مزد صداقت یک سیاستمدار محبوب / محمد علی مهتدی

1394/6/9 ۱۰:۱۵

درآرشیو مؤسسه مطالعات امام موسی صدر عکسی قدیمی پیدا شد که کسی تفسیر آن را نمی‌دانست. عکس را دوست و همکار عزیز، آقای علی جعفرآبادی مسئول روابط عمومی مؤسسه فرهنگی و تحقیقاتی امام موسی صدر برایم ایمیل کرد و پرسید که آیا در حافظه ام از سال‌های اقامت در لبنان، چیزی ازاین عکس به خاطر می‌آورم یانه. عکس، ساختمانی چند طبقه را نشان می‌داد با بالکن‌های متعدد و پراز جمعیت.

رمزگشایی از یک عکس نویافته به انگیزه 9 شهریور سالروز ربوده شدن امام موسی صدر

درآرشیو مؤسسه مطالعات امام موسی صدر عکسی قدیمی پیدا شد که کسی تفسیر آن را نمی‌دانست. عکس را دوست و همکار عزیز، آقای علی جعفرآبادی مسئول روابط عمومی مؤسسه فرهنگی و تحقیقاتی امام موسی صدر برایم ایمیل کرد و پرسید که آیا در حافظه ام از سال‌های اقامت در لبنان، چیزی ازاین عکس به خاطر می‌آورم یانه. عکس، ساختمانی چند طبقه را نشان می‌داد با بالکن‌های متعدد و پراز جمعیت. روی زمین هم جمعیتی انبوه پشت به دوربین به چشم می‌خوردند. مکان را به یادآوردم: ساختمان قدیمی فرودگاه بیروت بود. وجود برج مراقبت در بالای سمت چپ همین حدس را تأیید می‌کرد. اما سؤال این بود که این جمعیت انبوه برای چه مقصودی در فرودگاه جمع شده‌اند. به نوبه خود، عکس را برای تعدادی از دوستان لبنانی ایمیل کردم که در این میان، دوست قدیمی آقای دکتر طلال عتریسی، استاد علوم اجتماعی دانشگاه لبنان، تأیید کرد که عکس مربوط به ساختمان قدیمی فرودگاه بیروت است اما مناسبت این تجمع در فرودگاه را کسی نمی‌داند.خانم منی‌سکریه، روزنامه نگار معروف و دبیر خبرگزاری ملی لبنان نیز اطلاع داد که چیزی از این عکس نمی‌داند و درآرشیو روزنامه السفیر نیز جست‌و‌جو کرده وچیزی به دست نیاورده است.

  عکس را با دقت نگاه کردم. لباس و پوشش مردان نشان می‌داد که عکس باید مربوط به دهه‌های 60 یا 70 میلادی باشد.آن هم در فصل سرما. وجود دو فرد روحانی شیعی در سمت راست و مردی با کوفیه (چفیه) سفید و عقال سیاه در سمت چپ که مخصوص عشایرشیعی منطقه بقاع در لبنان است، رنگ و بوی شیعی به عکس می‌داد. معلوم بود که این همه آدم در فرودگاه بیروت جمع شده‌اند برای استقبال از یک شخصیت محبوب. اما این شخصیت چه کسی می‌توانست باشد؟

انبوه جمعیت، چه آنها که در صحن فرودگاه بودند و چه آنها که در بالکن‌ها و پشت بام و اطراف برج مراقبت جمع شده بودند به یک نقطه توجه داشتند که محل حضور آن شخصیت بود که خودش در عکس دیده نمی‌شد. شخصیت‌های محبوب در آن دوران را در ذهنم جست‌و‌جو کردم. جمال عبدالناصر؟ ژنرال شارل دوگل؟ اما این‌ها کی به بیروت سفر کرده‌اند که من خبر ندارم؟ حتی اگر آن شخصیت یکی از این‌ها باشد امکان ندارد این همه جمعیت برای استقبالش در فرودگاه جمع شوند. مگر لبنان چقدر جمعیت دارد؟ در آن زمان حداکثر 4 میلیون. از این گذشته فرودگاه برای خودش حساب وکتاب دارد وکسی را به صحن داخلی راه نمی‌دهند و این عکس نشان می‌دهد که آن شخصیت آنقدر مهم و محبوب بوده که مردم عملاً فرودگاه را اشغال کرده‌اند! عکس برایم صحنه‌ای از استقبال مردمی از امام خمینی در فرودگاه مهرآباد و سپس ساختمانی نیمه کاره در خیابان آزادی را تداعی می‌کرد که انبوهی از جمعیت طبقات آن ساختمان را پر کرده بودند و هرآن بیم آن می‌رفت که عده‌ای ازآن بالا به پایین سقوط کنند.

  نمی‌دانم چرا آقای جعفرآبادی احساس کرده بود که عکس باید ارتباطی با امام موسی صدر داشته باشد که برای حل بحران لبنان و جلب نظر سران عرب به اهمیت مقاومت در برابر توطئه‌های اسرائیل از این فرودگاه به آن فرودگاه می‌رفت و درانتظار ملاقات با سران کشورها در هتل‌ها رحل اقامت می‌افکند، چرا که در ایمیل خود شعری از شاعر معروف سوری، نزار قبانی را هم آورده بود که:

أُسافرْ خلفک،

أدخلُ کلَّ المطارات

أسألُ کلَّ الفنادق عنک،

فقد یتصادفُ فیها...

(به دنبالت سفر می‌کنم

به همه فرودگاه‌ها وارد می‌شوم

در همه هتل‌ها سراغ تو را می‌گیرم

شاید تصادفاً تو آنجا باشی!)

 این گونه بود که جلد سوم از مجموعه دوازده جلدی  «مسیره  الامام السید موسی الصدر» را که به تحولات سال‌های 1971 تا 1973 مربوط می‌شد، از قفسه کتاب‌ها بیرون کشیدم و بی‌اختیار، همچنان که همه ما به دیوان حافظ تفأل می‌زنیم،  آن را گشودم واز آنچه درصفحه سمت راست خواندم غرق در حیرت شدم:

19 مارس 1973

[ 29 اسفند 1352]

«امام موسی صدر، پس از ادای فریضه حج ودیدار از کشورهای عربستان سعودی، بحرین، قطر، امارات وکویت، دیروزبا یک هواپیمای اختصاصی  کویتی، به بیروت بازگشت ومورد استقبال رسمی ومردمی قرار گرفت.در مراسم استقبال از ایشان آقای پی یر حلو، وزیر صنایع ونفت، به نمایندگی از سوی ریاست جمهوری، عده‌ای از وزیران ونمایندگان پارلمان، سفیر کویت در لبنان، آقای محمد عدسانی، جمعی از علما وروحانیون وانبوهی از هموطنان که تعدادشان ده‌ها هزار نفر تخمین زده می‌شد در فرودگاه حضور داشتند.  صحن فرودگاه وبام وبالکن‌ها وبلوار خارج فرودگاه  آکنده از انبوه شهروندانی بود که از جنوب، بقاع، بیروت وحومه آن برای استقبال از امام موسی صدر گردآمده بودند ومرتباً به طرفداری از وی واندیشه‌اش شعار می‌دادند. نماینده ریاست جمهوری در اتومبیل، امام موسی صدر را از فرودگاه تا محل مجلس عالی اسلامی شیعی در حازمیه همراهی کرد ودر طول راه مردمان زیادی اجتماع کرده ودر برابرکاروان امام صدرگوسفند قربانی می‌کردند به‌طوری که طی مسافت از فرودگاه تا مجلس شیعی بیش از یک ساعت ونیم به طول انجامید.»

 امام موسی صدر در فرودگاه بیروت خطاب به انبوه جمعیتی که برای استقبال از وی گردآمده بودند سخنانی ایراد کرد وگفت: «برادران عزیز! سلام و رحمت خداوند بر شما باد!  من نمی‌دانم با چه زبانی از این همه احساسات پاک شما تشکر کنم. تشکر این بنده ضعیف این است که وجودم را وقف خدمت به شما وبالا بردن شأن این کشور نمایم وپیوسته در کنار مستضعفان ومحرومان باشم. امروز ودراین شرایط حساس منطقه، همه ما باید صفی واحد در برابر دشمن غاصب ومتجاوز در مرز جنوبی کشور باشیم. از خودم وهمه شما می‌خواهم که هر یک از ما سربازی مسلح یا بمبی آتشین در برابر دشمن صهیونیستی باشیم وسدی محکم از مقاومت را دربرابر دشمن به وجود آوریم تا بتوانیم کشور عزیز خود را در برابر تعدی‌ها وتوطئه‌های دشمن حفظ کنیم. من از تک تک شما تشکر می‌کنم وبا خدای خود پیمان می‌بندم که پیوسته درخدمت شما واین کشور باشم وتردیدی ندارم که خداوند یار ومددکار ماست که خود فرموه است: «إن الله یدافع عن الذین آمنوا.» (به نقل از روزنامه‌های الحیاه، الجریده، لسان الحال، 19/3/1373)

٭ ٭ ٭

معما حل شد! با آن شکل حیرت‌انگیز! گویا خودش ما را راهنمایی کرد تا به محض گشودن کتاب در برابر توضیح عکس قرار گیریم ونیازی به ورق زدن چندین جلد وگشتن در هزاران خبر وتحلیل نباشد. اما سؤال این است که این همه محبوبیت چرا وازکجاست؟ در واقع این سؤالی بود که بعد از آن استقبال عظیم در محافل مختلف لبنان مطرح شد وحتی برخی از روزنامه نگاران در مصاحبه‌های خود راز این محبوبیت را از امام صدر پرسیدند و وی به سادگی در پاسخ به آنها می‌گفت: «این را باید از خود مردم بپرسید، ولی من بنده ضعیفی بیش نیستم وتا جایی که من احساس می‌کنم، شاید علت اینکه مردم به من لطف دارند این باشد که من با آنها صادق هستم وآنها می‌دانند که هدفی جز خدمت به آنها بویژه به ضعیفان ومحرومان ندارم.»

صدق! پس راز این محبوبیت در صدق است که قرآن کریم نیز می‌فرماید: «یوم ینفع الصادقین صدقهم»، روزی که صدق به درد صادقین می‌خورد. ودستور است که  «کونوا مع الصادقین»، همراه با صادقین باشید. همچنین این نوع محبوبیت خدادادی است واین پروردگار متعال است که‌بنده صادق خود را محبوب خلق خود می‌کند، کاری که با امام موسی صدر وقبل از آن با موسای کلیم کرد. و او خود در سوره طه خطاب به موسای کلیم می‌فرماید: «والقیتُ علیک محبه منی و لتُصنَعَ علی عینی!» من از سوی خود محبت را بر تو افکندم تا در برابر چشمم ساخته شوی!

   لبنان هرگز شخصیتی این چنین وبا این مقدار کاریزما وتأثیر به خود ندیده است وبدیهی است که وجود چنین شخصیتی بسیاری از صاحبان قدرت وپول را دچار ترس ووحشت می‌کند. درست به همین دلیل است که موجی از توطئه واتهام از چپ و راست علیه امام موسی صدر به راه می‌افتد. راستی‌ها او را طرفدار کمونیسم وچپی‌ها عامل امپریالیزم می‌خوانند!

یک بار از شهید دکتر چمران پرسیدم چرا این همه به امام موسی صدر حمله می‌شود وبه وی اتهام می‌زنند؟ گفت: حسد! عده‌ای به محبوبیت وموفقیتش حسد می‌ورزند وعده‌ای دیگر از محبوبیتش دچار ترس هستند.

 وجالب است که در میان آن استقبال پرشور که هرگز لبنان نظیر آن را به خود ندیده است، از مقاومت در برابر رژیم صهیونیستی سخن می‌گوید ونه از هیچ موضوع وخواست دیگری واین نشان نگاه ژرفی است که خطر واقعی را می‌بیند وبه چیزی جز مقاومت در برابر این خطر نمی‌اندیشد.

اینک 37 سال از ربوده شدنش می‌گذرد. کاش امروز در میان ما بود ومی دید که بذر مقاومتی که همراه با شهید دکتر مصطفی چمران در جنوب لبنان کاشت، تبدیل به درختی تنومند شده واسرائیل وهمپیمانان غربی وعربش را به خاک مذلت نشانده است.

محمد علی مهتدی؛ مسئول سابق دفتر صدا و سیما در بیروت

روزنامه ایران