از کودتای نظامی تا کودتای حقوقی / یعقوب توکلی

1394/5/28 ۰۹:۵۹

نفت همواره یکی از اساسی‌ترین و حیاتی‌ترین پایه‌های اقتصاد جهان مدرن به حساب می‌آمده است اما این پایه اقتصادی بسیار مهم هیچ مایه‌ای برای صاحبان اصلی آن نداشت و این واقعیتی بود که ملت ایران برای به دست آوردن منافع ناشی از آن قیام کرده بود.

نگاهی به رخدادِ تابستان 1332 در ایران

نفت همواره یکی از اساسی‌ترین و حیاتی‌ترین پایه‌های اقتصاد جهان مدرن به حساب می‌آمده است اما این پایه اقتصادی بسیار مهم هیچ مایه‌ای برای صاحبان اصلی آن نداشت و این واقعیتی بود که ملت ایران برای به دست آوردن منافع ناشی از آن قیام کرده بود. هرچند رهبران ملت دچار این اشتباه استراتژیک بودند که تصور می‌کردند در داخل نظام وابسته به امپریالیسم نفتی می‌توانند منافع نفت را به خزانه ملت واریز کنند اما همچنان که شاهد بودیم در طول دوران نهضت امپریالیستی نفتی اجازه بهره‌گیری از منابع نفتی را به مردم ایران نداد. از سوی دیگر این قدرت امپریالیسمی توانسته بود با استفاده از همین منابع ساختار نظامی و امنیتی کشور را در کنترل سیاست‌های خود درآورد. ارتش و نیروهای انتظامی که برآمده از نیروهای پلیس جنوب، قوای قزاق، قوای چریک شرقی و ژاندارمری بودند در طول دوران قاجار و بعد پهلوی‌ها توسط انگلستان، روسیه و امریکا سازماندهی شده بودند. به طور طبیعی ساختار فرماندهی نیروی نظامی در ایران در اختیار غرب بود. از سویی دیگر‌MI6 و سیاست خارجه انگلستان به دلیل اشراف مطالعاتی و اطلاعاتی از فضای ایران توانسته بودند طیف گسترده‌ای از جامعه لات‌ها (در مقابل لوطی ها) را به استخدام خود درآورند، چراکه لات‌ها دست به اقدام خشونت‌آمیز می‌زدند و برای حاکمیت پهلوی یا انگلستان فداکاری می‌کردند ولی در مقابل آن قدرت مطالبه اجتماعی و سیاسی را در حوزه قدرت سیاسی نداشتند. این ارتباط با ارتش و اشراف بر طبقات فرودست جامعه توانست به انگلستان کمک کند تا در فرآیند اختلاف بین رهبران نهضت و فقدان فهم استراتژیک آنها و مهم‌تر از همه بیماری حقوقی بینی قضایای استراتژیک در روابط بین‌الملل، کشور را به سمت مخاطره کودتا و دیکتاتوری پیش برد. کودتای 28 مرداد قطعاً با عملیات مشترک ریاست جمهوری امریکا (ژنرال دوآیت آیزنهاور) و نخست‌وزیری انگلستان (سر وینستون چرچیل) علیه دولت ملی ایران و نهضت ملی شدن صنعت نفت صورت گرفت. بقیه عوامل، عوامل فرودست و فرمانبران رئیس جمهوری امریکا و نخست‌وزیر انگلستان بودند و هرگونه تلاش تاریخی نگارانه در انداختن جرم کودتا و کشتار مردم ایران و تحمیل یکی از سیاه‌ترین دوره‌های دیکتاتوری بر مردم ایران به گردن عوامل فرودست خیانت در تاریخ نگاری است. بخش بسیار مهم کودتای 28 مرداد کودتای حقوقی در جریان قرارداد کنسرسیوم بوده است. اگردر کودتای 28 مرداد، ژنرال‌هایی چون سرلشکر فضل‌الله زاهدی، حسن اخوی، تیمور بختیار و نادر باتمانقلیچ و چاقوکشانی چون حسین رمضان یخی، ناصر جگرکی و شعبان جعفری و بدنامانی چون پری آژدان قزی و ملکه اعتضادی حضور داشتند و آدم کشانی چون اسدالله علم، شاپور جی، سرلشکر تیمور بختیار و سرتیپ مولوی در آن شرکت داشتند، در کودتای حقوقی علیه ملت ایران حقوقدانان و اقتصاددانان شیک، مرتب و تحصیلکرده دانشگاه‌های فرانسه و انگلستان نظیر دکتر علی امینی و رضا فلاح و در‌ آن سو، هوارد پیچ و ریبر نقش داشتند. کودتای حقوقی توانست 450 میلیون دلار پول از حساب ملت ایران را به دلیل اقدام به نهضت ملی از حساب ملت ایران به حساب دولت انگلستان واریز کند در حالی که هر بشکه نفت بسیار کمتر از یک دلار بود. به قول هوارد پیچ همه آنچه را که ما در جریان نهضت ملی شدن صنعت نفت از دست داده‌ایم همه را یک جا به دست آورده‌ایم. کودتای حقوقی کنسرسیوم با بلاهت و صدالبته مزدوری، بدون خوانده شدن در هیأت دولت به تصویب رسید و از واقعیات تلخ تاریخ ایران آن است که زاهدی، نخست‌وزیر، در هیأت دولت می‌گوید چون قرارداد بسیار پیچیده و فنی نوشته شده است و فقط آقای امینی و دوستانشان می‌فهمند بهتر است یک جا به آن رأی دهیم. از سویی دیگر در مجلس نیز مضحکانه می‌گوید چون ظرف چند سال آینده نیروی اتم جایگزین نفت خواهد شد هرآنچه در این چند سال توانستیم به کنسرسیوم بفروشیم غنیمتی را به دست آورده‌ایم. از عواقب تلخ کنسرسیوم فضای خفقان و امنیتی شدن و سیطره آرام و تدریجی امریکا بر ایران بود و از دل شعبات مختلف شرکت‌های وابسته به کنسرسیوم مدیران حاکمیت پهلوی بیرون آمدند تا آنجا که شاهد سیطره کامل فکری و فرهنگی امریکا بر ایران نیز شده‌ایم که نتایج نهایی آن، پذیرش فرآیند کاپیتولاسیون در ایران است.

روزنامه ایران