1394/1/29 ۱۰:۴۵
کسی نیست که نام استاد زنده یاد محمد تقی دانش‌پژوه را درعالم کتاب‌شناسی نشنیده باشد و او را نشناسد. در هر کتابخانه مهم خارجی که وارد شوید و اثری از نسخه خطی در آن بیابید، رد پایی از وی در کتاب‌شناسی و تألیفی با ارزش در نسخه شناسی نسخه‌های خطی فارسی از وی می‌توان یافت و این مرهون پشتکار، علاقه و تلاش‌های علمی وی بود که این‌گونه خود را به جهانیان شناساند و هم به برکت وجود و همت او و همراهی ایرج افشار بود که نخستین دوره کارشناسی ارشد نسخ خطی و کتاب‌های کمیاب در سال 1369 در دانشگاه تهران ایجاد شد و ما توفیق آن یافتیم تا در کلاس هایش شرکت جوییم و خوشه چینی‌ها کنیم.
استاد سرفصل‌های درسی نسخه شناسی دانشگاه تهران را خود شخصاً تدوین کرد و برآموزش زبان برای شناخت پژوهش‌های خارجی پای فشرد و آشنایی با زبان‌های آلمانی، فرانسه، ترکی قدیم و اردو، انگلیسی و عربی را یک امر ضروری می‌دانست و در برنامه آموزشی این دوره گنجانید و خود نیز به زبان‌های انگلیسی، فرانسه و عربی تسلط داشت و در سال‌های آخر عمر به آموزش زبان آلمانی مشغول بود و می‌گفت «هنگامی که کتابخانه‌های بسیار ارزنده کشورهای اروپا و امریکا را دیده و دانشمندانی را که یک تنه به چند زبان آشنایی داشته‌اند زیارت کردم خود را بسیار کوچک یافتم.»
ایشان 18 جلد فهرست نسخه‌های خطی دانشگاه تهران را تدوین کرد و مقدمه‌های بسیار تخصصی بر فهرست‌های نسخ خطی با زبانی سلیس و روان از فارسی کهن نگاشت که در فهرست‌های دیگر کمتر به چشم می‌خورد. ایشان ضمن برشمردن اهمیت نسخه‌های فهرست شده در هر جلد و معرفی نسخه‌های اقدم و نفیس آن به معرفی اهداکنندگان و مجموعه داران نیز می‌پرداختند و روش کار خود را به دقت بیان می‌دارند. مقدمه‌های استاد بویژه در مجلدات دانشگاه تهران مقاله‌ای تخصصی و فنی در شناخت روش‌های فهرست نگاری ایرانی و عربی است که امروزه یکی از مهمترین منابع آموزش فهرست نگاری نسل جوان به شمار می‌رود. استاد جزو نخستین فهرست نگارانی است که تمامی مداخل کتاب شناسی و بویژه نسخه شناسی دقیقی در فهرست خود بکار گرفته‌اند مداخل که شاید در فهرست‌های مشابه کمتر با این دقت به آن پرداخته شده باشد که از جمله می‌توان به شناخت انواع کاغذها، یادداشت‌ها، مهرها، توصیف ارائه‌ها و استفاده از منابع و فهرست‌های دیگر اشاره کرد. او همکاری مشترکی در تدوین فهرست‌های نسخ خطی با ایرج افشار در فهرست کتابخانه ملک مجلس و نشریه نسخ خطی و با مرحوم علینقی منزوی در فهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران داشت.
از تجارب منحصر به فرد استاد غیر از فهرست نگاری و نسخه پژوهی، تجربه عملی است که ایشان در حوزه کتابداری و رده بندی کتاب‌های چاپی داشته‌اند. خود سال‌ها مدیریت کتابخانه‌های حقوق و مرکزی دانشگاه را به عهده داشته و عملاً با مشکلات این بخش نیز بخوبی آشنا بودند و به مسائل و تقابل کتابداری سنتی و مدرن ایران پرداخته‌اند. در سال ۱۳۷۵ بزرگداشت استاد توسط زنده یاد دکتر حسن حبیبی در ریاست جمهوری برگزار شد. در آن شب خجسته، استاد در حلقه شاگردان و دوستداران‌شان سخنرانی کوتاهی ایراد نمودند و تنها یک خواهش از مسئولان امر داشتند و آن حمایت از آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص در حوزه نسخه‌های خطی و دانشجویان این رشته بود. این درخواست سال‌ها بعد در سال ۱۳۸۸ توسط مرحوم دکتر حسن حبیبی که خود از علاقه‌مندان به نسخ خطی و آثار کمیاب بود در بنیاد ایرانشناسی به بارنشست و رشته کارشناسی ارشد نسخ خطی و مرمت با همکاری دانشگاه شهید بهشتی با تصویب آن در وزارت علوم اجرا شد و تاکنون 5 دوره دانشجو از آن فارغ‌التحصیل شده‌اند.
در سال ۱۳۸۶ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، تالار مطالعه نسخه‌های خطی را به نام محمد تقی دانش پژوه مزین کرد در این تالار مجموعه‌ای بالغ بر یک هزار جلد فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه‌های ایران و خارج از کشور و دیگر کتاب‌ها و فهرست‌های مربوطه وجود دارد. کار خدمات‌رسانی مجموعه‌های نسخه‌های خطی اسناد، عکس‌های تاریخی، میکروفیلم‌ها و نسخه‌های عکس و چاپ سنگی نیز در این تالار انجام می‌شود.
استاد دانش پژوه به گواه فهرست‌های نسخه‌های خطی که تهیه کرده یکی از پرکارترین نسخه پژوهانی است که در جهان بیشترین تعداد نسخه‌های خطی را مطالعه و فهرست کرده است. هیچ فهرست نگار دیگری در جهان همچون او با حجم انبوهی از نسخه‌های مختلف و موضوعات متنوع روبه‌رو نبوده است. سفرهای زیادی به عراق، عربستان، آلمان، هلند، امریکا و روسیه کرد و نتایج این سفرها در قالب پژوهش‌های نسخه شناسی و فهرست‌های نسخ خطی در 12 جلد «نشریه نسخ خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران» منتشر شد. دانش پژوه به قول استاد ایرج افشار همواره در قبال سؤال تنظیم‌کنندگان برنامه سفرهای خود در این کشورها که میپرسیدند چه برنامهای را دوست دارید برایتان تدارک ببینیم، می‌گفت که من فقط سه چیز می‌خواهم، «کتابخانه، مسجد و گورستان.»
پژوهشگر و فهرست‌نگار نسخ خطی
روزنامه ایران
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید