثبت شده است. تا پیش از جنگ‌های داخلی سوریه، سالانه حدود 120 هزار گردشگر خارجی از پالمیرا بازدید می‌کردند. بیشتر آثار تاریخی پالمیرا در سده‌های اول و دوم میلادی ساخته شده‌اند. در این زمان، پالمیرا در مسیر راه تجاری شام به مصر قرار داشت و از رونق قابل توجهی برخوردار بود. در این زمان گروهی از آرامی‌ها، اموری‌ها، عرب‌ها و اقلیتی از یهودی‌ها در این شهر زندگی می‌کردند. این جمعیت موفق به خلق آثار معماری پیشرفته‌ای شدند که جملگی از شاهکارهای هنر و معماری جهان باستان به شمار می‌آیند. اغلب این آثار به سبک یونانی و رومی ساخته شده‌اند.

تا پیش از تخریب‌های گروه داعش، شهر باستانی پالمیرا دارای ساختمان‌های تاریخی متعددی از جمله هزار ستون سنگی و 500 آرامگاه بود. برای نمونه، معبد بعل شمین که در شهریورماه سال جاری تخریب شد، معبدی متعلق به خدای طوفان و باران‌های حاصلخیز بود و طاق پیروزی نیز حدود 2 هزار سال قدمت داشت. این طاق به پیشواز «هادریانوس»، امپراتور روم ساخته شده بود. آمفی‌تئاتر پالمیرا نیز محلی برای اجرای نمایشنامه‌های شرقی و مبارزه گلادیاتورها با حیوانات درنده بوده است. بیم آن می‌رود که داعش این اثر عظیم را نیز ویران کند.

در پی تخریب طاق نصرت پالمیرا، «آیرینا بوکووا»  مدیرکل سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) این اقدام را جرم جنگی دانست و خواستار اتحاد جامعه بین‌المللی در برابر تلاش داعش «برای محروم کردم مردم سوریه از دانش، هویت و تاریخ خود شد.» در جریان تخریب‌های پیشین در پالمیرا، «بان‌کی‌مون»، دبیرکل سازمان ملل متحد با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرده بود: «این اقدامات تروریستی و ترورهای وحشیانه به فهرست طویل جنایت‌های صورت گرفته علیه مردم سوریه طی چهار سال گذشته افزوده شدند. تخریب مراکزی که در فهرست ثبت شده میراث جهانی و بشریت هستند، جنایت جنگی محسوب می‌شود و ما از تمامی کشورهای جهان می‌خواهیم که با یکدیگر متحد شده و سریعاً برای پایان دادن به این اقدامات تروریستی وارد عمل شوند.» با این حال، چنین می‌نماید که سازمان ملل و یونسکو فاقد ابزارها و ساز و کارهای لازم برای جلوگیری از اقدامات داعش هستند و تاکنون نیز نتوانسته‌اند از شدت تخریب آثار تاریخی بکاهند.

در ایران نیز  گروهی از هنرمندان با انتشار بیانیه‌ای به تخریب بقایای تمدن‌های کهن و غارت اشیا و آثار عتیقه و ارزشمند موزه‌های عراق و سوریه، اعتراض کردند. در این بیانیه که به امضای کسانی چون پرویز تناولی، آیدین آغداشلو، کامبیز درمبخش، کریستف رضاعی و آلفرد یعقوب‌زاده رسیده، گفته شده است: «همه می‌دانند داعش چیست. همه می‌دانند که او آدمکش است؛ یک ماشین قاتل که روش‌های خودنمایانه و نفرت‌انگیزی برای کشتار و شکنجه به کار می‌برد. اما شاید همه ندانند که عملکرد آن تنها محدود به قتل عام نیست؛ داعش دشمن تاریخ است؛ دشمن تاریخ اندیشه، تاریخ هنر، تاریخ زیبایی، تاریخ زبان. در یک کلام او دشمن میراث بشری است.»

در ادامه بیانیه آمده است: «ظاهراً همگان از رویکرد خصمانه داعش آگاهند و هر کس به فراخور توان ذهن یا حنجره‌اش، صدای مخالفتش را بلند می‌کند. اما یک پرسش؛ تفاوت هنرمند با دیگران در این اعتراض چیست؟ هنر امروز ما به رغم تمام تفاوتهایش، ریشه در میراث باستانی بشر دارد.

از الواح سومری تا دروازه‌های بابلی، از بناهای شکوهمند پالمیرا تا تندیس‌های شگرف آشوری و...شاید پاسخ آن پرسش در همین میراث بشری و در همان خوی تخریبگر داعش است. شاید زمان آن باشد که هنرمندان معاصر واکنشی متفاوت از خود نشان دهند و به اعتراضی فعال علیه داعش بپردازند؛ نه داعش، بلکه هر آنچه و آنکه میراث تمدن بشری را هدف قرار داده است. امید که کنشگری هنرمندان، با گام‌هایی عملی همراه باشد تا دست کم این نابودی نادیده انگاشته نشود.»

منبع: روزنامه ایران