ضیاء موحد:نه می‌توان خشک بود، نه در را باز گذاشت

1394/7/11 ۱۲:۵۱

ضیاء موحد می‌گوید: نمی‌توان با زبان به صورت خشک برخورد کرد و از دیگر سو نمی‌توان در را بازگذاشت که سیل معادل‌ها و اصول غیرکاربردی و غلط وارد زبان شود. این شاعر و منطق‌دان پیشکسوت درباره‌ مشکل‌های زبانی و رواج اشتباه‌ها اظهار کرد: منبع تصحیح زبان، فرهنگستان است، اما در دستوراتش تناقض هم دیده می‌شود. یک روز می‌گوید «ها»ی جمع را متصل بنویسید، یک روز به منفصل نوشتنش دستور می‌دهد. این دستور عمل‌هایی که تغییر می‌کنند از زمان فرهنگستان اول مشکل ما بوده و هنوز حل نشده‌اند. برخی به علت این‌که کار رایانه را آسان کنند به جدانویسی معتقدند و عده‌ای هم می‌گویند که ما باید رایانه‌ها را تقویت کرده و برنامه مناسب بنویسیم، نه این‌که به اقتضای ابزاری که تولید غرب است زبان را تغییر بدهیم.

ضیاء موحد می‌گوید: نمی‌توان با زبان به صورت خشک برخورد کرد و از دیگر سو نمی‌توان در را بازگذاشت که سیل معادل‌ها و اصول غیرکاربردی و غلط وارد زبان شود.

این شاعر و منطق‌دان پیشکسوت درباره‌ مشکل‌های زبانی و رواج اشتباه‌ها اظهار کرد: منبع تصحیح زبان، فرهنگستان است، اما در دستوراتش تناقض هم دیده می‌شود. یک روز می‌گوید «ها»ی جمع را متصل بنویسید، یک روز به منفصل نوشتنش دستور می‌دهد. این دستور عمل‌هایی که تغییر می‌کنند از زمان فرهنگستان اول مشکل ما بوده و هنوز حل نشده‌اند. برخی به علت این‌که کار رایانه را آسان کنند به جدانویسی معتقدند و عده‌ای هم می‌گویند که ما باید رایانه‌ها را تقویت کرده و برنامه مناسب بنویسیم، نه این‌که به اقتضای ابزاری که تولید غرب است زبان را تغییر بدهیم.

او در ادامه بیان کرد: من در منزل خانم بهبهانی، گلستانی دیدم که تمام حروف را جدا نوشته بود؛ به عنوان مثال کلمه «گلستان» را به صورت «گ ل س ت ا ن» نوشته بود. پیشتر همه این آزمایش‌ها انجام شده است اما اقتضای زبان فارسی ما را از منفصل نوشتن افراطی بازمی‌دارد.

موحد با بیان این‌که میزان متصل و منفصل نوشتن تصمیمی است که فرهنگستان زبان می‌گیرد، اظهار کرد: افرادی که در این مجموعه کار می‌کنند ادیب و زبان‌شناس هستند و به جنبه‌های زیبایی زبان توجه می‌کنند، البته در فرهنگستان هم تفاوت نظر وجود دارد، اما بهتر است برای یکپارچه شدن از رسم‌الخط فرهنگستان استفاده شود. در این بین اگر مشکلی در کار پیش آمد استثنایی برای آن قائل خواهیم شد.

این شاعر در ادامه گفت: در تمام زبان‌ها حروفی را می‌نویسند که خوانده نمی‌شوند. به عنوان مثال در کلمه night حرف g خوانده نمی‌شود. زبان فرانسه هم به همین صورت است. کار خوبی که فرهنگستان انجام داده، انتشار کتاب «فرهنگ املایی خط فارسی» است که هر از چند گاهی به مدخل‌های آن اضافه می‌شود. در این کتاب به مشکل کلمات پرکاربرد مثل مساله - که با الف یا همزه می‌نویسند - پاسخ داده است.

او با بیان این‌که کتاب «فرهنگ املایی خط فارسی» به اغلب مشکل‌ها جواب قطعی می‌دهد، افزود: این کتاب در برخی کلمات دونوشتاری نیز معتقد است به هر دو صورت می‌توان آن‌ها را نوشت. هر کسی که بخواهد رسم خط فارسی را رعایت کند، بهتر است به دستورعمل‌های خط‌نویسی فرهنگستان عمل کند. در کتاب «غلط ننویسیم» آقای نجفی کمی در چاپ اول سخت‌گیری نیز وجود دارد. البته آقای نجفی اکنون روشش را متعادل کرده و امیدواریم ویرایش بعدی را - که سه‌برابر این است - به چاپ برسانند و مسائل لغوی، نحوی و رسم‌الخطی را هم حل کنند.

موحد با اشاره به این‌که امروزه مشکلات نحوی نیز بسیار رواج پیدا کرده است، گفت: به عنوان مثال بسیار رایج شده که بعد از فعل، «را» می‌آورند؛ به عنوان مثال می‌گویند: «کسی که من دیده‌ام را می‌شناسی؟» این با قواعد فارسی مخالف است. ما در فارسی بعد از فعل «را» نمی‌آوریم.

او ادامه داد: در این موقعیت دو نظر وجود دارد. برخی زبان‌شناسان معتقدند چیزی که در زبان جا افتاده باید رعایت شود چون جا افتاده است. برخی دیگر می‌گویند اگر همه‌ اشتباه‌هایی را که جا می‌افتد بپذیریم زبان از حالت درست خارج می‌شود و ما نباید طرز عادی حرف زدن مردم را ملاک قرار بدهیم. در تمام زبان‌ها مانند انگلیسی کتاب‌هایی برای درست‌نویسی دارند. زبان که نمی‌تواند بی‌قاعده باشد. هر انحرافی از شکل معمول را به رسمیت شناختن کار درستی نیست و بهتر است حداقل بعضی نکات مهم رعایت شود.

این شاعر پیشکسوت در ادامه بیان کرد: در سبک نوشتاری ممکن است نویسنده برای تاکید جای کلمات را عوض کرده یا بعضی را حذف کند. در نوشته‌های آل احمد از این دست نمونه‌ها بسیار پیدا می‌شود؛ به عنوان مثال می‌گوید «دو روز دیگر هوا سرد خواهد شد و سار از درخت» او فعل "پرید" را به علت آن‌که ضرب‌المثل معروفی است حذف می‌کند. این از مشخصات سبکی است و مساله مهمی نیست که سر و صدا به پا کنیم؛ باید در مقابل چنین مسائلی خیلی متعادل پیش رفت.

او همچنین درباره مشکل‌های کلمه‌سازی گفت: کلمه‌سازی‌های اشتباه جا نمی‌افتد. من در کتاب «متون منطق» به زبان منطق جدید نیز پرداخته‌ام. زمان نگارش آزمایشی کردم و برای برخی کلمات چند معادل به کار بردم‌. کاملا مشخص بود که دانشجوها کدام معادل را می‌پذیرند. بسیاری از کلماتی که فرهنگستان تصویب می‌کند، به کار نمی‌رود. در زمان فرهنگستان اول هم همین‌گونه بود. در همان زمان صادق هدایت در مقاله‌ای کلماتی همچون باشگاه را که فرهنگستان وقت تصویب کرده بود، مسخره کرد اما الان این‌گونه کلمات جا افتاده است. از سوی دیگر، ادیب سلطانی در «سنجش خرد ناب» کلماتی عجیب و غریب به کار برده است اما این کلمات محال است که بمانند.

ضیاء موحد در پایان یادآور شد: زبان پدیده‌ عجیب و غریبی است. باید هم به تمایل و پسند مردم و هم به اقتضای زبان توجه کرد.

ایسنا