از صاحبقرانیه تا تکیه دولت / مکاشفه فضا و حس مکان در مکتب کمال‌الملک

1394/5/27 ۱۲:۴۹

از صاحبقرانیه تا تکیه دولت / مکاشفه فضا و حس مکان در مکتب کمال‌الملک

نقاشی‌های کمال‌الملک از عمارت‌ها، محله‌ها و مکان‌های شاخص تهران چون صاحبقرانیه و تکیه دولت، بدون شک امروز می‌تواند بخشی از فرهنگ ایران قلمداد شود.

 

 

 27 مرداد سالروز درگذشت محمد غفاری

نقاشی‌های کمال‌الملک از عمارت‌ها، محله‌ها و مکان‌های شاخص تهران چون صاحبقرانیه و تکیه دولت، بدون شک امروز می‌تواند بخشی از فرهنگ ایران قلمداد شود.

 امروز هفتاد و پنج سال از درگذشت محمد غفاری می‌گذرد و شاید بی‌دلیل نیست که امضای کمال‌الملک در سال ۱۲۶۷ برای اولین بار در تابلوی معروف "تالار آیینه" مشاهده می‌شود. بازنمایی موفقیت‌آمیز فضا و مکان در  تاریخ معاصر ایران یکی از خصلت‌های ویژه آثار او است.

او که اساساً چهره‌نگار و منظره‌نگار بود و قابلیت و مهارت خود را به حد کمال نمایان کرده بود، به این ترتیب در کوشش‌های خود در مقام نقاش و معلم، پاسخی متناسب با شرایط اجتماعی و فرهنگی زمانه‌اش به تحول جامعه داد.

منظره خیابان دوشان تپه

منظره باغشاه تهران

کمال‌الملک از همان آغاز فعالیت هنری‌اش تمایلی قوی و آشکار به روش و اسلوب طبیعت‌گرایی اروپایی داشت. با ظهور کمال‌الملک وظیفه‌ای جدید برای نقاش دربار معین شد. او می‌بایست رویدادها، اشخاص، ساختمان‌ها، باغ‌ها و غیره را همچون عکاسی دقیق ثبت کند تا به عادی‌ترین مظاهر زندگی و محیط درباری سندیت تاریخی بخشد. بی‌سبب نیست که کمال‌الملک در این دوره اغلب پرده‌هایش را با افزودن شرحی درباره موضوع رقم می‌زد.

حوضخانه کاخ سلطنت آباد

حوضخانه کاخ گلستان

نقاشی‌های کمال‌الملک از عمارت‌ها، محله‌ها و مکان‌های شاخص تهران چون صاحبقرانیه و تکیه دولت، بدون شک امروز می‌تواند بخشی از فرهنگ ایران قلمداد شود. شاید از جهتی بتوانیم کمال‌الملک را بنیان‌گذار مکتب تهران در نقاشی بدانیم. روح و شکل بسیاری از آثار برجسته کمال‌الملک برگرفته از شهر تهران است. برای مثال نقاشی که از کوهپایه‌های شمال تهران دارد یا محله‌ی یهودی‌ها و همچنین نقاشی‌هایی از کاخ گلستان، همه‌ این‌ها برای تهران است و گونه‌های دیگر از آثار ماندگارش را می‌تواند برشمرد که در فضا و فرهنگ تهران شکل گرفته است و این نقاشی‌ها بدون شک امروز می‌تواند بخشی از فرهنگ تهران قلمداد شود.

تکیه دولت

تالار آینه

علاوه بر این مکاشفه فضا در آثار کمال‌الملک به این‌ها ختم نمی‌شود و او نشان داده که در ثبت و ضبط مختصات مکانی نقاط مختلف ایران دغدغه‌ای جدی دارد. چهار تابلوی او که در موزه نقاشی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود، تصاویری از مازندران است که کمال‌الملک به هنگام مسافرت به این منطقه به قلم پر سحر خود در آورده و مناظر شمال کشور را با استفاده از سبک واقع‌گریانه خود تصویر شده است.

پل رودخانه تجن

این چهار تابلو عبارت‌اند از "رودخانه تجن"، "جلگه صفی آباد"، "یک روستا در مازندران" و "رودخانه شیلات فرح آباد. نکته کلیدی در این آثار که در نگاه اول ممکن است تنها منظره پردازی‌های طبیعی به شمار بیایند اما این است که کمال‌الملک در آن‌ها به وضوح بر مختصات مکانی و انسان ساخته فضا تاکید دارد و این دسته از آثارش نشانگر دقت عمل او در ثبت موقعیت‌ها است.

هنر آنلاین

نظر دهید
نظرات کاربران

کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.

گزارش

برچسب ها

اخبار مرتبط

ورود به سایت

مرا به خاطر بسپار.

کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما

کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور

کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:

ثبت نام

عضویت در خبرنامه.

قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید

کد تایید را وارد نمایید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.: