عدالت را قربانی نکنیم! / دکتر مهراب صادق‌نیا

1394/2/2 ۰۸:۴۴

نگاهی اخلاقی- دینی به پدیده «شوونیسم» «ولا یجرمنّکم شنئان قوم علی الاّتعدلوا اعدلوا هو اقرب للتقوی»(مائده: 8) «دشمنی با گروهی شما را به انحراف از حق نکشاند، عدالت کنید که آن به پرهیزگاری نزدیکتر است.» این آیه یک آموزه‌ آشکار انسانی است که گویا درمانگر شمار زیادی از کینه‌توزی‌ها و بی‌عدالتی‌ها است. بر اساس این آیه نباید کینه‌ها و عداوت‌هاى قومى و تصفیه‌حساب‌هاى شخصى مانع از اجراى عدالت و موجب تجاوز به حقوق دیگران شود، زیرا عدالت از همه اینها بالاتر است.

نگاهی اخلاقی- دینی به پدیده «شوونیسم»
«ولا یجرمنّکم شنئان قوم علی الاّتعدلوا اعدلوا هو اقرب للتقوی»(مائده: 8)  «دشمنی با گروهی شما را به انحراف از حق نکشاند، عدالت کنید که آن به پرهیزگاری نزدیکتر است.»
 این آیه یک آموزه‌ آشکار انسانی  است که گویا درمانگر شمار زیادی از کینه‌توزی‌ها و بی‌عدالتی‌ها است. بر اساس این آیه نباید کینه‌ها و عداوت‌هاى قومى و تصفیه‌حساب‌هاى شخصى مانع از اجراى عدالت و موجب تجاوز به حقوق دیگران شود، زیرا عدالت از همه اینها بالاتر است.
شبیه این آموزه را در آیه 153 سوره نساء نیز می‌توان یافت: «کونوا قوّامین بالقسط شهداء للّه ولو على أنفسکم أو الوالدین والاقربین» با این تفاوت که در اینجا تأکید بر این است که نسبت‌های خویشاوندی، شما را از عدالت بیرون نبرد.در دنیای امروز که مرزهای جغرافیایی کمرنگ‌تر از همیشه‌اند و فرهنگ‌ها توان همکلامی بیشتری با هم یافته‌اند، به موازات افزایش خلاقیت فرهنگی جوامع، احساس نوستالژیک قومی و فرهنگی افزایش یافته‌است و زمینه‌ درگیری‌ها و نیز چنگ‌اندازی‌های فرهنگی نیز بیش‌از پیش فراهم است. در این شرایط، افراد جوامع مختلف احساس تعلق بیشتری به فرهنگ بومی خود دارند و با هرآنچه توهین به فرهنگ‌شان تصوّر کنند، برخوردهای خشن‌تری خواهند داشت.  به همین سبب است که امروزه احترام به فرهنگ‌های مختلف اهمیت بیشتری یافته‌است و نیز کنترل احساسات قومی و ملی به منظور پرهیز از رخدادهای پیش‌بینی نشده الزام بیشتری پیدا می‌کند. آنچه این روزها به صورت پیام‌هایی در شبکه‌های مجازی توسط برخی از کنشگران اجتماعی و شهروندان در اعتراض به یک رخداد بسیار ناشایست، دست‌به‌دست می‌شود نمونه‌ آشکاری از این وضعیت فرهنگی است. این پیام‌ها که بیشتر آنها دارای محتوایی نامناسب و ناپسند است نشان می‌دهد که ارسال و یا دریافت‌کنندگان این پیام‌ها به تخلیه هیجانات روحی و روانی و نمایش خشم خود از چیزی می‌پردازند که آن را توهین شهروندان یک فرهنگ به فرهنگ خودشان دانسته‌اند. حال آنکه در این زمینه نکاتی چند قابل تأمل است:
1. آیه‌ای که در آغاز سخن به آن اشاره شد، ایمانداران را توصیه می‌کند که مراقب باشند تا تعلقات قومی و زشتی عمل دیگران، آنان را از اعتدال و عدالت خارج نکند. رخداد بسیار زشت و رفتار شنیع و آزاردهنده‌ افراد معدودی از یک فرهنگ نباید سبب شود که از مسیر میانه‌روی و عدالت بیرون رفت و آن را به کل جهان عرب تعمیم داد و بر طبل استعماری عرب‌ستیزی کوبید.
در حالی‌که عدالت حکم می‌کند که باید میان یک اقلیت مذهبی حاکم بر عربستان و اکثریت عربی در خاورمیانه تمایز قائل شد، کما اینکه شهروندان عرب‌زبان کشورمان پیوندهایی ناگسستنی با ایران و ایرانیان دارند و در روزهای حساس که کیان این کشور به خطر افتاده‌بود در کنار سایر افراد این سرزمین حماسه‌های بزرگی خلق کردند و رودر روی متجاوزانی که گاه هم‌زبانشان بوده‌اند، ایستاده‌اند.  
2. بی‌شک شعار عرب‌ستیزی نه از سر دلباختگی به فرهنگ ملی است و نه به بهانه‌ پاسداشت آن. چه اینکه شمار زیادی از آنان که به بهانه دفاع از غرور ملی و یا شکوه فرهنگی علیه این رخداد تأسف‌بار مواضع تندی گرفته‌اند، چنان در فرهنگ اروپایی و امریکایی مستحیل شده‌اند که به زحمت می‌توان آنان را ایرانی نامید. اگر منشأ این ستیزه علیه اقوام بومی عربِ خودی و نیز ملت‏های عرب همسایه و همکیش ایران صداقت و تعلق عمیق به فرهنگ ملی و ایرانی بود، هجوم فرهنگی غرب نیز باید اینان را در تشویش فرو برده و یا دست کم، پایبندی و وفاداری شمار زیادی از شهروندان اصیل و پاکباخته‌ ایرانی را به فرهنگ ملی‌شان می‌ستودند و نه اینکه آن را پای ارتجاع شان گذاشته و بهانه‌ تمسخرشان سازند.
3. برخلاف ادعای برخی‌ها، عرب‌ستیزی خصلت مفروض ایرانیان و ادبیات فارسی نیست. تلاش برای احیای زبان و فرهنگ ملی ایران توسط اندیشمندان و نیز شعرا هرگز به معنای ستیزه‌ آنان با فرهنگ‌های دیگر نیست. اگر کمی به عقب برگردیم و برای نمونه به زمان رضاشاه رجوع کنیم، خواهیم دانست که دست‌کم در موضوع عرب‌ستیزی، تقریباً همه‌ روشنفکران و قلم‌بدستان در تبعیت از او و تأیید درخواست‏های شاه، با او همصدا و همراه بوده‏اند و نه از سر خصلت جوهری فرهنگ فارسی.
به هر روی ملت ایران، شهروندانی فهیم‌اند که وابستگی عمیقی به فرهنگ ملّی خود دارند و البته این برای امیران قوم و رهبران اجتماعی آن غنیمتی است که باید قدرش را دانست و در برابرش فروتنی داشت. در فرهنگ این ملت پرخاشگری قومی و ستیزه‌گری نژادی و مذهبی جایی ندارد. پیشینه‌ شکوهمند این ملت نشان می‌دهد که همواره پذیرای مهربان فرهنگ‌های مختلف بوده‌است. این ملت که همواره اعتدال و عدالت را پیشه‌ خود داشته‌است، امروز زیرکانه می‌تواند تشخیص دهد آنان که یک رخداد را بهانه‌ ستیزه‌ با عرب کرده‌اند، اگر در این کار موفق شوند، آرامش و امنیت ملی را به خطر خواهند انداخت. به همین دلیل شدیدترین مواجهه را در قالب رویه‌های منطقی و معقول با این رخداد خواهند داشت.
در پایان شنیدن کلام رسول خدا غنیمت است که فرمودند: «ای مردم خدای شما یکی است، پدر شما یکی است. هیچ برتری برای عرب و عجم نیست و نه عجم بر عرب و نه سیاه بر سفید و سفید بر سیاه و سرخ پوست به سیاه و سیاه بر سرخ پوست شرافتی ندارد، مگر به تقوی. شریف‌ترین شما نزد خداوند کسی است که تقوایش بیشتر باشد.»
روزنامه ایران