1394/4/13 ۱۳:۲۷
امامی هروی از شاعران سرشناس قرن هفتم هجری و معاصر شاعرانی چون سعدی و مجدالدین همگر، ملک‌الشعرای دربار اتابکان فارس است. او در قالب‌هایی مانند قصیده، قطعه، غزل، رباعی و ترجیع‌بند شعر سروده است. دیوان این شاعر به تازگی و به تصحیح دکتر عصمت خوئینی از سوی مرکز پژوهشی میراث مکتوب منتشر شده است. گفت و گویی که در ادامه می خوانید به بهانۀ انتشار این دیوان با مصحح این اثر است.
امامی هروی از شاعران سرشناس قرن هفتم هجری و معاصر شاعرانی چون سعدی و مجدالدین همگر، ملک‌الشعرای دربار اتابکان فارس است.
او در قالب‌هایی مانند قصیده، قطعه، غزل، رباعی و ترجیع‌بند شعر سروده است. دیوان این شاعر به تازگی و به تصحیح دکتر عصمت خوئینی از سوی مرکز پژوهشی میراث مکتوب منتشر شده است. گفت و گویی که در ادامه می خوانید به بهانۀ انتشار این دیوان با مصحح این اثر است.
به عنوان پرسش نخست دربارۀ تصحیح دیوان امامی هروی و نسخه هایی که بر اساس آن این تصحیح صورت گرفته است، صحبت کنید؟
دیوان امامی هروی رسالۀ دورۀ دکتری من بود. آن زمان چاپ منقحی از این دیوان در دسترس نبود و در چاپ آقای همایون شهیدی از این اثر، مشکلات زیادی دیده می شد و نیاز بود که دوباره تصحیح ومنتشر شود. امامی هروی ، شاعر قرن هفتم ، معاصر مجد همگر و سعدی است . دربارۀ جایگاه شعری او در زمان خودش می توان به این مساله که در کتب تاریخ ادبی آمده اشاره کرد که از مجد همگر دربارۀ مقایسۀ شعر امامی با اشعار سعدی پرسیده می شود . مجد همگر اینگونه پاسخ می دهد: «ما گرچه به نطق طوطی خوش نفسیم / بر شکّر گفته‌های سعدی مگسیم/ در بیعت شاعری به اجماع امم / هرگز من و سعدی به امامی نرسیم». در این شعر مجد همگر اولاً خود را همتای سعدی قرار داده و دوم این که شعر امامی را بر سعدی رجحان نهاده است . بسیار جای تعجب است شاعری که در زمان خودش نظرهای نقادانه ای در بارۀ شعر زمان خود دارد چنین قضاوتی کرده که من و سعدی هرگز شعرمان با امامی برابری نمی کند، در حالیکه این گونه نیست و اگرصد ها مانند امامی هم جمع شوند هرگز به سعدی نمی رسند .
با این گفتۀ شما چه تفاوت ها و وجه تشابهی میان شعر سعدی و امامی هروی دیده می شود؟
شعر امامی مانند شعراغلب قصیده پردازان ملال انگیز و خسته کننده است وبه ویژه که حتی عاری از تصاویر بکر شعری نیز هست. اما در غزل به دلیل اینکه از قید و بندهای قصیده راحت می شود شعرش برای مخاطب جذاب تر است. هر چند که تعداد آنها زیاد نیست و به ندرت بعضی از آنها زیباست . در آن موارد غزل اوکمی به غزل سعدی نزدیک می شود. برای مثال غزلی دارد با این مطلع که « بربود دلم در چمنی سرو روانی» وقتی مشغول تصحیح دیوان بودم به نظرم رسید که خیلی شبیه شعر سعدی است و وقتی در دیوان سعدی جستجو کردم دیدم که در چاپ فروغی جزو ملحقات غزل های سعدی آورده شده است. ظاهراً این شباهت فروغی را نیز به اشتباه انداخته است .سعدی شاعر آرایه نیست، بلکه شاعر زبان است ؛ زبان سعدی کارکردهای بلاغیی بسیاری دارد . امامی از نظر زبان به سعدی نزدیک نیست و شاعر صاحب سبک و برجسته ای به حساب نمی آید. مثلاً در قصایدش گاه خود را ملزم به تکرار برخی کلمات می کند و این تکرارها شعر وی را بسیار ملال انگیز می کند. در عوض سعدی که یکی از فنون شعری اش تکرار است اما نه هر گونه تکراری . تکرارهای او ویژگی هایی دارد که نه تنها سخن او را ملال آور نمی کند بلکه بر موسیقی کلام اونیز می افزاید .
با این گفتۀ شما و تفاوت هایی که میان شعر سعدی و امامی هروی دیده می شود، امامی بیشتر از چه شاعرانی متأثر بوده است؟
امامی بیش از هر شاعری از سنایی تأثیر پذیرفته و حتی برخی از ابیات وی را تضمین کرده است. چندی قبل دیوان غزلیات سنایی را که آقای جلالی پندری تصحیح کرده ، می خواندم به نظرم آمد که امامی در زبان خود بسیار تحت تأثیر سنایی است. و در بعضی موارد اندک به غزل سعدی نزدیک می شود.
از دیوان امامی هروی که بگذریم، کتاب بلبلستان سه سال قبل به تصحیح شما منتشر شد. کمی دربارۀ این کتاب صحبت کنید؟
بلبلستان کتابی است که خارج از حوزۀ ایران و به تقلید از گلستان سعدی نوشته شده است. این کتاب اثر فوزی موستاری است . این کتاب به صورت چاپ عکسی چند سال قبل توسط رایزنی فرهنگی ایران در سارایوو چاپ شده بود . در مدت دو سالی که در بوسنی به تدریس زبان فارسی اشتغال داشتم تصمیم گرفتم که نسخه های موجود از این اثر را که در زاگرب و استانبول و ... پراکنده بود جمع آوری و تصحیح کنم.
بلبلستان در سال 1152 هجری قمری توسط محمد فوزی موستاری ،از اهالی هرزگوین ، به تقلید از گلستان سعدی نوشته شده است . در زمان غلبۀ عثمانی بر منطقۀ بالکان و پذیرش اسلام توسط برخی از ملتهای این منطقه از جمله مردم بوسنی و هرزگوین بسیاری از نو مسلمانان برای کسب علم و دانش راهی استانبول می شدند وچون زبان فارسی یکی از زبانهای رایج و مورد علاقۀ عثمانی ها بود برخی از این افراد در آنجا با زبان فارسی و آثار ادبی فارسی از جمله بوستان و گلستان سعدی آشنایی پیدا می کردند و این آشنایی گاه به حدی عمیق بود که برخی از ایشان مانند فوزی به تقلید از آنها اثری خلق می کردند و برخی مانند سودی بوسنوی یا سروری به شرح شاهکارهای فارسی می پرداختند که نامشان برای ما شناخته شده است . نسخه هایی زیادی از شاهنامه، گلستان، بوستان در آن منطقه نگارش شده است. به واسطۀ ترکان عثمانی این نسخه ها به منطقۀ بالکان هم رفته است و در بعضی از کتابخانه های این منطقه، نسخه های خطی بسیاری از آثار فارسی موجود است . فوزی موستاری نیز به دلیل اینکه به فارسی مسلط بوده است به تقلید از گلستان، کتابی به نام بلبلستان نوشته است. بلبلستان مانند گلستان دارای ابوابی شامل حکایت های شیرین و حکمت آمیز است .با آنکه نویسنده ی بوسنوی هرگز به ایران نیامده اما بسیار خوب توانسته زبان فارسی را به کار ببرد ولی گاه در مواردی دچار خطا شده و من در یک مقاله با عنوان «از کجا متوجه شویم که فوزی موستاری فارسی زبان نبوده است» آنها را بررسی کرده ام که در مجلۀ دانشکدۀ فلسفۀ دانشگاه سارایوو به چاپ رسیده است .
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید