1394/2/6 ۰۹:۱۸
آن نورتون، استاد علوم سیاسی و ادبیات تطبیقی دانشگاه پنوسیلوانیای امریكاست. كتاب او با عنوان «درباره مساله مسلمان» (On the Muslim Question) در سال ٢٠١٣ توسط انتشارات دانشگاه پرینستون به چاپ رسیده است. متن زیر ترجمه مقاله‌ای است از الصدیق الفقیه، رییس فروم اندیشه عرب (Arab Thought Forum) در اردن كه در سال ٢٠١٤ در نشریه REVIEWS, CRITICAL VIEWS AND POLEMICS منتشر شده است و به معرفی این كتاب اختصاص دارد.
آن نورتون، استاد علوم سیاسی و ادبیات تطبیقی دانشگاه پنوسیلوانیای امریكاست. كتاب او با عنوان «درباره مساله مسلمان» (On the Muslim Question) در سال ٢٠١٣ توسط انتشارات دانشگاه پرینستون به چاپ رسیده است. متن زیر ترجمه مقاله‌ای است از الصدیق الفقیه، رییس فروم اندیشه عرب (Arab Thought Forum) در اردن كه در سال ٢٠١٤ در نشریه REVIEWS, CRITICAL VIEWS AND POLEMICS منتشر شده است و به معرفی این كتاب اختصاص دارد. آن نورتون [در كتاب خود] هراس غیرعقلانی از مسلمانان را خصوصا در اروپا و امریكا به چالش می‌كشد. او معتقد است كه اسلام‌هراسی در نهایت از طریق سبك زندگی مشترك مردم [این كشورها] شكست خواهد خورد. او ایده «برخورد تمدن‌ها» را رد می‌كند و متعجب است كه چطور مسلمانان ابژه هراس و بیم قرار گرفته‌اند و چطور این هراس به حدی گسترش یافته كه همگان را تحت تاثیر قرار داده است. دكتر آن نورتون، استاد علوم سیاسی دانشگاه پنسیلوانیا و دانش‌آموخته دانشگاه شیكاگوست و مدرك دكترای خود را در رشته علوم سیاسی از این دانشگاه گرفته است. او نویسنده كتاب‌های زیر است: «جمهوری نشانه‌ها» (١٩٩٣)، «لئو اشتراوس و سیاست امپراتوری امریكایی» (٢٠٠٤)، «٩٥ تز در باب سیاست، فرهنگ و روش» (٢٠٠٤). كتاب جدید او، «درباره مساله مسلمان»، عامدانه عنوانی مربوط به قرن نوزدهم را در‌بر‌دارد. او معتقد است همان‌طور كه «مساله ادیان دیگر» در بحث‌های روشنگری در اروپای قرون ١٨ و ١٩ محوریت داشت، مساله سیاسی مربوط به اكنون، «مساله اسلام» و نیز مباحثی مربوط به «اخلاق و سیاست غربی، الهیات سیاسی و فلسفه»، فرم كنش متقابل بین غرب و اسلام و «ارزش تمدن غربی» است. محتوای این كتاب شامل مقدمه‌ای است از روث او برایان- ویراستار مجموعه‌های Public Square – كه كتاب را منتشر كرده و مقدمه‌ای دیگر كه موضوع اسلام: فلسفه و سیاست را شامل می‌شود. بخش نخست- با عنوان مساله مسلمان- به شش فصل با عناوین زیر تقسیم شده است: «آزادی بیان»، «جنسیت و رابطه جنسی»، «زنان و جنگ»، «تروریسم»، «برابری» و «دموكراسی». بخش دوم «خیابان غربی» را بررسی می‌كند و مشتمل است بر چهار فصل: «اروپا كجاست؟»، «اسلام و بار هولوكاست»، «در صحرای امریكا» و «هیچ برخورد تمدن‌هایی وجود ندارد». نورتون می‌نویسد: «مساله مسلمان» در سرتاسر قاره‌ها بسط می‌یابد و سیاستمداران، فلاسفه، نشریات و منتقدان را به هم پیوند می‌دهد. گفت‌وگوهای رادیویی در مورد موضوع نگرانی عمومی از برخورد تمدن‌ها به روی آنتن می‌روند [و سعی دارند در دل عموم هراس ایجاد كند] با این حال به نظر می‌رسد تا به امروز واكنش عمومی مردم در دموكراسی‌های غربی در تضاد مستقیم با این قضیه قرار دارد و در خیابان‌های غرب، مردم عادی –مسلمان، مسیحی، یهودی، هندو، بودیست، افراد بی‌اعتقاد و غیره- با یكدیگر كار می‌كنند تا حیات مشتركی را شكل دهند. . نورتون بر این باور است در غرب، بعد از حمله‌های ١١ سپتامبر، سر و صدا و نیروهای نظامی زیادی غربی‌ها را به این نتیجه رساند كه اسلام تهدیدی است برای امنیت، ارزش‌ها و شیوه‌های زندگی و حتی هستی ایالات متحده و اروپا. حال خوشبختانه یا متاسفانه «مساله مسلمان» به اصلی‌ترین پرسش دوره ما تبدیل شده است و این مساله‌ای است كه با آزادی بیان، خشونت، حقوق بشر، جنسیت و اغلب با امكان دموكراسی پیوند دارد. [با این حال] در این كار بدیع، نویسنده تعریفی از هراس ارایه نمی‌دهد. آن نورتون این ایده را كه بین غرب و اسلام «برخورد تمدن‌ها» وجود دارد رد می‌كند و پرسش خود را به این معطوف می‌كند كه «مساله واقعی چیست؟» طبق گفته‌های او مساله واقعی به تعهد و سرسپردگی غرب به ایده‌آل‌های خود از دموكراسی و روشنگری، آزادی، برابری و برادری برمی‌گردد. به عبارت ساده‌تر، مساله مسلمان مساله ارزش‌ها و تمدن غربی است و نه هراس از اسلام. او معتقد است «مساله مسلمان»، اگر چنین چیزی اصلا وجود داشته باشد، مساله‌ای است در مورد غیرمسلمان‌ها. نورتون با گذار بین اروپا و امریكا، بین گذشته و آینده، چشم‌اندازهای خلاقانه‌ای را در مورد تفاوت بین غرب و مسلمانان ارایه می‌كند و آرای طیف گسترده‌ای از اندیشمندان از جان رالز گرفته تا اسلاوی ژیژك را مورد بررسی قرار می‌دهد. نورتون نمونه‌های روشن و زنده‌ای از زندگی روزانه مسلمانان عادی و غیر‌مسلمانانی به دست می‌دهد كه یكدیگر را پذیرفته‌اند و توانسته‌اند یك هستی مشترك جمعی را شكل دهند. در نهایت آنچه نورتون ارایه می‌دهد منظر تازه‌ای از زندگی دموكراتیك در غرب است كه غنی‌تر و متنوع‌تر است. منظر او به‌جای آنكه مسلمانان را قربانی هراس غربی‌ها كند، فرصت و فضای بیشتری به مسلمانان می‌بخشد. نورتون به عنوان نمونه، هنگام بحث در مورد دموكراسی، به تحلیل نوشته‌های ژاك دریدا، فیلسوف فرانسوی، می‌پردازد كه تاكید دارد اسلام یك «دیگری دموكراسی» است. دكتر نورتون اشاره می‌كند كه در تاریخ اسلام و در نوشته‌های متفكران بزرگ و اخیرا در خیزش‌های بهار عربی، مسلمانان با پیگیری آزادی خود را سربلند كرده‌اند. [نورتون معتقد است] علل عمده شكست [این آزادی‌طلبی‌ها] مداخلات غربی در منطقه و پیوند آنها با شخصیت‌های مستبد محلی بود. نویسنده در ارتباط با آزادی بیان واكنش مسلمانان به كاریكاتورهای دانماركی، نوشته‌های تئو ون‌گوگ و آیان حرصی علی، منتقد سومالیایی، را نیز مورد بررسی قرار داده است و می‌گوید [برای نمونه] تظاهرات مسلمانان در برابر این موضوعات در بریتانیا اغلب صلح‌آمیز بود. او به مفسران سیاسی و ادعای آنها مبنی بر اینكه تهمت و بدگویی نسبت به اسلام و مسلمانان، تاییدی است بر آزادی بیان، می‌تازد و اشاره می‌كند كه ژورنالیست‌های اروپایی «به خاطر حمله به جمعیتی در اقلیت كه قدرت سیاسی محدودی دارند و هدف تبعیض‌ها و اهانت‌های همیشگی هستند، به خود می‌بالند». بله، این برای یك اقلیت ممكن است كه از طریق ویژگی‌های مشخصی، حداقل در مورد طیف گسترده‌ای از مسائل همچون عادات غذایی و تربیت مذهبی كه اقلیت‌شان را تعریف می‌كنند، خود را متفاوت سازند. اكثریت می‌تواند به‌راحتی به این اقلیت به منزله «آنها» در متن هستی اكثریت به منزله «ما» برچسب بزند (از طریق آموختن زبان ما و كمك به آنها برای كاهش ارتفاع مناره‌های‌شان). یا یك نفر می‌تواند سعی كند كه احتمالا با ارجاع به شباهت‌های تاریخ و كردار یا به این باور عمومی كه «دانشمندان عرب متون غربی را حفظ كردند»، به‌علاوه اینكه «ما همه در ابراهیمی بودن ادیان‌مان شریك هستیم»، این «ما» را به «آنها» نزدیك كند. نورتون پس از رد بسیاری از استدلال‌های متفكران غربی در مورد اسلام، می‌گوید برای آنها هیچ تلاش ساده‌ای برای ادغام یا مدارا مطلوب نیست و درعوض مدل سومی مرجح است كه عبارت است از نزدیك كردن «ما» به «آنها». به نظر می‌رسد در واقعیت امر این همان چیزی است كه واقعا روی داده است. نورتون در مورد غیرمسلمانان «عادی» صحبت می‌كند كه فلافل می‌خورند و از سلام و احترامی عربی استفاده می‌كنند. این درست است كه برخی از این اقدامات [طبق این مدل] ممكن است برای حل درونی مساله به كار بیاید [اما نورتون تاكید دارد كه] اگر ایده برخورد تمدن‌ها را از واژگان خودمان حذف كنیم، این ما را به افزایش حوزه‌های همزیستی و علایق و منافع مشتركی سوق خواهد داد كه از قبل در سطح محلی در جوامع غربی وجود داشته است [و ما را به حل مساله نزدیك خواهد كرد]. نورتون مجموعه‌ای از نكته‌های ثمربخش را در كتابش مطرح كرده است.
[از جمله اینكه] او افشاگری‌هایی روشنگرانه را در مورد خطاهای نژادپرستی غربی و خودبینی‌ای نهفته در پس ارزش‌های روشنگری انجام داده است. كتاب او دو نقطه قوت دارد كه امتیاز آن نسبت به انبوهی از كتاب‌ها در مورد اسلام و دموكراسی محسوب می‌شود. اول: تاكید این كتاب بر توجه به نوشته‌های اسلامی گذشته و اكنون از فارابی، فیلسوف قرون وسطی گرفته تا سید قطب و طارق رمضان كه در گفت‌وگو با سنت غربی با یكدیگر شریك‌اند. دوم: اشاره‌های مختصر كتاب به برخی فلاسفه برجسته جهان خصوصا ژاك دریدا و جان رالز كه بر خطر‌های مكنون در اسلام تاكید دارند. یكی دیگر از نكته‌های مهمی كه نورتون مطرح كرده و بسط داده و شایسته تاكید است، این است كه اصطلاح جامع و كلی «غرب» از پیچیدگی میراث اروپایی از جمله میراث غنی غیرمسیحی و نیز دین اروپای مدرن به همكاری‌های یهودیت و اسلام چشم‌پوشی می‌كند. نورتون همچنین به درستی خاطرنشان می‌كند كه نكوهش و نقد گسترده و عجولانه اسلام و مسلمانان معمولا از دل جهالت و تعصب برمی‌خیزد. همچنین خلاصه‌های نورتون از نوشته‌های متفكران عرب همچون فارابی، ابن‌خلدون و سید قطب با موضوع فرهنگ هم از اهمیت و ارزش خاصی برخوردار است. برخی اظهارنظرهای نورتون سرشار از كنایه است كه نمونه‌های آن عبارتند از «وقتی یهودی‌ها امریكایی شدند و امریكایی‌ها بیشتر یهودی شدند» و «سكولارهایی كه از اسلام هراس دارند، نه از اسلام بلكه از بازگشت قدرت مذهبی می‌ترسند». او متناوبا اعلام می‌كند كه «اسلام، سكولاریسم اروپا را به بازگشت به روح مذهب و زندگی در روستا، بازگشت به امر سركوب شده، فرانمی‌خواند». نورتون همچنین این مطالبه گنگ را برجسته می‌كند كه می‌گوید «پوشاندن بدن زنان مانعی است در برابر رقابت‌های سرمایه‌داری و كالایی‌شدن جنسیت زنان». از نظر او این تصویر روشن و شفافی است از حیله‌هایی كه توسط به اصطلاح «مساله اسلام» مورد استفاده قرار می‌گیرد تا به‌جای تاملی دقیق روی اسلام و رفتار مسلمانان واقعی، مدخلی باشد برای مجموعه‌ای از نگرانی‌ها، هراس‌های اروپایی و امریكایی و تردید‌ها [نسبت به اسلام و مسلمانان]. درباره مساله مسلمان، كتابی فوق‌العاده است كه وجه مشخصه آن صداقت در احساس، فراوانی و تنوع داده‌های فرهنگی، انتقادات زیركانه و موشكافانه و اشتیاق به رد قطعی و جدی «برخورد تمدن‌ها» است. این كتابی است كه قویا در برابر كلیشه‌ها و دلقك‌بازی‌های سیاسی‌ای می‌ایستد كه در بحث‌های معاصر درباره اسلام در غرب محوریت یافته‌اند. یكی از مهم‌ترین قوت‌های این كتاب این است كه نویسنده توانسته خواننده را به سفری جذاب بین فیلم‌ها، دانش علمی، رمان‌ها و زبان و سناریوهای سیاسی با دقت انتخاب شده ببرد تا با توجه به شیوه‌های متفاوت شكل‌گیری امریكا و اروپا، به «مساله اسلام» پاسخ دهد. كتاب نورتون دفاعی از اسلام است با این حال در كنار ستایش نتیجه این كار، می‌توان این سوال را پرسید كه آیا این دفاعیه دیر نیست. از آنجایی كه قلب و فكر نورتون هدف درستی را نشانه گرفته است، استفاده او از لحن بسیار احساسی سبب نشده كه كتاب از جدیت كافی و مفسر هوشیاری محروم شود كه به‌جای رویكردهای اهانت‌آمیزی كه از سوی بسیاری از مفسران غربی استفاده می‌شود، تلاش دارد از طریق فكت‌ها و استدلال‌ها [خواننده را] متقاعد كند. نورتون دید انضمامی آلترناتیوی را در مورد دموكراسی در اجتماعات متنوع [غربی] پیشنهاد می‌دهد. این كتاب واجد استدلال‌های قوی و سبك زیبا و ستایش‌آمیزی است كه همزمان محكم و روشن است. این كتاب با رد تز برخورد تمدن‌ها به نتیجه‌گیری خود می‌رسد و خاطرنشان می‌كند كه مردم اجتماعات مختلف در بخش‌های زیادی از خیابان‌های غربی، در فضایی هارمونیك و هماهنگ همراه با مجموعه‌ای از پروژه‌های پیوند‌دهنده و تركیبی كه همه ما را احاطه كرده است، زندگی می‌كنند.
روزنامه اعتماد
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید