1394/6/29 ۱۲:۱۵
در جهان امروز نمی توان رسانه ها را نادیده گرفت حتی اگر رسانه ای با هدفی خاص انتشار یابد. اما در این میان رسانه هایی هستند که نوع ارتباط آنها با مخاطبان و جامعه ارتباطی تعریف شده و بر اساس مصادیق اطلاع رسانی حرکت می کند. در گفت و گوی ذیل که با دکتر جلایی پور صورت گرفته سعی شده تا ضمن بررسی موضوع فوق جایگاه روزنامه اطلاعات به دلیل انتشار نود ساله اش در جریانات و کنشهای سیاسی و اجتماعی مورد بحث و بررسی قرار گیرد. اگرچه دکتر جلایی پور معتقد است که "روزنامه اطلاعات در فضای میانه حرکت می کند و چرخش عجیب و غریب ندارد".
90 سالگی موسسه اطلاعات در گفت و گو با حمید رضا جلایی پور، استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران
منوچهر دین پرست : در جهان امروز نمی توان رسانه ها را نادیده گرفت حتی اگر رسانه ای با هدفی خاص انتشار یابد. اما در این میان رسانه هایی هستند که نوع ارتباط آنها با مخاطبان و جامعه ارتباطی تعریف شده و بر اساس مصادیق اطلاع رسانی حرکت می کند. در گفت و گوی ذیل که با دکتر جلایی پور صورت گرفته سعی شده تا ضمن بررسی موضوع فوق جایگاه روزنامه اطلاعات به دلیل انتشار نود ساله اش در جریانات و کنشهای سیاسی و اجتماعی مورد بحث و بررسی قرار گیرد. اگرچه دکتر جلایی پور معتقد است که "روزنامه اطلاعات در فضای میانه حرکت می کند و چرخش عجیب و غریب ندارد".
***
یکی از مباحثی که در میان تئوری پردازان رسانه ها مورد توجه قرار می گیرد بحث ارتباط جامعه و رسانه است. شما به عنوان یک جامعه شناس و فردی که فعالیت رسانه ای هم در کارنامه خود داشته ارتباط رسانه و جامعه را چگونه می بینید؟ آیا رسانه بر جامعه تاثیر گذار است و یا اینکه جامعه به رسانه ها نقش و خط دهی می کنند؟
این بحث از هر دو سو مورد توجه است. هم شرایطی که جامعه دارد بر رسانه تاثیر گذار است و هم هیات تحریریه و نویسندگان و گزارشگران و سردبیر روزنامه و یا نشریه ای که منتشر می کنند بر جامعه تاثیر گذار است و نمی توان یک سویه بحث کرد. نسبت جامعه و رسانه یک امر متقابل و دوسویه است و هیچ طرف بی تاثیر از طرف دیگر نیست. البته در جوامع تک صدا از روزنامه های رسمی انتظار دارند که جامعه را یک طرفه خط بدهند ولی در جوامع چند صدایی رسانه واسطه دو سویه میان اقشار مردم و حکومت در جامعه است .
شما روزنامه اطلاعات را در این پروسه چگونه می بینید و تا چه اندازه نسبت روزنامه اطلاعات و جامعه امری دو سویه و تاثیرگذار است؟
درمورد روزنامه اطلاعات که یکی از اولین روزنامه ها و روزنامه باسابقه و ریشه دار ایران است بحثهای زیادی می توان کرد ولی من در این فرصت کوتاه به دو نکته اشاره می کنم. یکی این است که یک ضعفی در جامعه ایران است که ضعف کمی نیست. گفته می شود که در جامعه ما "انباشت امور" صورت نمی گیرد. حالا این انباشت این امور می تواند مادی و حتی غیر مادی باشد. منظورم از انباشت غیر مادی، سرمایه های سازمانی و نهادی و رویه ای و پژوهشی و انجمنی است که در جامعه ما خوب انباشت نمی شود و نسل به نسل به درستی انتقال نمی یابد. همین ضعف است که دکتر کاتوزیان از آن در ایران به عنوان جامعه کوتاه یاد می کند انهم برای جامعه ای که تاریخی بلند وکهن دارد. حتی در سرمایه های مادی هم به درستی انباشت نداریم. به طور مثال ایران در یک دوره هشت ساله هشتصد میلیارد درآمد ارزی داشته اما وقتی که با تحریم مواجه می شود آن انباشت در اختیار اقتصاد سیاسی ایران قرار نمی گیرد که بتواند با مشکلات خودش دست و پنجه نرم کند.
ما نشریه دویست ساله نداریم. حتی انتشارات دویست ساله هم نداریم که امروزه در بسیاری از کشورهای دنیا اعم از اروپایی و حتی آسیایی ما چنین نشریاتی و انتشاراتی را می بینیم. ما حزب صد ساله نداریم. اگر از این منظر نگاه کنیم بسیار جالب است که روزنامه اطلاعات نود ساله شده است. یعنی نشان می دهد که در این جامعه کوتاه مدت رخداد بلند دامنه هم داریم.اکنون می بینیم یکی از نشریات باسابقه، ملی، ریشه دار و سراسری تداوم نود ساله دارد.
شما پایداری این روزنامه در چه چیزی می بینید؟
پایداری این روزنامه در پیش از انقلاب عوامل زیادی داشته که من به یک مورد اشاره می کنم و آن این است که افراد حرفه ای در این روزنامه مشغول بودند. روزنامه نگاران حرفه ای و بعضی از آنها حتی چهره های معروف فرهنگی شدند. به این نکته اشاره کنم که یک روزنامه می تواند در خدمت یک حزب و یا یک مکتب و ایدئولوژی باشد و حتی در خدمت یک جریان اقتصادی و پولساز و تجاری باشد اما اطلاعات اینگونه نبود بلکه در این روزنامه افرادی فعالیت می کردند که کارشان و حرفه شان روزنامه نگاری بود.
تداوم این روزنامه در بعد از انقلاب به نقش مدیر مسئول این روزنامه یعنی آقای دعایی باز می گردد. آقای دعایی دارای ویژگی های مهمی است که یکی از آنها سرمایه انقلابی این مرد است که فقط به انقلاب 57 خلاصه نمی شود بلکه به دو دهه قبل از آن مربوط است. وی یک انقلابی است که در کانون انقلاب قرار داشت و یار نزدیک امام و بلا واسطه بود. یک چنین آدمی (که معمولا در انقلابها فرصتها و مقامها و پستهای سیاسی و اقتصادی پیدا می کنند) بر گرایش فرهنگی خودش می ماند و به حداقلی قانع می شود. پستی که ایشان در اوایل انقلاب گرفت یعنی مسئولیت روزنامه اطلاعات، پست بسیار کم و کوچکی برای ایشان بود. ولی وی گرایش فرهنگی قبل از انقلابش را رها نکرد و در پست مسولیت روزنامه ادامه داد. ایشان مثل اقای بجنوردی (که ازانقلابیون فابریک بود) در دایرت المعارف به امر فرهنگی چسبید. دعایی شش دوره نماینده مجلس بود اما مدیریت روزنامه اطلاعات را رها نکرد.
علت بعدی که البته این روزها این اصطلاح خیلی باب شده و آن این است که ایشان اعتدال گرا بود. با همه نیروهای انقلاب ارتباط همدلانه داشته و دارد و از معدود شخصیتهای سیاسی است که اغلب گروه ها و گرایشهای سیاسی ایشان را قبول دارند. در جریان انقلاب شخصیتهای بودند که به رسانه دو طرفه اعتقادی نداشتند و رسانه را ستون ضد انقلاب و بلندگوی خارجی می دانستند اما یک چنین شخصیتی باعث شد که کشتی روزنامه اطلاعات را در مسیر بادها به جلو ببرد. من عامل تداوم روزنامه اطلاعات در بعد از انقلاب را به شخصیت اعتدالی مدیر مسئول روزنامه مربوط می دانم.
روزنامه اطلاعات به یک تعبیری می توان گفت که جزو روزنامه های حرفه ای ایران است که خبر رسانی می کند و همه خبرها را پوشش می دهد. به این معنا نیست که مواردی را بزرگ و مواردی را کوچک جلوه دهد. البته از یک بابت حتی اخیرا پیشرو هم بوده است. در یکی دو سال اخیر تحت تاثیر جوهای ممنوع التصویری و موارد دیگر قرار نگرفت همین روزنامه بود که توانست وظیفه اطلاع رسانی را در برابر شخصیتهای انقلاب ایفا کند و اکنون هم ادامه می دهد.
در میان کنشها و واکنشهای سیاسی و اجتماعی که در کشور رخ می دهد شما روزنامه اطلاعات را در کدام دسته قرار می دهید؟
به تعبیر امروزی ها متعلق به میانه روهاست. میانه روهای اصلاح طلبی و میانه روهای اصول گرایی. روزنامه اطلاعات در فضای میانه حرکت می کند و چرخش عجیب و غریب ندارد.
یک دسته بندی در میان رسانه های دنیا قرار دارد و آن این مسئله است که برخی از روزنامه ها را جزو روزنامه های منتقد دولتی و یا حاکمیتی می دانند آیا می توان روزنامه اطلاعات را جزو این دسته دانست؟
به نظر من اطلاعات یک روزنامه حاکمیتی ولی حرفه ای است که سعی می کند روزانه خبر رسانی کند و به سمت اطلاع حرکت کند. در ضمن در موسسه اطلاعات کارهای زیر بنایی هم می شود. به طور مثال مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی که از سوی این موسسه منتشر شد بسیار تاثیرگذار بود. یک مجله با رویکرد به علل عمیق بود که به مسائل اجتماعی و سیاسی و اقتصادی ایران به شکل سطحی نگاه نمی کرد که هم اکنون هم منتشر می شود. این مجله از جمله نشریات پیشکسوت فکری و عمیق بعد از انقلاب است.
مواجه روزنامه اطلاعات را با مخاطبانش چگونه می بینید؟
این روزنامه همیشه توانسته خبر رسانی کند. روزنامه ای که در سطح ملی منتشر می شود.
برخی از رسانه ها از سنت و قدمتی که دارند سعی می کنند به لحاظ شکل و محتوا حفاظت کنند شما توجه به قدمت روزنامه اطلاعات را آیا مطلوب می دانید؟
یک چیزی که در روزنامه اطلاعات شما می بینید این است که شما با یک دسته خاصی از خبر و تحلیل رو به رو نمی شوید. شما با روزنامه ای رو به رو می شوید که ملی است و جریانها و اخبار به شکل توصیفی خودش را نشان می دهد. اخبار به شکل بزرگ نمایانده شده و یا کوچک نمایانده شده نیست. این روزنامه از قدیم حتی فراملی هم بوده و توانسته ایرانیان خارج از کشور را به سبک حرفه ای و بدور از شانتاژ سیاسی مورد توجه قرار دهد.
مسئولیت روزنامه اطلاعات در گفتمانهای سیاسی و اجتماعی و فرهنگی کشور چگونه می بینید و چه مسئولیتی برای این روزنامه متصور هستید؟
جامعه ما همچنان نیازمند رسانه حرفه ای اطلاع رسان و تحلیل رسان هستیم. ولی هم باید حکومت رسانه های حرفه ای داشته باشد و هم جامعه مدنی رسانه های حرفه ای خودش را داشته باشد. اگر چنین شود رسانه ها توا نسته اند میانجی خو بی بین حکومت ومردم باشند و از شکاف تاریخی مردم و حکومت بکاهند. با این همه ما هنوز در عرصه رسانه ای راه بلندی در پیش داریم.
منبع: ویژه نامه نودمین سال انتشار روزنامه اطلاعات
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید